[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla

lista w projekcie Wikimedia
(Przekierowano z Pokojowa Nagroda Nobla)

Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla – osoby i organizacje, którym za działalność na rzecz światowego pokoju została przyznana przez Norweski Komitet Noblowski Pokojowa Nagroda Nobla. Wyróżnienie to ufundowane zostało testamentem szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla[1]. Nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Nobla. Pokojowa Nagroda Nobla jako jedyna ze wszystkich nagród Nobla przyznawana jest przez organizację norweską[2].

Testament Alfreda Nobla
Pierwsza strona testamentu Nobla z 1895 roku
Druga strona testamentu Nobla z 1895 roku
Trzecia strona testamentu Nobla z 1895 roku
Czwarta strona testamentu Nobla z 1895 roku

Nominacja i wybór kandydatów

edytuj

Pokojowa Nagroda Nobla jest przyznawana kandydatom (ludziom lub organizacjom), którzy

wykonali największą lub najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji bądź ograniczenia stałych armii i udziału oraz promowania kongresów pokojowych[a].

Zgodnie z wolą fundatora laureaci nagrody wybierani są przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski, którego członkowie są powoływani przez Storting[1]. Nominacje kandydatów mogą być zgłaszane przez:

  • parlamentarzystów lub członków rządów
  • członków sądów międzynarodowych
  • rektorów uniwersytetów, profesorów socjologii, historii, prawa i teologii oraz dyrektorów instytutów badań nad pokojem i instytutów badań polityki zagranicznej
  • laureatów Pokojowej Nagrody Nobla
  • członków zarządów organizacji, którym przyznano Pokojową Nagrodę Nobla
  • obecnych i byłych członków Norweskiego Komitetu Noblowskiego
  • byłych doradców tegoż Komitetu[3].

Nominacje do nagrody przyznawanej w danym roku mogą być nadsyłane od września roku poprzedniego do 1 lutego roku jej wręczenia, jednak kandydatury zgłoszone (z powodów niezależnych od zgłaszającego) po tym terminie będą również rozważane, tyle że w następnym roku[3]. Po otrzymaniu kandydatur Komitet ocenia działania kandydatów i przygotowuje krótką listę kandydatur, które będą rozważane w dalszych etapach prac. Krótka lista (zawierająca zwykle od 12 do 30 nazwisk[3]) jest przedstawiana doradcom Komitetu. Ciało doradcze tworzy niewielka grupa profesorów uniwersytetów norweskich biegłych w dziedzinach związanych z Pokojową Nagrodą Nobla, oraz dyrektor i dyrektor naukowy Norweskiego Instytutu Noblowskiego. Doradcy mają kilka miesięcy na sporządzenie raportów, zawierających ich opinie na temat kandydatów. Komitet Noblowski ma prawo prosić o taki raport również ekspertów niebędących doradcami[3].

Po przedstawieniu raportów doradców członkowie Komitetu debatują nad kandydatami z krótkiej listy. Komitet może prosić o pomoc w zbieraniu dodatkowych informacji na temat kandydatów doradców, zwłaszcza w sytuacji, gdy kandydat jest zaangażowany w bieżące sprawy polityczne[3]. Ostateczny wybór laureata musi być dokonany najpóźniej na ostatnim posiedzeniu Komitetu przed ogłoszeniem nazwiska wyróżnionego (początek października)[3], zwykle jednak Komitet ustala werdykt w połowie września[3]. Wybór laureata dokonywany jest w głosowaniu większościowym[3].

Nominacje oraz nazwiska nominujących oraz wszystkie informacje dotyczące nominacji – tak publiczne, jak i prywatne – pozostają tajne przez 50 lat. Klauzula tajności zabrania również informowania samych nominowanych, nawet w prywatnych rozmowach[3].

Nominowani bez wyróżnienia

edytuj

Po wygaśnięciu klauzuli tajności Komitet Noblowski może ujawnić nazwiska osób nominowanych, które nie zostały wyróżnione Pokojową Nagrodą Nobla, wraz z danymi zgłaszającego i uzasadnieniem. Baza danych osób nominowanych jest dostępna na stronie internetowej Fundacji Nobla[4]. Trzy najczęściej poszukiwane nazwiska to Józef Stalin, Mahatma Gandhi oraz Adolf Hitler[5]. Kandydatura Stalina wysuwana była dwukrotnie, w 1945 i 1948, z jednakowym uzasadnieniem: Za wysiłki na rzecz zakończenia II wojny światowej. Gandhi jako pokojowy bojownik o poszanowanie praw człowieka nominowany był aż pięciokrotnie, przy czym ostatnia nominacja napłynęła do Komitetu krótko przed jego zabójstwem, w styczniu 1948 roku. Mimo że Komitet doceniał działania Gandhiego, jego działalność była krytykowana przez wiele osób związanych z ruchem pokojowym[6]. W związku z ostatnią kandydaturą Komitet rozważał wyróżnienie pośmiertne[6], jednak ostatecznie Komitet zdecydował nie przyznawać Nagrody za 1948 rok, z uzasadnieniem: brak odpowiedniego żyjącego kandydata[b].

