[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Mysz

rodzaj gryzoni
Ten artykuł dotyczy rodzaju gryzoni. Zobacz też: mysz – inne znaczenia słowa mysz.

Mysz[22] (Mus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae). Zwierzęta znane jako: mysz leśna, mysz zaroślowa, czy mysz polna[23] traktowane jako jedne z gatunków „myszy”, w rzeczywistości zaliczane są do odrębnego rodzaju gryzoni: myszarka (Apodemus) jako: myszarka leśna, myszarka zaroślowa, czy myszarka polna[22].

Mysz
Mus
Linnaeus, 1758[1]
Okres istnienia: późny pliocen–holocen
3.6/0
↓
3.6/0
Ilustracja
Przedstawiciel plemienia – mysz domowa (M. musculus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Murini

Rodzaj

mysz

Typ nomenklatoryczny

Mus musculus Linnaeus, 1758

Podrodzaje i gatunki

5 podrodzajów i 60 gatunków (w tym 18 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w głównie w Afryce, Azji i Europie. Mysz domowa jest jedynym gatunkiem tego rodzaju, który zamieszkuje obie Ameryki i Australię[24][25][26].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 40–120 mm, długość ogona 26–129 mm, długość ucha 6–17 mm, długość tylnej stopy 9–26 mm; masa ciała 3–39 g[25][27].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego autorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił kilkanaście gatunków – Mus longipes Linnaeus, 1758 (nomen dubium), Mus jaculus Pallas, 1779 (= Dipus sibiricus major Kerr, 1792), Mus sylvaticus Linnaeus, 1758, Mus striatus Linnaeus, 1758, Mus Musculus Linnaeus, 1758, Mus Rattus Linnaeus, 1758, Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus terrestris Linnaeus, 1758 (= Mus amphibius Linnaeus, 1758, Mus lemmus Linnaeus, 1758, Mus cricetus Linnaeus, 1758, Mus porcellus Linnaeus, 1758, Mus leporinus Linnaeus, 1758, Mus avellanarius Linnaeus, 1758, Mus volans Linnaeus, 1758, Mus marmota Linnaeus, 1758, Mus monax Linnaeus, 1758 – z których na gatunek typowy wyznaczono (Linneuszowska tautonimia) mysz domową (M. musculus).

Etymologia

edytuj
  • Mus: łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[28].
  • Musculus: rodzaj Mus Linnaeus, 1758; łac. przyrostek zdrabniający -ulus[29].
  • Leggada (Leggadda): nazwy Legyáde, Legadgandu w języku Waddar dla myszy gładkowłosej[30]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki nie wskazując gatunku typowego – typ nomenklatoryczny w ramach późnbiejszego oznaczenia Leggada booduga J.E. Gray, 1837.
  • Drymomys (Dryomys): gr. δρυμος drumos ‘zagajnik, knieja’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Drymomys parvulus Tschudi, 1844 (= Mus musculus Linnaeus, 1758).
  • Nannomys: gr. ναννος nannos ‘karzeł’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus (Nannomys) setulosus Peters, 1876.
  • Pseudoconomys: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; κωνος kōnos ‘stożek’; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[33]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus (Pseudoconomys) proconodon Rhoads, 1896 (= Mus (Nannomys) setulosus Peters, 1876).
  • Mammus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[34].
  • Eumus: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’[35]; rodzaj Mus Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Acloque wymienił dwa gatunki (jednym z nich był Mus musculus Linnaeus, 1758) nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Muriculus: łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]; łac. przyrostek zdrabniający -ulus[37]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus imberbis Rüppell, 1842.
  • Pyromys: gr. πυρ pur, πυρος puros ‘ogień’[38]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie monotypowe): Pyromys priestleyi O. Thomas, 1911 (skóra Mus platythrix zmieszana z czaszką Millardia gleadowi).
  • Leggadilla: rodzaj Leggada J.E. Gray, 1837; łac. przyrostek zdrabniający -illa[39][14]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mus platythrix E.T. Bennett, 1832.
  • Coelomys: Cejlon (ang. Ceylon); μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36][15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Coelomys mayori O. Thomas, 1915.
  • Oromys: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’[40]; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Oromys crociduroides H.C. Robinson & Kloss, 1916.
  • Tautatus: etymologia niejasna, Kloss nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tautatus thai Kloss, 1917 (= Mus cookii Ryley, 1914).
  • Mycteromys: gr. μυκτηρ muktēr, μυκτηρος muktēros ‘pysk, nos’[41]; μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36].
  • Hylenomys: gr. ὑλη hulē ‘las, teren lesisty’[42]; rodzaj Oenomys O. Thomas, 1911[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Hylenomys callewaerti O. Thomas, 1925.
  • Budamys: Buda-Várhegy, Budapeszt, Węgry; gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mus (Budamys) synanthropus Kretzoi & Vértes, 1965 (= Mus musculus Linnaeus, 1758).
  • Gatamiya: syng. Gäta gal miya ‘skałomysz karłowata’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gatamiya weragami Deraniyagala, 1965 (= Leggada booduga J.E. Gray, 1837).

