Pistia rozetkowa

Pistia rozetkowa
	; Pistia stratiotes
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Rodzaj	pistia
Gatunek	pistia rozetkowa
	Nazwa systematyczna
	Pistia stratiotes L.; Sp. pl. 2:963. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pistia rozetkowa (Pistia stratiotes L.) – gatunek rośliny będący jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Pistia. Ma wiele synonimów: topian osokowaty, sałata wodna, sałata nilowa, piscja osokowata, pistia pływająca. Roślina pływająca pochodząca ze strefy tropikalnej i subtropikalnej, przy czym naturalny zasięg jest nieznany (pierwsza opisana roślina pochodziła z rzeki Nil w rejonie Jeziora Wiktorii). Obecnie rozpowszechniona wszędzie w ciepłych wodach, często jako uciążliwy chwast (w niektórych stanach Stanów Zjednoczonych uprawa tego gatunku jest zabroniona^[4]). W Polsce obserwowana na pojedynczych stanowiskach (Wrocław, Jarocin^[5], Warszawa^[6]). Gatunek ujęty jest na liście inwazyjnych gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej^[7]^[8].

Roślina uprawiana jest jako akwariowa. W strefie klimatu tropikalnego bylina, w klimacie umiarkowanym roślina jednoroczna.

Morfologia

Pokrój: Wolno pływające rozety o średnicy do 25 cm ze skupionych bladozielonych liści. Rośliny rozrastają się, tworząc nowe rozety na końcach krótkich łodyg lub długich rozłogów. W uprawie, w wodach chłodniejszych, rośliny osiągają mniejsze rozmiary.
Liście: Szerokoklinowate, zaokrąglone lub lekko karbowane na szczycie, długości 2-14 cm. Liście zbudowane z miękiszu gąbczastego z licznymi przestworami powietrznymi, z zewnątrz matowe, jasnozielone, pokryte drobnymi, miękkimi włoskami. Włoski te tworzą struktury przypominające kosz od koszykówki wiążące pęcherzyki powietrza. Wzdłuż liści biegnie od 3 do 12 równoległych wiązek przewodzących, zagłębionych od góry, a od spodu mocno wystających.
Kwiaty: Drobne, wyrastają w niewielkich kwiatostanach zawierających jeden kwiat żeński i kilka męskich, otulonych białawą podsadką o długości do 3 cm. Kwiatostany ukryte są wśród liści, słabo widoczne i bardzo rzadkie.
Owoce: Rzadko się wykształcają, zielone jagody o długości 5 mm.
Korzenie: Zwisający system korzeniowy osiąga 50 cm długości i ponieważ tworzony jest przez liczne, drobne, gęsto rozgałęzione korzenie – stanowi doskonałe miejsce schronienia dla narybku.

Biologia i ekologia

Występuje w ciepłych wodach stojących i wolno płynących. Temperatura: 22-26 °C; woda: miękka do średnio twardej, pH 6,5 – 7,5, światło: silne do bardzo silnego. Nie toleruje torfu.
Utrzymuje się na powierzchni dzięki gęstym włoskom, które pokrywają te rośliny. Powietrze, które się między włoskami gromadzi, daje na tyle dużą wyporność roślinom, że w naturze utrzymują one ciężar ptaków wodnych.
Roślina bardzo skutecznie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą rozłogów. Bywa, że potomstwo jednej rośliny może pokryć powierzchnię całego zbiornika wodnego.
Przy masowym pojawie zbite maty pistii utrudniają wymianę gazową między wodą i atmosferą, redukują zawartość tlenu w wodzie, ograniczają dostęp światła do wody. W efekcie powodują spadek różnorodności gatunkowej – giną ryby i rośliny podwodne.

Zastosowanie

Roślina ozdobna: Uprawiana w akwariach i oczkach wodnych. Roślina w warunkach środkowoeuropejskich bardzo delikatna, może sprawiać kłopoty w uprawie. Przy bujnym wzroście cenna jako osłona dla narybku i jako sposób zapobiegający masowemu rozwojowi glonów w zbiorniku hodowlanym.
Inne zastosowania: Wykorzystywana jako karma dla gęsi i świń. Podejmowane są także próby zastosowania tych roślin do produkcji biogazu. Stosowane są jako nawóz. Młode liście są w Chinach gotowane i jadane jako warzywo^[9].

Zwalczanie

W Stanach Zjednoczonych rośliny zwalczane są mechanicznie (przez zbiór i usuwanie roślin z powierzchni wody), chemicznie (za pomocą herbicydów) i biologicznie (za pomocą żerujących na pistii owadów: Neohydronomous affinis i Spodoptera pectinicornis – gatunek pochodzący z Tajlandii).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
↑ Pistia stratiotes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Natural Resources Conservation Service (NRCS): Plants Profile
↑ MateuszM. Draga MateuszM. i inni, Alien aquatic plants in Poland: Temporal and spatial distribution patterns and the effects of climate change, „Global Ecology and Conservation”, 55, 2024, e03247, DOI: 10.1016/j.gecco.2024.e03247, ISSN 2351-9894 [dostęp 2024-10-24] .
↑ Pistia stratiotes L. – Sałata wodna – Water lettuce [online], Gatunki obce w Polsce, IOP PAN .
↑ L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.

Bibliografia

Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z o.o. Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9. OCLC 68634821.
Ulrich Schliewen: Wodny świat akwarium. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-701-6. OCLC 803927771.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).

[iucn-3] Pistia stratiotes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[4] Natural Resources Conservation Service (NRCS): Plants Profile

[5] MateuszM. Draga MateuszM. i inni, Alien aquatic plants in Poland: Temporal and spatial distribution patterns and the effects of climate change, „Global Ecology and Conservation”, 55, 2024, e03247, DOI: 10.1016/j.gecco.2024.e03247, ISSN 2351-9894 [dostęp 2024-10-24] .

[6] Pistia stratiotes L. – Sałata wodna – Water lettuce [online], Gatunki obce w Polsce, IOP PAN .

[7] L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .

[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .

[9] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]