Kandydatura Hitlera została wysunięta w 1939 roku przez członka Stortingu, Erika Gottfrida Christiana Brandta, zadeklarowanego antyfaszystę. Nominację tę tłumaczył on jako ironiczną krytykę ówczesnej debaty politycznej w Szwecji. Była to jego odpowiedź na nominację Neville’a Chamberlaina zgłoszoną przez grupę parlamentarzystów, do której to nominacji Brandt odnosił się sceptycznie[5]. W związku z tym, że krytyka przez nominację Hitlera nie została zrozumiana, w liście datowanym na 1 lutego 1939 Brandt wycofał tę nominację.

Na liście nominowanych w latach 1901–1956, którzy nie zostali uznani przez Komitet za godnych wyróżnienia, znajdują się ponadto nazwiska wielu polityków, artystów, działaczy społecznych oraz członków rodzin królewskich[5]. Komitet podaje, że najczęściej zgłaszaną kandydaturą była Jane Addams. Od roku 1916 aż do 1931, w którym została wyróżniona napłynęło aż 91 nominacji jej osoby[5].

Nagroda

edytuj
Pokojowa Nagroda Nobla
 
Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla w 2009 – przemówienie laureata (Barack Obama). Obecny jest król Harald V z małżonką Sonją oraz następca tronu, książę Haakon z księżną Mette-Marit
 
Dyplom Willego Brandta z 1971 roku
 
Medal Jimmy’ego Cartera
 
Dyplom Léona Bourgeois z 1920 roku

Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla odbywa się 10 grudnia w Oslo, w obecności norweskiej rodziny królewskiej – na czele z monarchą panującym – i przedstawicieli rządu norweskiego, Stortingu i korpusu dyplomatycznego[7]. Od 1990 roku uroczystość ta odbywa się w budynku ratusza w Oslo. W poprzednich latach ceremonia odbywała się w budynku Norweskiego Instytutu Noblowskiego (1901–1904), w Stortingsbygningen (1905–1946) oraz w auli Uniwersytetu w Oslo (1947–1989)[7]. Tradycyjnie uroczystość zaczyna przemówienie przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, który przedstawia postać laureata oraz wyjaśnia motywy, jakimi kierował się Komitet przyznając wyróżnienie. Po tym wprowadzeniu przewodniczący wzywa laureata do odebrania dyplomu i medalu, po czym wygłasza on przemówienie. Nagroda pieniężna nie jest wręczana podczas tej uroczystości[7]. Tradycją jest również bankiet, który odbywa się w dniu wręczenia wyróżnienia, 10 grudnia wieczorem[8]. W trakcie bankietu wygłaszane są trzy przemówienia: laudacja zastępcy przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, mowa laureata oraz mowa przewodniczącego Stortingu. Przy stole honorowym umieszczonym w środku sali wraz z laureatem zasiadają: przewodniczący Komitetu Noblowskiego, stały sekretarz Komitetu, premier Norwegii, przewodniczący Stortingu oraz od 2006 roku, król i królowa Norwegii[7].

Każdy laureat otrzymuje dyplom, medal oraz nagrodę pieniężną, której wysokość ustala co roku Fundacja Nobla (w 2017 było to 9 mln SEK)[9][10]. Oryginalny dyplom, autorstwa Gerharda Munthe, zawierał motyw lwa widniejącego na herbie Norwegii. Miało to podkreślać związek pomiędzy Komitetem Noblowskim i Stortingiem. W latach 1970–1990 dyplomy były zdobione grafiką przygotowaną przez Ørnulfa Ranheimsætera. W 1991 roku podjęto decyzję o corocznej zmianie grafiki dyplomu, od tego też roku dyplomy są wypisywane ręcznie[11]. Zmienność dyplomu nie dotyczy samego tekstu, który od 1901 roku brzmi:

Komitet Noblowski Stortingu, zgodnie z warunkami opisanymi w testamencie Alfreda Nobla z dnia 27 listopada 1895 odznaczył [imię i nazwisko laureata] Pokojową Nagrodą Nobla za rok...[c][11]

W czasie uroczystości wręczenia Nagrody, laureaci otrzymują również medal. Został on zaprojektowany przez Gustava Vigelanda i był to jedyny medal stworzony przez tego artystę[12]. Do 1980 roku medal wykonywany był z 24-karatowego złota i ważył 192 gramy. Od tamtego roku medal wykonywany jest z 18-karatowego złota i jest o 4 gramy cięższy. Średnica medalu pozostała niezmieniona i wynosi 6,6 cm. Na awersie medalu znajduje się podobizna Alfreda Nobla, na obwodzie zaś umieszczone jest jego imię, nazwisko oraz daty: narodzin i zgonu. Na rewersie umieszczony jest wizerunek trzech nagich mężczyzn obejmujących się wzajemnie i inskrypcja w języku łacińskim: Pro pace et fraternitate gentium (Dla pokoju i braterstwa między ludźmi). Na rancie medalu wyryte jest imię i nazwisko laureata, rok, w którym został on wyróżniony oraz napis w języku francuskim Prix Nobel de la Paix (Pokojowa Nagroda Nobla)[12].

