[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Peter Bogdanovich

amerykański reżyser filmowy

Peter Bogdanovich (ur. 30 lipca 1939 w Kingston w stanie Nowy Jork, zm. 6 stycznia 2022 w Los Angeles[1]) – amerykański reżyser, producent filmowy, scenarzysta, aktor, krytyk filmowy i pisarz[2].

Peter Bogdanovich
Ilustracja
Peter Bogdanovich (1973)
Prawdziwe imię i nazwisko

Petar Bogdanović

Data i miejsce urodzenia

30 lipca 1939
Kingston

Data i miejsce śmierci

6 stycznia 2022
Los Angeles

Zawód

reżyser, producent filmowy, scenarzysta, aktor, krytyk filmowy, pisarz

Współmałżonek

Polly Platt
(1962-1971; rozwód)
Louise Stratten
(1988-2001; rozwód)

Lata aktywności

1956–2020

Odznaczenia
Komandor Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się w rodzinie serbskich emigrantów[3], uciekających z Europy do Ameryki przed nazizmem[4]. Ojciec, Borislav Bogdanovich, był malarzem i pianistą[4], a matka, Herma (z domu Robinson), pochodziła z bogatej rodziny austriackich Żydów[4]. Miał starszego brata, który zginął w wypadku w 1938, mając 18 miesięcy, po tym, jak spadł na niego garnek wrzącej zupy, choć Bogdanowich dowiedział się o bracie dopiero w wieku siedmiu lat i nie znał okoliczności jego śmierci dopóki nie był dorosły[5]. Jego rodzice przybyli do USA w maju 1939 na wizach dla gości, wraz z najbliższą rodziną matki, w przededniu II wojny światowej[6].

W 1957 ukończył nowojorską niezależną szkołę dla chłopców Collegiate School i studiował aktorstwo w Konserwatorium Stelli Adler[7].

Początki kariery

edytuj

W latach 1956–1958 występował na Nowojorskim Festiwalu Szekspirowskim[7]. Był reżyserem i producentem przedstawień off-broadwayowskich: Wielki nóż (The Big Knife, 1959)[8], Camino Real Tennessee Williamsa (1961), Dziesięciu małych Indian (Ten Little Indians, 1961), Rakieta na księżyc (Rocket to the Moon, 1961) i Raz w życiu (Once in a Lifetime, 1964)[9]. Jako maniak kina i namiętny czytelnik wpływowego francuskiego pisma „Cahiers du Cinéma”, w 1961 dał się poznać jako krytyk filmowy w „Esquire” i „The New York Times”[7].

W 1964 przeniósł się do Hollywood w Kalifornii. Dwa lata później pełnił funkcję drugiego reżysera filmu sensacyjnego Dzikie anioły (The Wild Angels, 1966) w reżyserii Rogera Cormana, mistrza niskobudżetowego „kina klasy B”, z Peterem Fondą.

Rozwój kariery

edytuj

W 1968 pod pseudonimem Derek Thomas wyreżyserował swój pierwszy film fantastycznonaukowy Podróż na planetę prehistorycznych kobiet (Voyage to the Planet of Prehistoric Women) z Mamie Van Doren, którego producentem był Roger Corman[10]. Następnie był reżyserem, scenarzystą i producentem dreszczowca kryminalnego Żywe tarcze (Targets, 1968) z udziałem Borisa Karloffa, którego operatorem był László Kovács.

Trzeci film okazał się najlepszym w jego karierze[1]. Ostatni seans filmowy z 1971, nostalgiczny obraz prowincjonalnej Ameryki, zwiastujący koniec świata odchodzących wartości, został nominowany do Oskara w ośmiu kategoriach (w tym dla Bogdanovicha jako reżysera), a statuetki zdobyli Cloris Leachman i Ben Johnson za role drugoplanowe. W filmie debiutowała Cybill Shepherd, zaś pierwsze poważne role zagrali Jeff Bridges i Randy Quaid.

 
Peter Bogdanovich (2008)

Innym znanym filmem Bogdanovicha jest Maska z 1985 – prawdziwa historia wrażliwego chłopca Rockyego Dennisa cierpiącego na rzadką chorobą kości twarzy (tzw. choroba lwa) – w tej roli Eric Stoltz – i jego niezwykłej matki (za tę rolę Cher otrzymała główną nagrodę dla aktorki na Festiwalu w Cannes). Film zdobył Oscara w mało prestiżowej kategorii – charakteryzacja, Cher i Stoltz byli nominowani do Złotych Globów, zaś Bogdanovich był nominowany do Złotej Palmy w Cannes[11].

Pozostałe filmy Bogdanovicha nie wzbudziły już takiego entuzjazmu, choć wspomnieć należy o komediach Papierowy księżyc (z czasów wielkiego kryzysu) z oskarową rolą 10-letniej Tatum O’Neal, grającej u boku swego ojca Ryana O’Neala i Nickelodeon (alternatywny polski tytuł Ktoś tu kręci) o początkach przemysłu filmowego – z tą sama parą aktorów, a także Daisy Miller – ekranizacji klasycznej noweli Henry’ego Jamesa.