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[43][27][24][22]:

Opisano również gatunki wymarłe[44]:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nowa nazwa dla Mus Linnaeus, 1758.
  2. ↑ Nomen nudum.
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Drymomys Tschudi, 1845.
  4. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Leggada J.E. Gray, 1837.
  5. ↑ Młodszy homonim Oromys Leidy, 1853 (Caviidae).
  6. ↑ Nowa nazwa dla Oromys H.C. Robinson & Kloss, 1918.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 59. (łac.).
  2. ↑ C.S. Rafinesque: Précis des découvertes et travaux somiologiques. Palerme: Royale typographie militaire, aux dépens de l’auteur, 1814, s. 13. (fr.).
  3. ↑ J.E. Gray. Description of some new or little known Mammalia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of natural History”. New Series. 1, s. 586, 1837. (ang.). 
  4. ↑ J.J. von Tschudi. Mammalium conspectus quae in Republica Peruana reperiuntur et pleraque observata vel collecta sunt in itinere. „Archiv für Naturgeschichte”. 10 (1), s. 251, 1844. (łac.). 
  5. ↑ J.J. von Tschudi: Untersuchungen über die Fauna Peruana. St. Gallen: Druck und verlag von Scheitlin und Zollikofer, 1845, s. 178. (niem.).
  6. ↑ W. Peters. Über die von dem verstorbenen Professor Dr. Reinhold Buchbolz in Westafrika gesammelten Säugethiere. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1876, s. 480, 1876. (niem.). 
  7. ↑ S.N. Rhoads. Mammals collected by DE.A. Donaldson Smith during his expedition to Lake Rudolf, Africa. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 48, s. 531, 1896. (ang.). 
  8. ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 24. (hiszp.).
  9. ↑ R.A. Philippi. Figuras i descripciones de los murideos de Chile. „Anales del Museo Nacional de Chile”. 14, s. 20, 1900. (hiszp.). 
  10. ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 46. (fr.).
  11. ↑ O. Thomas. On a Collection of Mammals from Abyssinia, including some from Lake Tsana, collected by Mr. Edward Degen. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 314, 1902. (ang.). 
  12. ↑ O. Thomas. A new Murine genus and species from Sind, with diagnoses of three other new genera based on previously species of "Mus". „The Journal of the Bombay Natural History Society”. 20, s. 996, 1911. (ang.). 
  13. ↑ R.Ch. Wroughton & K.V. RYley. Scientific results from the mammal survey III. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 22 (1), s. 17, 1913. (ang.). 
  14. ↑ a b O. Thomas. Note on the Genus Leggada. „The Journal of the Bombay Natural History Society”. 22, s. 682, 1913. (ang.). 
  15. ↑ a b O. Thomas. Scientific Results of the Mammal Survey No. IX: A new Murine genus and species from Ceylon. „The Journal of the Bombay Natural History Society”. 23, s. 414, 1914. (ang.). 
  16. ↑ H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. Preliminary Diagnoses of some New Species and Subspecies of Mammals and Birds Obtained in Korinchi, West Sumatra, Feb.—June 1914. „Journal of the Straits Branch of the Royal Asiatic Society”. 73, s. 270, 1916. (ang.). 
  17. ↑ a b C.B. Kloss. On a new Murine genus and species from Siam. „The Journal of the Natural History Society of Siam”. 2, s. 279, 1917. (ang.). 
  18. ↑ H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. Results of an expedition to Korinchi Peak, Sumatra, – 1: Mammals. „Journal of the Federated Malay States Museums”. 8, s. 57, 1918. (ang.). 
  19. ↑ a b O. Thomas. A new genus of African Muridæ allied to Leggada. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 15, s. 667, 1925. (ang.). 
  20. ↑ M. Kretzoi & L. Vértes. Upper Biharian (Intermindel) pebble-industry occupation site in western Hungary. „Current Anthropology”. 6 (1), s. 76, 1965. JSTOR: 2740107. (ang.). 
  21. ↑ a b P.E.P. Deraniyagala. Some Aspects of the Fauna of Ceylon. „Journal of the Royal Asiatic Society Ceylon Branch”. New series. 9 (2), s. 214–215, 1965. JSTOR: 45377563. (ang.). 
  22. ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 263–283. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  23. ↑ Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
  24. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 530–534. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  25. ↑ a b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 789–798. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  26. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Mus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-13].