Statystyki

edytuj

Do 2024 roku Pokojowa Nagroda Nobla została wręczona 105 razy, przy czym dwukrotnie wyróżnione zostały trzy osoby (w 1994 i 2011), 31 razy Nagrodę odebrało dwoje laureatów, zaś 69 razy wyróżniona była jedna osoba[5]. Statut Fundacji Nobla przewiduje, że jeśli w danym roku wkład żadnego z kandydatów nie został uznany za godny wyróżnienia, Nagroda nie jest przyznawana, zaś środki na nią przeznaczone przekazywane są na kolejny rok. W latach 1901–2017 taka sytuacja miała miejsce 19 razy[5]. Nagrodą wyróżnionych zostało łącznie 141 laureatów, w tym 111 to laureaci indywidualni, zaś 31 to organizacje[13], przy czym wyróżnionych zostało 28 organizacji, gdyż Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża był wyróżniony trzykrotnie, a urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców dwukrotnie. Poza wspomnianymi organizacjami jeden z laureatów Pokojowej Nagrody Nobla, Linus Pauling, został również wyróżniony Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii za rok 1954[14]. Wśród indywidualnych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla znalazło się do 2023 roku 18 kobiet i 93 mężczyzn[5]. Pierwszą kobietą wyróżnioną przez Komitet Noblowski była Bertha von Suttner, laureatka Nagrody za 1905 rok. Do 2015 roku jeden z laureatów odmówił przyjęcia Nagrody. Był to Lê Đức Thọ wyróżniony w 1973 wspólnie z Henrym Kissingerem za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie. Odmowę uzasadnił naruszeniem warunków rozejmu przez Stany Zjednoczone[15]. Trzech laureatów było w chwili wyróżnienia aresztowanych: Carl von Ossietzky (laureat za rok 1935), Aung San Suu Kyi (1991) oraz Liu Xiaobo (2010).

W 1961 roku Komitet zdecydował, że laureatem Nagrody za ten rok zostanie Dag Hammarskjöld, który zginął w katastrofie lotniczej 18 września tegoż roku. Jest to jedyny przypadek pośmiertnego wyróżnienia Pokojową Nagrodą Nobla[5]. Od 1974 statut Fundacji Nobla zabrania wyróżniania pośmiertnego[16]. W przypadku, gdy laureat zmarł przed wręczeniem, ale po ogłoszeniu werdyktu Komitetu, uznawany jest za wyróżnionego[16].

Laureaci

edytuj

Poniższa tabela zawiera chronologiczny spis osób odznaczonych Pokojową Nagrodą Nobla z podanym uzasadnieniem bądź dziedziną, za działalność w której laureat został wyróżniony.

Rok Wyróżniony[17] Kraj[d] Uzasadnienie
1901   Frédéric Passy[18]   Francja „Passy był naturalnym wyborem na pierwszego laureata odkąd był jednym z głównych założycieli Unii Międzyparlamentarnej i organizatorów pierwszego Światowego Kongresu Pokojowego”[e][19]
  Henri Jean Dunant[20]   Szwajcaria Założyciel Czerwonego Krzyża i inicjator Konwencji Genewskiej
1902   Élie Ducommun[21]   Szwajcaria Pierwszy honorowy sekretarz Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju w Bernie
  Charles-Albert Gobat[22] Pierwszy sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej[19]
1903   William Randal Cremer[23]   Wielka Brytania „Za bycie pierwszym ojcem Unii Międzyparlamentarnej”[f][19]
1904   Instytut Prawa Międzynarodowego[24]   Belgia „Za wysiłki mające na celu uformowanie ogólnych zasad studiów nad prawem międzynarodowym”[19]
1905   Bertha von Suttner[25]   Austro-Węgry Honorowa przewodnicząca Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1906   Theodore Roosevelt[26]   Stany Zjednoczone Współtwórca różnych traktatów pokojowych
1907   Ernesto Teodoro Moneta[27]   Włochy „Główny lider włoskiego ruchu pokojowego”[19]
  Louis Renault[28]   Francja Profesor prawa międzynarodowego
1908   Klas Pontus Arnoldson[29]   Szwecja Założyciel Szwedzkiej Ligi Pokojowej i Arbitrażowej
  Fredrik Bajer[30]   Dania Honorowy przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1909   Auguste Beernaert[31]   Belgia Członek Stałego Trybunału Arbitrażowego