Bogdanovich jest także autorem cenionej biografii wielkiego reżysera Orsona Wellesa, z którym się zresztą przyjaźnił, a także biografii Alfreda Hitchcocka, Johna Forda, Howarda Hawksa i Fritza Langa.

Można było oglądać Bogdanovicha jako psychiatrę dr. Kupferberga w serialu Rodzina Soprano. Zagrał także gościnnie, samego siebie w 22. odcinku 5. serii amerykańskiego serialu Jak poznałem waszą matkę oraz w 11. odcinku 5. serii amerykańskiego serialu Żona idealna. Reżyser słynął ze wspierania młodych twórców, a jednym ze sposobów było występowanie w filmach aspirujących artystów.

Bogdanovich powrócił do roli reżysera po wielu latach za sprawą przyjaźniących się z nim młodych reżyserów – Wesa Andersona (debiut tego twórcy wyprodukowała żona Bogdanovicha – Polly Platt) i Noaha Baumbach (Bogdanovich wcześniej wstąpił w dwóch jego filmach). Komedia Dziewczyna warta grzechu (2014) stała się zwieńczeniem jego twórczości.

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmy w reżyserii Petera Bogdanovicha.

Życie prywatne

edytuj

W czerwcu 1962 ożenił się z Polly Platt, z którą miał dwie córki – Antonię i Alexandrę[9]. W czerwcu 1972 doszło do rozwodu[9]. W latach 1971–1978 był związany z Cybill Shepherd[9]. Poza planem filmowym komedii romantycznej Śmiechu warte spotykał się z Dorothy Stratten[12], kanadyjską byłą modelką i gwiazdą „Playboya”. Wkrótce po zakończeniu zdjęć, 14 sierpnia 1980 Stratten została zastrzelona przez swojego męża Paula Snidera, który był zazdrosny o jej romans z Bogdanovichem. Tę historię przedstawiają filmy: Death of a Centerfold: The Dorothy Stratten Story (polski tytuł Śmierć króliczka, 1981) z Jamie Lee Curtis i Star 80 (1983) Boba Fosse z Mariel Hemingway. Sam Bogdanovich opisał historię Stratten we własnej książce The Killing Of The Unicorn – Dorothy Stratten 1960-1980[13]. 30 grudnia 1988 poślubił Louise Stratten (Hoogstraten)[9], siostrę zamordowanej byłej kochanki Dorothy Stratten. W 2001 rozwiedli się[9].

Filmografia

edytuj

Reżyser

edytuj

Filmy

edytuj

Seriale TV

edytuj

Scenarzysta

edytuj

Aktor

edytuj

Filmy

edytuj

Seriale

edytuj

Producent

edytuj

Montaż

edytuj

Autor książek

edytuj
  • 1961: The Cinema of Orson Welles
  • 1962: The Cinema of Howard Hawks
  • 1963: The Cinema of Alfred Hitchcock
  • 1967: John Ford (rozszerzone wydanie 1978)
  • 1969: Fritz Lang in America
  • 1970: Allan Dwan: The Last Pioneer
  • 1973: Pieces of Time (rozszerzone wydanie 1985)
  • 1984: The Killing Of The Unicorn – Dorothy Stratten 1960-1980. – William Morrow and Company.
  • 1992: This is Orson Welles. – HarperPerennial.
  • 1995: A Moment with Miss Gish. – Santa Barbara: Santa Teresa Press.
  • 1997: Who The Devil Made It: Conversations with Legendary Film Directors. – Alfred A. Knopf.
  • 1999: Peter Bogdanovich’s Movie of the Week.
  • 2004: Who the Hell’s in It: Conversations with Hollywood’s Legendary Actors. – Alfred A. Knopf.

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Gregg Kilday, Duane Byrge: Peter Bogdanovich, Oscar-Nominated Director and Champion of Hollywood’s Golden Age, Dies at 82. „The Hollywood Reporter”. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
  2. ↑ Blog: Peter Bogdanovich. IndieWire. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).
  3. ↑ Peter Bogdanovich Profile. FanPix.Net. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
  4. ↑ a b c Peter Bogdanovich What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs, 2021-12-15. [dostęp 2022-01-07].
  5. ↑ Andrew Goldman: In Conversation: Peter Bogdanovich. Vulture, 2019-03-04. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
  6. ↑ Steve Chagollan: Peter Bogdanovich, Iconic Director of ‘Last Picture Show’ and ‘Paper Moon,’ Dies at 82. „Variety”. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
  7. ↑ a b c Peter Bogdanovich – Director. Film Reference. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
  8. ↑ Peter Bogdanovich. Rotten Tomatoes. [dostęp 2021-04-06]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e f Peter Bogdanovich Biography (1939-2022). Film Reference. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
  10. ↑ Lucia Bozzola: Peter Bogdanovich Biography. AllMovie. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
  11. ↑ Peter Bogdanovich Awards. AllMovie. [dostęp 2022-01-06]. (ang.).
  12. ↑ Peter Bogdanovich, Director of 'Paper Moon,' Dead at 82. Voice of America English News. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
  13. ↑ Peter Bogdanovich: The Killing of the Unicorn – Dorothy Stratten 1960–1980. William Morrow and Company, 1984. ISBN 0-688-01611-1.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Peter_Bogdanovich&oldid=70580595”