Port Hajfa

Od prehistorycznych czasów Zatoka Hajfy była naturalnym schronieniem dla żeglarzy. Gdy w 1100 krzyżowcy zdobyli Hajfę^[2], stała się ona ważnym miastem portowym wschodniej części Morza Śródziemnego. W 1265 Hajfę zdobyli i zniszczyli Mamelucy^[3] i od tego czasu miasto pozostawało w stanie ruiny do XVII wieku, a na pierwszy plan wysunęła się wówczas pobliska Akka. Port w Hajfie do XVIII wieku miał reputację siedziby piratów.

W 1761 beduiński władca Akki, Daher el-Omar zdobył Hajfę. Miasto zostało wówczas odbudowane w nowym miejscu, z nowymi murami obronnymi^[4]. Po śmierci El-Omara w 1775 miasto pozostawało pod władzą Imperium Osmańskiego do 1918.

Punktem zwrotnym w historii Hajfy okazało się osiedlenie w mieście w 1868 niemieckich chrześcijan z ruchu Tempelgesellschaft^[5]. Utworzyli oni w Hajfie niemiecką kolonię, przy której powstała elektrownia, fabryki i linia kolejowa łącząca miasto z Akką, Nazaretem i Tyberiadą. Był to kluczowy moment w modernizacji miasta^[6]. Jednak pierwszą osobą, która doceniła znaczenie portu w Hajfie był Theodor Herzl (twórca ruchu syjonistycznego), który w 1898 odwiedził Hajfę^[7]. W swojej książce „Altneuland” zawarł on proroczy opis miasta^[8].

Budowa nowoczesnego portu morskiego rozpoczęła się w 1922. W wyniku prac melioracyjnych pozyskano grunty pod budowę biur portowych i magazynów^[7]. 31 października 1933 odbyła się uroczystość oficjalnego otwarcia portu, w której przewodniczył brytyjski komisarz mandatu Palestyny, gen. sir Arthur Grenfell Wauchope^[9]. Port umożliwił rozwój Hajfy, która bardzo szybko rozwinęła się w nowoczesne przemysłowe miasto będące ważnym punktem przeładunku ropy naftowej. Liczba mieszkańców miasta wynosiła w 1936 100 tys. osób^[10].

W okresie międzywojennym Żydzi traktowali port jako bramę dla tysięcy imigrantów napływających do Palestyny. Po zakończeniu II wojny światowej w Palestynie nasiliły się walki pomiędzy Żydami a Arabami. Skala starć powoli przybierała rozmiary wojny domowej. Rząd brytyjski zdawał sobie sprawę, że sytuacja w mandacie Palestyny wymyka się spod kontroli, dlatego 2 kwietnia 1947 oficjalnie przekazał sprawę Palestyny do ONZ. 29 listopada 1947 Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 w sprawie podziału Palestyny. Hajfę uznano za część równiny przybrzeżnej, którą przyznano państwu żydowskiemu.

Żydzi uznali Hajfę za strategiczne miasto portowe, które odgrywa kluczową rolę w sprawowaniu kontroli nad całą Galileą. Dlatego uznano przejęcie kontroli nad miastem za jeden z najważniejszych celów wojny domowej 1947–1948^[11]. Brytyjczycy wycofali swój kontyngent wojskowy z Hajfy 21 kwietnia 1948. Żydowska Hagana w całkowitej tajemnicy przegrupowała swoje brygady i tego samego dnia z zaskoczenia zaatakowała miasto. Po dwóch dniach walk 23 kwietnia 1948 Żydzi opanowali Hajfę^[12].

Po 1948 port w Hajfie stał się jednym z najważniejszych punktów, do którego docierali żydowscy imigranci z całego świata, tłumnie przybywający do nowo proklamowanego państwa Izrael. Port służył Izraelowi jako brama do reszty świata, pomógł rozwinąć się państwu żydowskiemu w gospodarczą potęgę Bliskiego Wschodu^[5].

W lutym 2005 rząd po przeprowadzeniu reformy strukturalnej izraelskiego przemysłu portowego, utworzył niezależne przedsiębiorstwo Haifa Port Ltd.^[13].

W 2010 roku oddano do użytku nowy terminal kontenerowy Carmel, mogący przyjmować przy wybrzeżu o długości 700 m dwa kontenerowce do 15 300 TEU. Swoją pełną sprawność nowy terminal uzyskał w połowie 2011 roku^[14]. W 2015 roku rozpoczęto pracę na kolejnym terminalem, Haifa Bay. W wyniku przetargu jego operatorem została chińska grupa Shanghai International Port Group (SIPG). Terminal został ukończony w 2021 roku^[15].

W styczniu 2020 rząd Izraela podjął decyzję o prywatyzacji portu^[16]. Ma go przejąć indyjskie przedsiębiorstwo Adani Ports oraz izraelska grupa Gadot, zajmująca się logistyką i chemikaliami^[17]. Wartość transakcji wynosi 4,1 mld szekli. Planowana data zakończenia negocjacji to 27 listopada 2022^[18].