  Paul Henri d’Estournelles de Constant[32]   Francja Założyciel i przewodniczący francuskiej grupy parlamentarnej arbitrażu międzynarodowego
1910   Międzynarodowe Stałe Biuro Pokoju[33]   Szwajcaria „Za działalność łączącą społeczeństwa pokojowe w różnych krajach”[34]
1911   Alfred Hermann Fried[35]   Austro-Węgry Założyciel czasopisma Die Friedens-Warte (ang. Journal of International Peace and Organization), pierwszego i najstarszego (wydawanego od 1899) pisma w obszarze niemieckojęzycznym, służącego jako forum dyskusji i prezentacji poglądów na tematy związane z utrzymaniem pokoju.
  Tobias Asser[36]   Holandia „(...) był także członkiem Stałego Trybunału Arbitrażowego, jak również inicjatorem Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego”[g][19]
1912   Elihu Root[37]   Stany Zjednoczone Inicjator różnych porozumień arbitrażowych
1913   Henri La Fontaine[38]   Belgia Przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1914 Nie przyznano
1915 Nie przyznano
1916 Nie przyznano
1917   Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[39]   Szwajcaria Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1918 Nie przyznano
1919   Woodrow Wilson[40]   Stany Zjednoczone Założyciel Ligi Narodów
1920   Léon Bourgeois[41]   Francja Przewodniczący Rady Ligi Narodów
1921   Christian Lous Lange[42]   Norwegia Sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej
  Hjalmar Branting[43]   Szwecja Szwedzki delegat w Radzie Ligi Narodów
1922   Fridtjof Nansen[44]   Norwegia Twórca paszportu nansenowskiego dla uchodźców
1923 Nie przyznano
1924 Nie przyznano
1925   Austen Chamberlain[45]   Imperium brytyjskie Współtwórca traktatu lokarneńskiego
  Charles Gates Dawes[46]   Stany Zjednoczone Przewodniczący Alianckiej Komisji Reparacyjnej i twórca planu Dawesa
1926   Aristide Briand[47]   Francja Współtwórcy traktatu lokarneńskiego
  Gustav Stresemann[48]   Niemcy
1927   Ferdinand Buisson[49]   Francja Współzałożyciel i prezes Ligi Praw Człowieka
  Ludwig Quidde[50]   Niemcy Uczestnik wielu konferencji pokojowych
1928 Nie przyznano
1929   Frank Billings Kellogg[51]   Stany Zjednoczone Współtwórca paktu Brianda-Kelloga
1930   Nathan Söderblom[52]   Szwecja Twórca ruchu ekumenicznego
1931   Jane Addams[53]   Stany Zjednoczone Przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
  Nicholas Murray Butler[54]   Stany Zjednoczone Propagator paktu Brianda-Kelloga
1932 Nie przyznano
1933   Norman Angell[55]   Wielka Brytania Członek Komitetu Wykonawczego Ligi Narodów
1934   Arthur Henderson[56]   Wielka Brytania Przewodniczący Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów
1935   Carl von Ossietzky[h][57]   Niemcy Pacyfista i dziennikarz, więzień obozów koncentracyjnych
1936   Carlos Saavedra Lamas[58]   Argentyna Przewodniczący Ligi Narodów, mediator w konflikcie między Paragwajem i Boliwią
1937   Robert Cecil[59]   Wielka Brytania „Za jego wkład w prace Ligi Narodów”[19]
1938 Międzynarodowe Nansenowskie Biuro do spraw Uchodźców[60]   Szwajcaria Organizacja międzynarodowa pomagająca uchodźcom założona przez Fridtjofa Nansena
1939 Nie przyznano
1940 Nie przyznano
1941 Nie przyznano
1942 Nie przyznano
1943 Nie przyznano
1944   Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[61]   Szwajcaria Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1945   Cordell Hull[62]   Stany Zjednoczone Jeden z głównych współorganizatorów ONZ
1946   Emily Greene Balch[63]   Stany Zjednoczone Honorowa przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
  John Mott[64]   Stany Zjednoczone Przewodniczący Międzynarodowej Rady Misyjnej oraz sekretarz generalny Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej
1947   Friends Service Council(inne języki)

