Parnawa

Parnawa
Pärnu
	; Widok ogólny Parnawy.
Herb	Flaga
Państwo	Estonia
Prowincja	Parnawa
Burmistrz	Romek Kosenkranius
Powierzchnia	32,22 km²
Populacja (2012); • liczba ludności; • gęstość	; 42 677; 1324 os./km²
	Położenie na mapie Estonii Parnawa
	58°23′N 24°30′E/58,383333 24,500000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Parnawa (est. Pärnu, niem. Pernau, ros. Пярну – za czasów ZSRR i obecnie; za czasów Imperium Rosyjskiego Пернов, łot. Pērnava) – miasto w południowej Estonii, port morski nad Zatoką Parnawską (część Zatoki Ryskiej we wschodniej części Morza Bałtyckiego), stolica prowincji Pärnu. Liczba mieszkańców wynosi 44 tys. Przez Parnawę przepływa rzeka o tej samej nazwie.

Film z drona z Pärnu 2022

W mieście jest towarowa stacja kolejowa Parnawa.

Historia

Rysunek z 1554 r. przedstawiający Parnawę

Parnawa została założona w 1241 przez inflancką gałąź zakonu krzyżackiego. Należała do Hanzy. W 1560 ostatni komtur parnawski konwentu Rutger Wolf(inne języki) przekazał miasto i zamek reprezentantom Rzeczypospolitej. W 1578 roku Parnawa nie zdołała obronić się przed wojskami moskiewskimi Iwana Groźnego, który na cztery lata zajął zamek i miasto. Polska odzyskała Parnawę w 1582 roku i od 1598 roku było stolicą województwa parnawskiego (istniało formalnie do 1660). Było to obok województwa dorpackiego najbardziej na północ położone województwo Rzeczypospolitej. Pierwszym wojewodą został starosta sancelski Maciej Dembiński(inne języki). Jedną z decyzji władz polskich było ostateczne zlikwidowanie w 1599 roku miasta po północnej stronie rzeki i przesiedlenie wszystkich mieszkańców na południową stronę rzeki. Podczas wojny ze Szwecją (1600-1611) wojska szwedzkie księcia Karola Sudermańskiego zajęły miasto 17 października 1600 roku. W 1609 roku hetman Jan Karol Chodkiewicz brawurowym nocnym atakiem zaatakował miasto i odbił je wraz z zamkiem (więcej: Oblężenie Parnawy). Następnie po zabraniu statków z portu w Parnawie odniósł zwycięstwo w morskiej bitwie pod Salis. W 1617 roku nominację na wojewodę otrzymał Teodor Denhoff. Podczas wojny ze Szwecją w latach 1617-1618 w dniu 14 sierpnia 1617 Parnawa została zdobyta przez Szwedów po trzydniowej obronie polskiego garnizonu. Panowanie Szwecji w Parnawie zostało usankcjonowane w oliwskim traktacie pokojowym.

Do Rosji miasto należało od czasu jej zwycięstwa w wojnie północnej (1721) do ogłoszenia niepodległości przez Estonię w 1918. W 1838 r. w Parnawie zostało otwarte pierwsze sanatorium, a w 1857 r. ukazała się tu pierwsza gazeta drukowana w języku estońskim, której wydawcą był Johann Voldemar Jannsen.

Od 24 kwietnia do 21 sierpnia 1907 obowiązki komendanta garnizonu Parnawa i komendanta oddziału przeznaczonego do stłumienia zamieszek pełnił podpułkownik Zygmunt Gidlewski.

Za czasów Estońskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej miasto było miejscem odpoczynku dla uprzywilejowanych grup społecznych. Od 1940 r. zamknięto dla żeglugi międzynarodowej znajdujący się tu port, a na początku lat pięćdziesiątych zaprojektowano centralny plac i prospekt imienia Lenina. Z ziemią zrównano zabudowania starego miasta i budynek kościoła św. Mikołaja, wybudowano natomiast największą w krajach bałtyckich fabrykę puszkowanych ryb. Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości, Parnawę ogłoszono w 1996 r. letnią stolicą Estonii. W 2004 r. otwarty został tu największy w krajach bałtyckich park wodny, a dwa lata później oddano do użytku nadmorską promenadę.

Ludność

1881	1897	1922	1934	1959	1970	1979	1989	2000	2009
12 966	12 898	18 499	20 334	22 367	50 224	54 051	53 885	46 476	44 024

Kurort

Miasto jest głównym ośrodkiem turystycznym w Estonii. Do wypoczynku zachęcają długie piaszczyste plaże i atrakcyjne położenie na brzegu zatoki morskiej. Turystyczne walory Parnawy zaczęto wykorzystywać już w pierwszej połowie XIX wieku. Obecnie kurort oferuje m.in. kąpiele borowinowe.

Zabytki

W mieście znajduje się szereg zabytków, m.in. fragmenty murów obronnych (XV-XVI w.), kościoły oraz cerkwie z XVIII i XIX w. i liczne budynki z XIX i początku XX w.

Osobistości

Raul Arnemann – wioślarz i medalista olimpijski;
Tõnu Endrekson – wioślarz i medalista olimpijski;
Piotr Grabowski – proboszcz parnawski;
Denhoffowie – kasztelani i wojewodowie parnawscy;
Andrei Jämsä – wioślarz i medalista olimpijski;
Johann Voldemar Jannsen – parnawski nauczyciel, wydawca pierwszego czasopisma estońskiego;
Lydia Koidula – poetka okresu estońskiego przebudzenia narodowego, „matka” estońskiej sztuki dramatycznej;
Jüri Tamm – lekkoatleta i medalista olimpijski;
Raimond Valgre – muzyk i kompozytor.