Port był widownią dwóch morskich incydentów:

• 25 listopada 1940 statek „Patria” z 1800 nielegalnych żydowskich imigrantów usiłował wpłynąć do portu w Hajfie. Brytyjskie okręty wojenne ostrzelały i zatopiły „Patrię”. Zginęło 260 osób, a 172 zostały ranne. Ocaleni imigranci zostali deportowani do położonych na wyspach Mauritius i Trynidad obozów dla internowanych^[19].
• 30 sierpnia 2007 izraelski statek towarowy M/V „Shelly” zatonął po kolizji ze statkiem pasażerskim „Salamis Glory”. W wypadku zginęło dwóch członków załogi^[20].

Przed wejściem do portu znajduje się kotwicowisko, dające w Zatoce Hajfy bezpieczne schronienie dla statków nawet w najcięższe zimowe sztormy. Nad zatoką góruje góra Karmel (546 m n.p.m.), na której w 1864 wybudowano latarnię morską Har Carmel^[21].

Przy wchodzeniu do portu obowiązuje korzystanie z pomocy pilota, który wchodzi na pokład statków w odległości około 1 mili morskiej od falochronu portowego. W porcie dostępne są 3 holowniki typu „Voith”^[22].

 

 

Port Hajfa obejmuje rozległy obszar i ma trzy główne porty:

• Historyczny port w Hajfie – zachodni terminal kontenerowy, terminal pasażerski, terminal i pomosty rozładunkowe statków RORO, pomosty rozładunkowe masowców oraz magazyny i silos Dagon Grain.
• Wschodni terminal kontenerowy – największy w Izraelu port przeładunkowy kontenerów położony na nabrzeżu Hof-Shemen.
• Strefa Kiszon – terminale chemiczne, pomosty rozładunkowe masowców (rozbudowywane), port rybacki i marina dla jachtów^[23].

Historyczny port stanowi główną część Portu Hajfa. Port jest chroniony dwoma falochronami: głównym północno-zachodnim o długości 2 826 m i drugim wschodnim o długości 765 m. Szerokość kanału wejściowego pomiędzy falochronami wynosi 183 m. Kanał ma głębokość 13,8 m. Długość wszystkich nabrzeży wynosi 3 330 m^[23]

Lista portowych nabrzeży^[24]:

Nowoczesny terminal pasażerski może obsłużyć 600 tys. pasażerów rocznie. Wewnątrz terminalu znajduje się poczekalnia, sklepy, bar szybkiej obsługi i różne punkty usługowe. Do portu w Hajfie zawijają dwa typy statków pasażerskich. Są to typowe statki rejsowe oraz wycieczkowce, które zatrzymują się w Hajfie na 1–2 dni. Nabrzeże terminalu pasażerskiego umożliwia jednoczesne zacumowanie trzech statków pasażerskich obok siebie. Przy terminalu znajduje się stacja kolejowa Hajfa Merkaz-ha-Szemona, dworzec autobusowy oraz przebiegają główne drogi miasta^[23].

Na terenie historycznego portu znajduje się także terminal zbożowy o nominalnej pojemności 90 tys. t. Silos jest zarządzany przez spółkę „Dagon” Israel Granaries Company Ltd.^[23].

Przeładunek towarów w Porcie Hajfa (w tysiącach ton)^[23]:

 

Największy terminal kontenerowy Izraela (przeładowuje 65% kontenerów w kraju) jest usytuowany przy nabrzeżu Hof-Shemen. Zajmuje on powierzchnię 400 000 m². Długość nabrzeża wynosi 960 m, a głębokość kanału 14 m. Terminal może obsługiwać statki Panamax o ładowności 35 t. W 2005 port w Hajfie obsłużył 1 123 000 kontenerów, a wydajność żurawi portowych wynosiła 22–25 ruchów na godzinę^[23].

Lista portowych nabrzeży^[24]:

Przeładunek kontenerów w Porcie Hajfa (w tysiącach kontenerów)^[23]:

Port Kiszon leży we wschodniej części portu Hajfy przy rzece Kiszon. Port jest chroniony przez dwa falochrony o długościach 600 m i 350 m. Główny kanał ma długość 1045 m, szerokość 80 m (jest planowane poszerzenie do 120 m) i głębokość 12 m. Aktualnie trwają prace projektowe i budowlane przy rozbudowie wschodniej części Portu Kiszon. Nowe nabrzeża będą miały długość 580 m i powierzchnię 20 ha. Z dodatkowych obiektów znajdują się tutaj przystań rybacka oraz marina dla jachtów. Przy rzece Kiszon utworzono park, który jest wykorzystywany w celach rekreacyjnych i turystyczno-sportowych przez cały rok^[23].