oraz American Friends Service Committee(inne języki)[65]

  Wielka Brytania
  Stany Zjednoczone 		Międzynarodowe organizacje pokojowe prowadzone przez kwakrów
1948 Nie przyznano
1949   John Boyd Orr[66]   Wielka Brytania Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa
1950   Ralph Bunche[67]   Stany Zjednoczone Za mediacje w Palestynie w 1948 roku
1951   Léon Jouhaux[68]   Francja Członek zarządu Międzynarodowej Organizacji Pracy
1952   Albert Schweitzer[69]   Francja Założyciel szpitala w Lambaréné w Gabonie
1953   George Marshall[70]   Stany Zjednoczone Pomysłodawca Planu Marshalla, przewodniczący Amerykańskiego Czerwonego Krzyża
1954   Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[71]   Szwajcaria Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1955 Nie przyznano
1956 Nie przyznano
1957   Lester Pearson[72]   Kanada Przewodniczący 7. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, za wprowadzenie sił pokojowych w czasie kryzysu sueskiego
1958   Dominique Pire[73]   Belgia Założyciel i przewodniczący organizacji wspierającej uchodźców i przesiedleńców l’Europe du Cœur au Service du Monde
1959   Philip Noel-Baker[74]   Wielka Brytania Za trwający przez całe życie wytężony wysiłek na rzecz międzynarodowego pokoju i współpracy
1960   Albert John Luthuli[75]   Południowa Afryka Przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego
1961   Dag Hammarskjöld[i][76]   Szwecja Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
1962   Linus Pauling[14]   Stany Zjednoczone Za wysiłki na rzecz rozbrojenia i kampanię przeciwko próbom jądrowym
1963   Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[77]   Szwajcaria Za działalność na polu pomocy humanitarnej
  Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca[78]
1964   Martin Luther King[79]   Stany Zjednoczone Działacz na rzecz praw obywatelskich i zniesienia segregacji rasowej
1965   UNICEF[80]   Stany Zjednoczone Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1966 Nie przyznano
1967 Nie przyznano
1968   René Cassin[81]   Francja Przewodniczący Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
1969   Międzynarodowa Organizacja Pracy[82]   Szwajcaria „Istnieje niewiele organizacji, którym udało się tak jak ILO przekształcić w czyn idee moralne, na których są zbudowane”[j]
1970   Norman Borlaug[83]   Stany Zjednoczone Za prace w Międzynarodowym Ośrodku Uszlachetniania Kukurydzy i Pszenicy
1971   Willy Brandt[84]   Niemcy Zachodnie Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec, za Ostpolitik
1972 Nie przyznano
1973   Henry Kissinger[85]   Stany Zjednoczone Za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie
  Lê Đức Thọ[k][15]   Wietnam Północny
1974   Eisaku Satō[86]   Japonia „Za rezygnację z opcji atomowej dla Japonii i wysiłki na rzecz pojednania w regionie”[19]
  Seán MacBride[87]   Irlandia „Za duże zainteresowanie prawami człowieka”[19], współzałożyciel Amnesty International
1975   Andriej Sacharow[88]   Związek Radziecki Za kampanię na rzecz praw człowieka
1976   Elisabeth Williams[89]   Wielka Brytania Założycielki Północnoirlandzkiego Ruchu Pokoju (później przemianowanego na Wspólnotę Ludzi Pokoju)
  Mairead Corrigan[90]
1977   Amnesty International[91]   Wielka Brytania Międzynarodowa organizacja ochrony praw więźniów sumienia
1978   Anwar as-Sadat[92]   Egipt „Za Porozumienie z Camp David”[19]
  Menachem Begin[93]   Izrael
  Polska
1979   Matka Teresa z Kalkuty[94]   Indie „Założycielka Zgromadzenia Misjonarek Miłości pracującego wśród najbiedniejszych z biednych”[19]
1980   Adolfo Pérez Esquivel[95]   Argentyna Działacz na rzecz praw człowieka
1981   Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[96]   Szwajcaria Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1982   Alfonso Robles[97]   Meksyk Za działalność na rzecz rozbrojenia
  Alva Myrdal[98]   Szwecja
1983   Lech Wałęsa[99] Polska  Polska „Lider związku zawodowego „Solidarność”
1984   Desmond Tutu[100]   Południowa Afryka Za pokojową walkę z polityką apartheidu
1985   Lekarze przeciw Wojnie Nuklearnej[101]   Stany Zjednoczone Za zasługi na rzecz rozbrojenia
1986   Elie Wiesel[102]   Stany Zjednoczone Przewodniczący amerykańskiej Presidential Commission on the Holocaust
1987   Óscar Arias Sánchez[103]   Kostaryka „Za jego wysiłki na rzecz pokoju w Ameryce Środkowej, wysiłki, które doprowadziły do porozumienia podpisanego w Gwatemalii 7 sierpnia 1987 roku”
1988   Siły pokojowe ONZ[104]   ONZ „Za ważny wkład w realizację jednego z podstawowych założeń ONZ”[105]
1989   Tenzin Gjaco[106]   Tybet „Komitet pragnie podkreślić fakt, że w walce o wyzwolenie Tybetu Dalajlama konsekwentnie przeciwstawia się stosowaniu przemocy. Zamiast tego, opowiadał się za rozwiązaniami pokojowymi opartymi na tolerancji i wzajemnym szacunku w celu zachowania dziedzictwa historycznego i kulturalnego jego narodu”[107]
1990   Michaił Gorbaczow[108]   Związek Radziecki „Za jego wiodącą rolę w procesie pokojowym charakteryzującym dzisiaj ważne części międzynarodowej społeczności”
1991   Aung San Suu Kyi[l][109]   Birma „Za jej pokojową walkę o demokrację i prawa człowieka”
1992   Rigoberta Menchú Tum[110]   Gwatemala „Za jej pracę na rzecz sprawiedliwości społecznej i pojednania etniczno-kulturowego opartego na poszanowaniu praw ludności tubylczej”
1993   Nelson Mandela[111]   Południowa Afryka „Za ich wkład w pokojowe obalenie polityki Apartheidu i stworzenie fundamentów demokracji w Republice Południowej Afryki”
  Frederik Willem de Klerk[112]
1994   Szimon Peres[113]   Izrael
  Polska 		„Za ich wysiłki na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie”
