Opactwo Cystersów w Byszewie

Początki opactwa cystersów w Byszewie sięgają roku 1250, kiedy to otrzymali oni od Mikołaja Zbrożka, skarbnika księcia kujawskiego Kazimierza tę miejscowość oraz osiem innych jako uposażenie dla nowego klasztoru^[1]. Sprawa utworzenia klasztoru w Byszewie była przedmiotem obrad kapituły generalnej cystersów w 1253. Ze względu na niespokojną sytuację polityczną w tej okolicy^[2], pierwsi zakonnicy przybyli do Byszewa w 1256. Decyzją kapituły klasztorem macierzystym dla Byszewa było opactwo sulejowskie^[2]. Pierwszymi zakonnikami w Byszewie byli cystersi francuscy z podwłocławskiego Szpetala, później przybyli tu mnisi niemieccy. W 1283 roku cystersi uzyskali od księcia kujawskiego Ziemomysła przywilej lokacji miasta na prawie magdeburskim^[1]. Ze względu na zburzenie przez Krzyżaków w tym samym roku klasztoru do lokacji tej nie doszło, a cystersi w 1286 przenieśli klasztor do wsi Smeysche (miejsce to zwane było przez cystersów Koroną Matki Boskiej, stąd później wykształciła się współczesna nazwa Koronowo)^[3].

Po przeniesieniu cystersów klasztor byszewski stał się własnością parafii obsługiwanej przez księży diecezjalnych, chociaż niewykluczone, że cystersi nadal sprawowali nad nią opiekę. W 1460 Byszewo wraz z parafią wcielono do dóbr cysterskich, a cystersi powrócili do pełnej obsługi parafii. Stan ten utrzymał się aż do sekularyzacji klasztoru w 1819 roku. Mimo krótkiego funkcjonowania głównej siedziby cystersów w Byszewie, do końca funkcjonowania opactwa byli oni zamiennie nazywani koronowskimi lub byszewskimi.

Na początku przy opactwie wzniesiono drewniany kościół lub kaplicę. Pozostałością z tamtego okresu jest granitowa romańska chrzcielnica^[4]. Kościół został zniszczony wraz z opactwem w 1283. Na jego miejscu na przełomie XV i XVI wieku wzniesiono pierwszy kościół murowany, który funkcjonował do początku wieku XVII, kiedy to uległ zniszczeniu w wyniku pożarów. W 1610 z inicjatywy opata koronowskiego Jana Karola Czołchańskiego ufundowano nowy kościół^[5], wybudowany w stylu manierystycznym, konsekrowany w 1663^[3]. Prezbiterium oraz korpus nawowy przetrwał do czasów współczesnych, natomiast pozostałe elementy przebudowano w II połowie XVIII wieku. Dobudowano wtedy dwie kaplice boczne oraz kruchtę, a szczyt wieży nakryto hełmem. W tym stanie świątynia funkcjonuje do czasów współczesnych.

Świątynia wewnątrz zamknięta jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, żaglastymi i kolebkowo-krzyżowymi. Wnętrze jest jednolite stylistycznie, z XVIII-wiecznym rokokowym wystrojem, pokryte lekkimi białymi polichromiami ze złoconymi ażurowymi ornamentami wykonanymi przez Leona Drapiewskiego w 1920 roku.

Ołtarz główny świątyni, drewniany, polichromowany na biało, ze złoconymi ornamentami mieści w swej środkowej części największy skarb świątyni – obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej Królową Krainy. Obraz pochodzi z I połowy XVII wieku. Na jego rewersie znajduje się XV-wieczne przedstawienie męczeństwa św. Bartłomieja. Bogato zdobiona rokokowa rama obrazu podtrzymywana jest przez aniołki. Obraz ten, będący celem pielgrzymek wielu pątników, koronowany był w 1966 przez biskupa Kazimierza Kowalskiego XVII-wiecznymi koronami^[5].

• Szlak Cysterski
• Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie

• Byszewo. Szlak Cysterski w Polsce. [dostęp 2012-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)]. (pol.).
• ks. Janusz Góral: Dawne opactwa cysterskie. Byszewo-Koronowo. Pomorski Szlak Cysterski. [dostęp 2012-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-28)]. (pol.).
• Anna Gąsior: Kościół pw. Świętej Trójcy w Byszewie. listopad 2005. [dostęp 2012-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-28)]. (pol.).
• Adam Dylewski: Piękna Polska. Pomorze. Warszawa: Świat książki, 2007. ISBN 978-83-247-0499-6. Brak numerów stron w książce
• Konrad Kazimierz Czapliński: Koronowane Madonny Polskie. Katowice: VideografII, 2007. ISBN 978-83-7183-500-1. Brak numerów stron w książce