Port Hajfa specjalizuje się w przeładunku i magazynowaniu różnorodnych substancji chemicznych i ropy naftowej. Większość prac przeładunkowych prowadzi się na terminalach północnym i południowym:

• Północny Terminal Chemiczny znajduje się w północnej części Portu Kiszon. Lokalizacja tego obiektu nie jest przypadkowa, ponieważ terminal jest blisko położony rafinerii i innych zakładów chemicznych. Ważnym czynnikiem jest także duża odległość od obszarów zamieszkanych. Przy nabrzeżach tego terminalu mogą być rozładowywane jednocześnie trzy tankowce^[23].
• Południowy Terminal Chemiczny znajduje się na końcu drobnicowego nabrzeża w Porcie Kiszon. Znajduje się tutaj około 70 zbiorników, które są zarządzane przez spółkę Gadot Terminals Ltd.^[23].

Duże tankowce są rozładowywane na redzie portu, przy zakotwiczonej specjalnej instalacji portowej. Ropa naftowa rozładowana na redzie jest przetłaczana podwodnym rurociągiem do zbiorników w porcie^[23].

Lista portowych nabrzeży^[24]:

Przeładunek chemikaliów w Porcie Hajfa (w tysiącach ton)^[23]:

W porcie znajduje się stocznia, która zajmuje nabrzeże o długości 900 m. Stocznia dysponuje dwoma dokami pływającymi o pojemności 20 000 t. i 1 100 t. Urządzenia nabrzeżne posiadają zdolność wyciągania na brzeg statków do 60 t. Głębokość kanału przy stoczni wynosi 11,5 m^[25].

W porcie znajduje się baza marynarki wojennej. Jest to główna baza flotylli okrętów podwodnych. Dodatkowo stacjonuje tutaj 3 Flotylla okrętów rakietowych i Jednostka 914 łodzi patrolowych^[26]. Głównym zadaniem bazy jest zapewnienie bezpieczeństwa szlaków żeglugowych Izraela. Prowadząc rutynowe zadania bojowe związane z utrzymywaniem bezpieczeństwa żeglugi, okręty z bazy w Hajfie ćwiczą z pozostałymi jednostkami Marynarki Wojennej Izraela^[27].

W Porcie Hajfy znajduje się także główna baza szkoleniowa izraelskiej marynarki. Baza szkoleniowa składa się ze szkoły oficerskiej, szkoły dowodzenia morskiego, szkoły podwodniaków, szkoły rakietowców, szkoły technicznej i szkoły morskiego patrolu. Kadeci podczas szkolenia przechodzą praktyki na okrętach wojennych bazujących w bazie. W zależności od rodzaju kursu praktyki trwają od 7 tygodni do 20 miesięcy^[28].

Przez Port Hajfa przechodzi około 30 milionów ton towarów rocznie^[29]. Każdego roku przez port eksportuje się na cały świat dziesiątki tysięcy kontenerów z meblami, żywnością, odzieżą i innymi produktami izraelskimi. Przeciętnie każdego dnia eksportuje się sześć kontenerów z bromem (rocznie ponad 2000). Wśród towarów eksportowanych znajdują się także substancje niebezpieczne oraz broń. W porcie rozładowuje się ropę naftową i inne chemikalia, które następnie przechowuje się w zbiornikach na terenie portu. Urządzenia portowe są obsługiwane przez ponad tysiąc pracowników, jednak okresowo przy obsłudze licznych statków pasażerskich na terenie portu może znajdować się nawet do pięciu tysięcy pracowników^[23].

Udział procentowy towarów przeładowywanych w Porcie Hajfa (dane za 2006)^[23]:

• kontenery z różnymi towarami – 11 448 000 ton – 60%.
• ropa naftowa – 2 914 000 ton – 15%.
• zboże hurtowo – 2 385 000 ton – 12%.
• chemikalia – 987 000 ton – 5%.
• zboże w workach – 922 000 ton – 5%.
• inne towary – 557 000 ton – 3%.

W 2007 przedsiębiorstwo Haifa Port Ltd. uzyskało przychód w wysokości 900 mln NIS i zysk 140 mln NIS^[13]. W 2019 roku przychody wyniosły 746 mln, zyski 155 mln, a zysk operacyjny 87,6 mln NIS^[30].

W 2020 roku w porcie przeładowano 1,47 mln TEU kontenerów, o 6% więcej niż w poprzednim rekordowym 2018^[31].

W bezpośrednim sąsiedztwie portu znajdują się dwie stacje kolejowe Rakewet Jisra’el: Hajfa Merkaz-ha-Szemona i Hajfa Bat Gallim. Przy porcie znajduje się także port lotniczy Hajfa, a obok przebiegają droga ekspresowa nr 4   (Netiw ha-Asara–Kefar Rosz ha-Nikra) i autostrada nr 22  .

Z portu w Hajfie korzystają następujące przedsiębiorstwa żeglugowe^[32]:

• China Shipping
• China Ocean Shipping Company – COSCO
• Compañía Sudamericana de Vapores – CSAV
• Hamburg Süd
• Hapag-Lloyd
• Medditerranean Shipping Company – MSC
• Orient Overseas Container Line – OOCL
• Zim Integrated Shipping Services – ZIM

• Zdjęcie satelitarne portu Google Maps
• Mapa Portu Hajfa (hebr.)
• Historyczne zdjęcia portu (hebr.)
• Pogoda w Hajfie