  Icchak Rabin[114]   Izrael
  Jasir Arafat[115]   Palestyna
1995   Józef Rotblat[116]   Polska
  Wielka Brytania 		„Za ich wysiłki na rzecz umniejszenia roli odgrywanej przez broń jądrową w polityce międzynarodowej i, w dłuższej perspektywie, do wyeliminowania takiej broni”
Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych[117]   Kanada
1996   Carlos Filipe Ximenes Belo[118]   Timor Wschodni „Za ich pracę na rzecz sprawiedliwego i pokojowego rozwiązania konfliktu w Timorze Wschodnim”
  José Ramos-Horta[119]
1997   Jody Williams[120]   Stany Zjednoczone „Za wysiłki na rzecz zakazu stosowania i wyeliminowania min przeciwpiechotnych”
  Międzynarodowa Kampania na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych[121]
1998   David Trimble[122]   Wielka Brytania „Za ich wysiłki na rzecz znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu w Irlandii Północnej”
  John Hume[123]
1999   Lekarze bez Granic[124]   Francja „W uznaniu pionierskiej pracy tej organizacji na kilku kontynentach”
2000   Kim Dae-jung[125]   Korea Południowa „Za jego prace na rzecz demokracji i praw człowieka w Korei Południowej i Wschodniej Azji, a szczególnie pokoju i pojednania z Koreą Północną”
2001   Kofi Annan[126]   Ghana „Za ich pracę na rzecz lepiej zorganizowanego i bardziej pokojowego świata”
  Organizacja Narodów Zjednoczonych[127]   Stany Zjednoczone
2002   Jimmy Carter[128]   Stany Zjednoczone „Za dziesięciolecia jego niestrudzonych wysiłków w poszukiwaniu pokojowych rozwiązań konfliktów międzynarodowych, propagowania demokracji i praw człowieka i promowania rozwoju gospodarczego i socjalnego”
2003   Szirin Ebadi[129]   Iran „Za jej wysiłki na rzecz demokracji i praw człowieka, zwłaszcza skupione na walce o prawa kobiet i dzieci”
2004   Wangari Maathai[130]   Kenia „Za jej wkład w zrównoważony rozwój, demokrację i pokój”
2005   Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej[131]   Austria „Za ich wysiłki zapobiegające używaniu energii jądrowej do celów militarnych i gwarantujące użytkowanie jej dla celów pokojowych w sposób możliwie najbezpieczniejszy”
  Muhammad el-Baradei[132]   Egipt
2006   Grameen Bank[133]   Bangladesz „Za ich wysiłki na rzecz stworzenia warunków do ekonomicznego i społecznego rozwoju od podstaw”
  Muhammad Yunus[134]
2007   Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu[135]   Stany Zjednoczone „Za ich wysiłki na rzecz budowy i upowszechniania wiedzy na temat zmian klimatu wynikających z działań człowieka i za stworzenie podstaw dla środków, które są niezbędne do walki z takimi zmianami.”
  Al Gore[136]
2008   Martti Ahtisaari[137]   Finlandia „Za jego ważne działania w celu rozwiązania konfliktów międzynarodowych, które podejmował na kilku kontynentach i przez ponad trzy dziesięciolecia”
2009   Barack Obama[138]   Stany Zjednoczone „Za jego nadzwyczajne wysiłki na rzecz wzmocnienia międzynarodowej dyplomacji i współpracy między narodami”
2010   Liu Xiaobo[h][139]   Chiny „Za jego długą i pokojową walkę o podstawowe prawa człowieka w Chinach”
2011   Ellen Johnson-Sirleaf[140]   Liberia „Za ich pokojową walkę o bezpieczeństwo kobiet i o prawo kobiet do pełnego uczestnictwa w budowaniu pokoju”
  Leymah Gbowee[141]
  Tawakkul Karman[142]   Jemen
2012   Unia Europejska[143] Unia Europejska  „Za ponad sześćdziesięcioletni wkład w rozwój pokoju i pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie”
2013 Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej[144]   Holandia[m] „Za szeroko zakrojone wysiłki na rzecz wyeliminowania broni chemicznej”
2014   Kailash Satyarthi[145]   Indie „Za ich walkę z ciemiężeniem dzieci i młodych ludzi oraz o prawo wszystkich dzieci do edukacji”
  Malala Yousafzai[146]   Pakistan
2015 Tunezyjski Kwartet na rzecz Dialogu Narodowego[147]   Tunezja „Za jego decydujący wkład w budowę pluralistycznej demokracji w Tunezji, po jaśminowej rewolucji 2011 roku”
2016   Juan Manuel Santos[148]   Kolumbia „Za porozumienie pokojowe z FARC”
2017   Międzynarodowa Kampania na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej[149]   Szwajcaria „Za swoją pracę w zwracaniu uwagi na katastrofalne konsekwencje humanitarne użycia broni jądrowej i ogromne wysiłki na rzecz wprowadzenia popartego traktatem zakazu posiadania takiej broni”
2018   Denis Mukwege[150]   Demokratyczna Republika Konga „Za wysiłki mające na celu zaprzestanie używania przemocy seksualnej jako narzędzia wojny i konfliktów zbrojnych”
  Nadia Murad[151]   Irak
2019   Abiy Ahmed Ali[152]   Etiopia „Za wysiłki w celu osiągnięcia pokoju i międzynarodowej współpracy, w szczególności za jego decydującą inicjatywę, by rozwiązać konflikt na granicy z sąsiadującą Erytreą.”
2020   Światowy Program Żywnościowy[153]   Włochy „Za wysiłki w celu zwalczania głodu, za wkład w polepszanie warunków dla pokoju na obszarach dotkniętych konfliktem i za bycie siłą napędową wysiłków mających na celu zapobieganie użycia głodu jako broni w wojnach i konfliktach.”
2021   Maria Ressa[154]   Filipiny „Za ich wysiłki na rzecz ochrony wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i trwałego pokoju.”
  Dmitrij Muratow[154]   Rosja
2022   Aleś Bialacki[155]   Białoruś za dokumentowanie zbrodni wojennych, łamania praw człowieka i nadużyć władzy.
Stowarzyszenie Memoriał[155]   Rosja
  Centrum Wolności Obywatelskich[155]   Ukraina
2023   Narges Mohammadi[156]   Iran za walkę z uciskiem kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich
2024   Nihon Hidankyō[157]   Japonia za wysiłki na rzecz świata wolnego od broni jądrowej i za ukazywanie za pomocą relacji świadków, że broń jądrowa nigdy więcej nie może zostać użyta

