Norylsk

Norylsk
Норильск
	Miasto zamknięte
	; Ulica w mieście
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Kraj	Krasnojarski
Data założenia	1935
Prawa miejskie	1953
Zarządzający	Dimitrij Karasiew
Powierzchnia	23,16 km²
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 181 830; 7851,04 os./km²
Nr kierunkowy	(+7) 3919
Kod pocztowy	663300–663341
	Położenie na mapie Rosji Norylsk
	Położenie na mapie Kraju Krasnojarskiego Norylsk
	69°20′00″N 88°13′00″E/69,333333 88,216667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Norylsk (ros. Норильск, Norilsk) – miasto zamknięte w azjatyckiej części Rosji w Kraju Krasnojarskim, w Tajmyrskim Dołgano-Nienieckim rajonie. Norylsk jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ miast na świecie.

W 2020 miasto liczyło 181 830 mieszkańców i podlega bezpośrednio władzy w Kraju Krasnojarskim. Zostało zbudowane w latach 30. XX wieku przez więźniów. W czasach ZSRR rejon wielu łagrów. Prawa miejskie uzyskało w 1953 r. Więźniowie oraz uwolnieni stanowili główną siłę roboczą do 1955 r.

Jest ośrodkiem hutnictwa i górnictwa metali nieżelaznych (niklu, kobaltu, platyny) oraz węgla kamiennego. Znajduje się tu Zapolarny Uniwersytet Państwowy im. Nikołaja Fiedorowskiego(inne języki)^[4] oraz filie innych uczelni, m.in. Instytut Badawczy Rolnictwa i Ekologii Arktyki Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk^[5]. Występuje tu przemysł spożywczy i budowlany. Miasto ma port lotniczy Ałykiele położony obok lokalnej zelektryfikowanej linii kolejowej łączącej go z portem Dudinką nad Jenisejem. Norylsk nie ma bezpośredniego połączenia drogowego z resztą Rosji, transport odbywa się drogą powietrzną i wodną (morską i rzeczną po Jeniseju).

Miasto jest siedzibą powstałej w 2014 eparchii norylskiej^[6].

W mieście rozwinął się przemysł hutniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy^[7].

Przyjazd do miasta wymaga zgody FSB^[8].

Historia

Region norylski jest nadzwyczaj obfity w bogactwa naturalne, szczególnie w rudy niklu, miedzi i platyny oraz w wysokowartościowy węgiel kamienny. W celu wykorzystania tych bogactw władze ZSRR postanowiły w roku 1935 założyć w Norylsku ośrodek przemysłowy zorganizowany jako obóz przymusowej pracy poprawczej. Kombinat niklu miał przetapiać rudy na miejscu i częściowo także poddawać je rafinacji.

W pierwszych dwóch dziesięcioleciach swego istnienia wszystkie budowle Norylska były wznoszone prawie wyłącznie przez więźniów. Także w kombinacie niklowym pracowali niemal wyłącznie więźniowie, którzy w okresie od 1935 do 1956 więzieni byli w tak zwanym Norylskim Obozie Poprawczym (skrót rosyjski: Norilłag(inne języki)). Liczba więźniów tego obozu wzrastała stale aż do śmierci Stalina w 1953 i osiągnęła we wczesnych latach pięćdziesiątych około 70 000 osób.

Między 1948 i 1954 rokiem istniał w Norylsku także „Obóz specjalny nr 2” („Obóz Górniczy” – „Gorłag”, „Gornyj łagier”), w którym umieszczono w szczególnie ciężkich warunkach więziennych około 20 000 (prawie wyłącznie politycznych) więźniów. Latem 1953, parę miesięcy po śmierci Stalina, wybuchło w obozie powstanie więźniów, które trwało wiele miesięcy.

W Norylsku znajduje się największy na świecie zakład wytopu metali ciężkich należący do spółki Nornikiel(inne języki). Kompleks produkuje rocznie 500 tysięcy ton miedzi, tyle samo niklu, emitując 2 miliony ton dwutlenku siarki. Według raportu organizacji Blacksmith Institute^[9] śnieg jest tam czarny, w powietrzu unosi się zapach siarki, a szacowana długość życia pracowników fabryki jest o 10 lat krótsza od średniej długości życia w Rosji. Raport zawierał też deklarację władz kombinatu o wysiłkach na rzecz poprawy sytuacji, m.in. przemieszczenia zakładów niklowych poza miasto i zredukowania corocznej emisji dwutlenku siarki do poziomu 400 tysięcy ton w 2015 r.