Poszukiwany, poszukiwana

Pracownik muzeum, historyk sztuki Stanisław Maria Rochowicz (Wojciech Pokora), zostaje niesłusznie oskarżony o kradzież obrazu autorstwa Bogdana Adamca (Adam Mularczyk). Domniemanemu złodziejowi grozi 5 lat więzienia. Przerażony tą perspektywą postanawia ukrywać się w przebraniu kobiecym, aż namaluje kopię zrabowanego płótna i niepostrzeżenie ją podrzuci. Podejmuje pracę jako gosposia domowa „Marysia”, nie ma jednak szczęścia do chlebodawców. Pomimo początkowych trudności w nowym zawodzie „Marysia” zaczyna odkrywać uroki swojej pracy. Okazuje się również, że zarabia więcej niż jako magister historii sztuki. Film jest satyrą na zjawiska społeczne w Polsce okresu przełomu lat 60. i 70. XX wieku^[1].

Źródła^[1][2]:

 

Pomysł na scenariusz, który Bareja napisał razem z Jackiem Fedorowiczem, przedstawiła reżyserowi jego żona, Hanna Kotkowska-Bareja. Jako historyk sztuki pracująca w Muzeum Narodowym poznała historię rzekomego zaginięcia dzieła Alfonsa Karnego, które artysta zabrał ze sobą, ale nie zostało to pokwitowane przez dyrektora, więc dzieło uznawano za zaginione. Ponadto w tym czasie małżeństwo Barejów zatrudniało dziewczyny jako pomoc domową do opieki nad dziećmi, stąd też historia odnosiła się do bliskich im realiów życia^[6]. W czasie castingu do głównej roli Fedorowicz, Janusz Gajos i Wojciech Pokora prezentowali się w rolach mężczyzn grających kobiety. Wybrany został Pokora, ponieważ Gajos miał zbyt męską posturę, a u Fedorowicza zarost zbyt szybko pojawiał się w trakcie sesji zdjęciowej^[7]. Rolę żony Rochowicza zagrać miała Stanisława Celińska, jednak odmówiła, ponieważ obawiała się, że ze względu na złą renomę Barei w tamtym czasie mogłaby nie dostać ról u takich reżyserów jak Krzysztof Zanussi i Kazimierz Kutz. Przyczyną owego stanu rzeczy była krytyka filmów Barei przez Kutza, który ukuł pojęcie „bareizmu” jako małowartościowej twórczości^[8].

Zdjęcia do filmu kręcone były w Warszawie: kamienica przy ul. Grzybowskiej 46, na placu Powstańców, na placu Konstytucji, w galerii ZPAP, na terenie pałacu w Kozłówce^[1], a także w mieszkaniu Barei^[7]. Podobnie jak w poprzednich komediach, reżyser czerpał ze stylistyki przedwojennej, nasycając sceny gagami. W warstwie wizualnej odpowiedzialny za zdjęcia Jan Laskowski zastosował światło bezcieniowe. W trakcie realizacji sceny upadku Rawicza na schodach ⁣Jan Szymański (kierownik produkcji), nie godząc się na zatrudnienie kaskadera, sam odegrał tę rolę, przez co uległ poważnej kontuzji. W efekcie Bareja zawiązał współpracę (która była kontynuowana w kolejnych jego produkcjach) z kaskaderami: Krzysztofem Kotowskim, Zbigniewem Litwiniakiem i Zbigniewem Modejem^[9].

Premiera Poszukiwanego, poszukiwanej odbyła się 22 kwietnia 1973^[1]. W ciągu roku film obejrzało prawie 2 miliony osób, a dochody z kas kinowych wyniosły ok. 13 milionów złotych^[10]. Czesław Wiśniewski i Jerzy Jesionowski jako uczestnicy kolaudacji, która odbyła się 31 października 1972 roku, wypowiadali się o nim negatywnie, stawiając zarzuty ukazywania osób piastujących wysokie stanowiska w negatywnym świetle oraz dając do zrozumienia reżyserowi, że nie będzie tolerancji dla wyszydzania władzy w jego twórczości. Bronili go za to Aleksander Ścibor-Rylski oraz Tadeusz Konwicki. Podzielone były też zdania recenzentów w prasie, przy czym pochwały formułowano dość ostrożnie^[11]. W 1974 Poszukiwany, poszukiwana został wyróżniony podczas festiwalu Queens Council of the Arts w Nowym Jorku^[12].

Bartosz Staszczyszyn odczytywał film Barei jako przykład filmowego cross-dressingu w polskim filmie, posuwając się przy tym do stwierdzenia, że Poszukiwany, poszukiwana to „najpopularniejsza polska komedia cross-dressingowa”^[13]. W przypadku filmu Barei tożsamość płciowa bohatera nie ulega jednak zakwestionowaniu. Piotr Zwierzchowski przekonywał, że Poszukiwany, poszukiwana, „podobnie jak cała twórczość Barei, bardziej narusza tabu polityczne, związane z opisem PRL-owskiej codzienności”^[14].

• Czy Lucyna to dziewczyna?

• Maciej Replewicz: Stanisław Bareja. Król krzywego zwierciadła. Poznań: Zysk i S-ka, 2009. ISBN 978-83-7506-387-5.

• Poszukiwany, poszukiwana w bazie IMDb (ang.)
• Poszukiwany, poszukiwana w bazie Filmweb
• Zdjęcia z filmu Poszukiwany, poszukiwana w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”