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ (...) to the person who shall have done the most or the best work for fraternity between nations, for the abolition or reduction of standing armies and for the holding and promotion of peace congresses.
  2. ↑ There was no suitable living candidate.
  3. ↑ Det Norske Stortings Nobelkomite har i henhold til Reglerne i det af Alfred Nobel den 27de November 1895 oprettede Testamente tildelt [navn på prisvinner] Nobels Fredspris for [årstall].
  4. ↑ Kraj podany na stronie internetowej Nagrody Nobla. Może różnić się od oficjalnej narodowości.
  5. ↑ Passy was an obvious choice for the first prize since he had been one of the main founders of the Inter-Parliamentary Union and also the main organizer of the first Universal Peace Congress.
  6. ↑ The „first father” of the Inter-Parliamentary Union.
  7. ↑ The Laureate of 1911, Tobias Michael Carel Asser, was also a member of the Court of Arbitration as well as the initiator of the Conferences on International Private Law.
  8. ↑ a b W chwili przyznania wyróżnienia laureat był aresztowany.
  9. ↑ Nagroda nadana pośmiertnie, laureat zginął w wypadku lotniczym we wrześniu 1961 roku.
  10. ↑ There are few organizations that have succeeded to the extent that the ILO has, in translating into action the fundamental moral idea on which it is based – z mowy wygłoszonej przez przewodniczącego Komitetu Noblowskiego uzasadniającej wybór laureata.
  11. ↑ Laureat odmówił przyjęcia wyróżnienia.
  12. ↑ W chwili przyznania wyróżnienia laureatka była aresztowana.
  13. ↑ Organizacja ma swoją siedzibę w Hadze.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Alfred Nobel’s will. Nobel Media AB. [dostęp 2019-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-25)]. (ang.).
  2. ↑ nobelpeaceprize.org/: The Norwegian Nobel Committee. The Norwegian Nobel Institute. [dostęp 2019-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-30)]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i Nominations and Selection of Peace Prize Laureates. Nobel Media AB. [dostęp 2019-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-09)]. (ang.).
  4. ↑ Nomination Archive. Nobel Media AB. [dostęp 2019-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-11)]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h Facts on the Nobel Peace Prize. Nobel Media AB. [dostęp 2018-06-15]. (ang.).
  6. ↑ a b Øyvind Tønnesson: Mahatma Gandhi, the Missing Laureate. Nobel Media AB, 1999-12-01. [dostęp 2019-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-14)]. (ang.).
  7. ↑ a b c d nobelpeaceprize.org/: The award ceremony. The Norwegian Nobel Institute. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-26)]. (ang.).
  8. ↑ nobelpeaceprize.org/: The Nobel Banquet. The Norwegian Nobel Institute. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-25)]. (ang.).
  9. ↑ The Nobel Prize Amounts. Nobel Media AB, 2013-11-16. [dostęp 2018-06-15]. (ang.).
  10. ↑ The Nobel Prize Amounts 1901-2017. Nobel Media AB, 2013-11-16. [dostęp 2018-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-15)]. (ang.).
  11. ↑ a b nobelpeaceprize.org/: The Diploma. The Norwegian Nobel Institute. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-25)]. (ang.).
  12. ↑ a b nobelpeaceprize.org/: The Medal. The Norwegian Nobel Institute. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-25)]. (ang.).
  13. ↑ Nobel Prize Awarded Organizations. Nobel Media AB, 2013-11-16. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
  14. ↑ a b Linus Pauling – Facts. Nobel Media AB, 2013-11-16. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
  15. ↑ a b Le Duc Tho – Facts. Nobel Media AB, 2013-11-16. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
  16. ↑ a b Statutes of the Nobel Foundation. Nobel Media AB, 2013-11-16. s. § 4. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
  17. ↑ All Nobel Peace Prizes. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-21]. (ang.).
  18. ↑ Frédéric Passy – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-17]. (ang.).
  19. ↑ a b c d e f g h i j k The Nobel Peace Prize 1901-2000. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  20. ↑ Henry Dunant – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-17]. (ang.).
  21. ↑ Élie Ducommun – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-17]. (ang.).
  22. ↑ Charles Gobat – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  23. ↑ Randal Cremer – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-18]. (ang.).
  24. ↑ Institute of International Law – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-18]. (ang.).
  25. ↑ Bertha von Suttner – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-18]. (ang.).
  26. ↑ Theodore Roosevelt – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  27. ↑ Ernesto Teodoro Moneta – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  28. ↑ Louis Renault – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  29. ↑ Klas Pontus Arnoldson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  30. ↑ Frederik Bajer – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  31. ↑ Auguste Beernaert – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-18]. (ang.).
  32. ↑ Paul Henri d’Estournelles de Constant – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  33. ↑ Permanent International Peace Bureau – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-18]. (ang.).
  34. ↑ The Nobel Peace Prize 1910. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  35. ↑ Alfred Fried – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  36. ↑ Tobias Asser – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  37. ↑ Elihu Root – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  38. ↑ Henri La Fontaine – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  39. ↑ International Committee of the Red Cross- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  40. ↑ Woodrow Wilson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  41. ↑ Léon Bourgeois – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  42. ↑ Christian Lange – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  43. ↑ Hjalmar Branting – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  44. ↑ Fridtjof Nansen – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  45. ↑ Sir Austen Chamberlain – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  46. ↑ Charles G. Dawes – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  47. ↑ Aristide Briand – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  48. ↑ Gustav Stresemann – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  49. ↑ Ferdinand Buisson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  50. ↑ Ludwig Quidde – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  51. ↑ Frank B. Kellog – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  52. ↑ Nathan Söderblom – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  53. ↑ Jane Addams – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  54. ↑ Nicholas Murray Butler – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  55. ↑ Sir Norman Angell – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  56. ↑ Arthur Henderson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  57. ↑ Carl von Ossietzky – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  58. ↑ Carlos Saaverda Lamas – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  59. ↑ Robert Cecil- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  60. ↑ Nansen International Office for Refugees – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  61. ↑ International Committee of the Red CrosЊ – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  62. ↑ Cordell Hull – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-19]. (ang.).
