Polskarob

Po podziale Śląska po I wojnie światowej na terenie Polski znalazło się 18 kopalni węgla kamiennego. Wcześniej dostarczały one węgiel głównie na rynek niemiecki. W wyniku reformy walutowej w 1924 i polsko-niemieckiej wojny celnej w 1925 utraciły one rynek zbytu. Rozpoczęto sprzedaż węgla do Skandynawii. Początkowo zajmowało się tym Towarzystwo Żegluga Wisła-Bałtyk, lecz zostało ono zlikwidowane w 1928 na skutek problemów finansowych.

Jednocześnie władze polskie, chcąc wspomóc rozwój portu w Gdyni i polskiej floty zaproponowało ulgi podatkowe dla firm inwestujących w port i statki.

Związek Kopalń Górnośląskich Robur podpisał umowę ze Skarbem Państwa 9 maja 1927. Na mocy tej umowy dzierżawił na 35 lat plac i nabrzeże w Gdyni, będąc zwolnionym z podatku obrotowego oraz na pięć lat podatku dochodowego. W zamian firma miała w ciągu dwóch lat uruchomić flotę o łącznej nośności nie mniejszej niż 15 tysięcy ton.

Do obsługi eksportu i transportu węgla założono w listopadzie 1927 „Polskarob”-Polsko-Skandynawskie Towarzystwo Transportowe SA w Gdyni. Faktycznym właścicielem firmy była berlińska firma „Effco”, należąca do Emmanuela Friedländera. Dyrektorem naczelnym został Alfred Falter. Alfred Falter wykupywał udziały w Effco i około 1936 stał się faktycznym właścicielem zarówno Polskarobu jak i Robura.

Spółką kierował Napoleon Korzon.

Pierwszą jednostką eksploatowaną przez Polskarob był dość stary (zbudowany w 1879) statek SS Robur, będący własnością szwedzkiej firmy, związanej z koncernem Robur.

Ta sama szwedzka firma zakupiła drugi statek, na którym podniesiono polską banderę 7 października 1927. Został odkupiony przez Polskarob wiosną 1928 i nazwany SS Robur II. Następnie od szwedzkiej firmy odkupiono SS Robur, jednak jego eksploatacja była zbyt kosztowna i w 1930 został odsprzedany.

W sierpniu 1928 zakupiono SS Robur III.

SS Robur IV i SS Robur V zostały zamówione w stoczni w Göteborgu. Odebrano je w lipcu i sierpniu 1930.

Robur IV

Następne nazwy	Częstochowa
Bandera	Polska
Dane podstawowe
Typ	masowiec
Historia
Stocznia	Lindholmen-Motala, Göteborg
Data wodowania	1930
Data zatonięcia	20 sierpnia 1941
Dane techniczne
Nośność (DWT)	2960
Liczebność załogi	22
Długość linii wodnej	78,4 m
Szerokość (B)	12,5 m
Zanurzenie (D)	5,4 m
Pojemność	brutto 1971, netto 1081 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	900 KM
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	10 w.

SS Robur VI spółka nabyła w 1929, aby zastąpić SS Robur II, który zatonął 27 listopada 1928 w Zatoce Botnickiej wskutek wejścia na skały, bez ofiar w ludziach.

30 kwietnia 1938 w Burntisland w Szkocji zwodowano SS Robur VIII.

Oprócz wywozu węgla za granicę, Polskarob zajmował się też zaopatrywaniem w węgiel parowców. Od sierpnia 1928 firma, posiadając holowniki (Hala, Nida, Vega) oraz barki prowadziła bunkrowanie statków w porcie i na redzie. Od grudnia 1937 firma dysponowała nowoczesną jednostką SS Robur VII, przeznaczoną do zaopatrywania statków w węgiel. Mogła ona przeładowywać do 300 ton węgla na godzinę prosto do zasobni na bunkrowanym statku.

Robur VII

Model Robura VII
Następne nazwy	Richard, Smok
Bandera	Polska
Historia
Data wodowania	1937
Dane techniczne
Nośność (DWT)	1200
Liczebność załogi	10
Długość linii wodnej	74,5 m
Szerokość (B)	12,8 m
Zanurzenie (D)	4,1 m
Pojemność	brutto 895, netto 441 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	750 KM
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	6 w.

W czasie wojny firma funkcjonowała nadal, wszystkie jej statki - Robur III, Robur IV, Robur V, Robur VI i Robur VIII - znalazły się w Wielkiej Brytanii. Po pewnym czasie zaczęła funkcjonować pod nazwą "A. Falter Shipowner", a statkom zmieniono nazwy, przy czym nowe wybrano z Trylogii Sienkiewicza : Robur III nazwany został Kmicic, Robur IV - Częstochowa, Robur V - Kordecki, Robur VI - Zbaraż, a Robur VIII - Zagłoba. W czasie wojny trzy statki Alfreda Faltera zatonęły. SS Zbaraż został zbombardowany 15 lipca 1940 r. u wybrzeży Anglii, SS Częstochowa został storpedowany w nocy z 19/20 sierpnia 1941 r. przez niemiecki kuter torpedowy również u wybrzeży Anglii (oboma statkami dowodził w chwili ich zatonięcia kpt. Zygmunt Kinast). SS Zagłoba zaginął w lutym 1943 r. na Atlantyku w konwoju idącym ze Stanów Zjednoczonych wraz z całą załogą i kpt. Zbigniewem Deyczakowskim, z uwagi na śmierć 26 marynarzy była to największa strata Polskiej Marynarki Handlowej w czasie II wojny światowej. Pozostałe dwa statki przetrwały wojnę. Oba statki spółki po wojnie pozostały za granicą, zaś majątek w Polsce został znacjonalizowany. W sierpniu 1945 Sąd grodzki w Gdyni wydał wyrok przywracający firmie majątek, co zrealizowano w maju 1947, ale z braku floty działalność polegała jedynie na administrowaniu nieruchomościami i wyprzedaży. W 1966 spółkę postawiono w stan likwidacji i rozwiązano w sierpniu 1972^[1].

Alfred Falter eksploatował ocalałe statki Kmicic (jako SS Chopin) oraz Kordecki (jako SS Copernicus) do roku 1949.

SS Robur VII, zatopiony u wejścia do portu gdyńskiego we wrześniu 1939, został wydobyty przez Niemców i przebudowany na statek ratowniczy. Po wojnie przekazany Wielkiej Brytanii a następnie ZSRR, wrócił do Polski w 1947 i jako statek ratowniczy (baza do wydobywania wraków) SS Smok służył w PRO do 1990.

• BohdanB. Huras BohdanB., MarekM. Twardowski MarekM., Węglowe floty Śląska, „Nasze Morze : maritime magazine”, 03/2011, Okrętownictwo i Żegluga Spółka z o.o., marzec 2011, s. 46-53, ISSN 1895-4812  (pol.).