  63. ↑ Emily Greene Balch – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  64. ↑ John R. Mott – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  65. ↑ The Nobel Peace Prize 1947. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  66. ↑ Lord Boyd Orr – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  67. ↑ Ralph Bunche – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  68. ↑ Léon Jouhaux – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  69. ↑ Albert Schweitzer – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  70. ↑ George C. Marshall – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  71. ↑ Office of United Nations High Commissioner for Refugees – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  72. ↑ Lester Bowles Pearson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  73. ↑ Dominique Pire – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  74. ↑ Philip Noel-Baker – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  75. ↑ Albert Lutuli – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  76. ↑ Dag Hammarskjöld – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  77. ↑ International Committee of the Red Cross – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  78. ↑ League of Red Cross Societie – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  79. ↑ Martin Luther King Jr. – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  80. ↑ United Nations Children’s Fund- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-29]. (ang.).
  81. ↑ René Cassin – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  82. ↑ International Labour Organization – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  83. ↑ Norman Borlaug – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  84. ↑ Willy Brandt – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  85. ↑ Henry Kissinger – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  86. ↑ Eisaku Sato – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-2-]. (ang.).
  87. ↑ Seán MacBride – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  88. ↑ Andrei Sakharov – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  89. ↑ Betty Williams- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  90. ↑ Mairead Corrigan – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  91. ↑ Philip W. Anderson – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  92. ↑ Anwar al-Sadat – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  93. ↑ Menachem Begin – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  94. ↑ Mother Teresa – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  95. ↑ Adolfo Pérez Esquivel – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  96. ↑ Office of United Nations High Commissioner for Refugees – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  97. ↑ Alfonso García Robles – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  98. ↑ Alva Myrdal – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  99. ↑ Lech Walesa – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  100. ↑ Desmond Tutu – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  101. ↑ International Physicians for the Prevention of Nuclear War – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  102. ↑ Elie Wiesel- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  103. ↑ Oscar Arias Sánchez – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  104. ↑ United Nations Peacekeeping Force – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  105. ↑ The Nobel Peace Prize 1988. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  106. ↑ The 14th Dalai Lama – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
  107. ↑ The Nobel Peace Prize 1989. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  108. ↑ Mikhail Gorbachev – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  109. ↑ Aung San Suu Kyi – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  110. ↑ Rigoberta Menchú Tum – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  111. ↑ Nelson Mandela – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  112. ↑ F.W. de Klerk – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  113. ↑ Shimon Peres – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  114. ↑ Yitzhak Rabin – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  115. ↑ Yasser Arafat – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-22]. (ang.).
  116. ↑ Joseph Rotblat – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  117. ↑ Pugwash Conferences on Science and World Affairs – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  118. ↑ Carlos Filipe Ximenes Belo – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  119. ↑ José Ramos-Horta – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  120. ↑ Jody Williams – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  121. ↑ International Campaign to Ban Landmines – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  122. ↑ David Trimble- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  123. ↑ John Hume – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  124. ↑ Médecins Sans Frontières – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  125. ↑ Kim Dae-jung – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  126. ↑ Kofi Annan – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  127. ↑ United Nations – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  128. ↑ Jimmy Carter – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  129. ↑ Shirin Ebadi- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  130. ↑ Wangari Maathai- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  131. ↑ International Atomic Energy Agency – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  132. ↑ Mohamed ElBaradei – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  133. ↑ Grameen Bank – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  134. ↑ Muhammad Yunus – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  135. ↑ Intergovernmental Panel on Climate Change – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  136. ↑ Al Gore – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  137. ↑ Martti Ahtisaari- Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  138. ↑ Barack H. Obama – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  139. ↑ Liu Xiaobo – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  140. ↑ Ellen Johnson Sirleaf – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  141. ↑ Leymah Gbowee – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  142. ↑ Tawakkol Karman – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  143. ↑ European Union (EU) – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  144. ↑ Organization for the Prohibition of Chemical Weapons – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2013-10-23]. (ang.).
  145. ↑ Kailash Satyarthi – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-10-10]. (ang.).
  146. ↑ Malala Yousafzai – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-10-10]. (ang.).
  147. ↑ National Dialogue Quartet – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2015-10-09]. (ang.).
  148. ↑ Juan Manuel Santos – Facts. nobelprize.org. [dostęp 2016-10-07]. (ang.).
  149. ↑ The Nobel Peace Prize 2017. Nobel Media AB. [dostęp 2017-10-06]. (ang.).
  150. ↑ Denis Mukwege – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2018-10-05]. (ang.).
  151. ↑ Nadia Murad – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2018-10-05]. (ang.).
  152. ↑ The Nobel Peace Prize 2019 [online], Nobel Media AB, 11 października 2019 [dostęp 2019-10-11] (ang.).
  153. ↑ The Nobel Peace Prize for 2020. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  154. ↑ a b The Nobel Peace Prize for 2021. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  155. ↑ a b c The Nobel Peace Prize for 2022. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  156. ↑ The Nobel Peace Prize for 2023. Nobel Media AB. [dostęp 2023-10-26]. (ang.).
  157. ↑ Olof Somell, Nobel Peace Prize 2024 – Nihon Hidankyo [online], NobelPrize.org, 11 października 2024 [dostęp 2024-10-11] (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Laureaci_Pokojowej_Nagrody_Nobla&oldid=75051678”