  27. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 340–343. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 436.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 366.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 246.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 447.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 591.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
  35. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 98.
  36. ↑ a b c d e f Jaeger 1959 ↓, s. 160.
  37. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 275.
  38. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 215.
  39. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 125.
  40. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 176.
  41. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
  42. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 121.
  43. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-13]. (ang.).
  44. ↑ J.S. Zijlstra, Mus Linnaeus, 1758, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-13] (ang.).
  45. ↑ S.E. Kuss & G. Storch. Eine Säugetierfauna (Mammalia: Artiodactyla, Rodentia) des älteren Pleistozäns von der Insel Kalymnos (Dodekanés, Griechenland). „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Monatshefte (1978), s. 206–227, 1978. (niem.). 
  46. ↑ L.L. Jacobs. Fossil rodents (Rhizomyidae & Muridae) from Neogene Siwalik deposits, Pakistan. „Museum of Northern Arizona Bulletin”. 52, s. 1–103, 1978. (ang.). 
  47. ↑ D.F. Mayhew. The endemic Pleistocene murids of Crete. I-II. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 80, s. 182–214, 1977. (ang.). 
  48. ↑ H. Erten, Ş. Şen & E.K. Sagular. Miocene and early Pleistocene rodents (Mammalia) from Denizli Basin (southwestern Turkey) and a new species of fossil Mus. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 36 (1), s. e1054036 (3), 2015. DOI: 10.1080/02724634.2015.1054036. (ang.). 
  49. ↑ B.S. Kotlia. Upper Pleistocene Soricidae and Muridae from Bhimtal-Bilaspur deposits, Kumaun Himalaya, India. „Journal of the Geological Society of India”. 46 (2), s. 177–190, 1995. (ang.). 
  50. ↑ B.S. Kotlia. A new species of fossil Mus (Rodentia, Muridae) from the Indian Himalaya: Evolutionary and phylogenetic implications. „Palaeoworld”. 17 (7), s. 48, 2008. DOI: 10.1016/j.palwor.2007.08.004. (ang.). 
  51. ↑ Ş. Şen. Rongeurs et lagomorphes du gisement pliocène de Pul-e Charkhi, bassin de Kabul, Afghanistan. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. Section C: Sciences de la terre, paléontologie, géologie, minéralogie. 4e série. 5 (1), s. 37, 1983. (fr.). 
  52. ↑ R. Patnaik. Late Pliocene micromammals from Tatrot Formation (Upper Siwaliks) exposed near village Saketi, Himachal Pradesh, India. „Palaeontographica”. Abteilung A. 261 (1-3), s. 58, 2001. (ang.). 
  53. ↑ D. Geraads. Rongeurs et lagomorphes du Pleistocène moyen de la "Grotte des Rhinocéros", Carrière Oulad Hamida 1 à Casablanca, Maroc. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 191 (2), s. 149, 1994. (fr.). 
  54. ↑ a b J.-J. Jaeger: Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Miocène de Beni-Mellal. Montpellier: Université de Montpellier, 1977, s. 1–164. (fr.).
  55. ↑ D. Geraads. Rongeurs du Mio-Pliocène de Lissasfa (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 31 (2), s. 232, 1998. DOI: 10.1016/S0016-6995(98)80040-5. (ang.). 
  56. ↑ B.S. Kotlia. Pliocene murids (Rodentia, Mammalia) from Kashmir Basin, northwestern India. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie. Abhandlungen”. 184 (3), s. 339–357, 1992. (ang.). 
  57. ↑ E. Stoetzel & M. Pickford. Étude d’un assemblage original de microvertébrés du Pléistocène moyen du nord-est de l’Algérie (Ben Kérat, Oued Zenati) et description de deux nouveaux muridés. „Geodiversitas”. 44 (8), s. 245, 2022. DOI: 10.5252/geodiversitas2022v44a8. (fr.). 
  58. ↑ R. Patnaik. New murids and gerbillids (Rodentia, Mammalia) from Pliocene Siwalik sediments of India. „Palaeovertebrata”. 26 (1-4), s. 134, 1997. (ang.). 
  59. ↑ D.M.A. Bate. New Pleistocene Murinæ from Crete. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 9 (49), 1942. DOI: 10.1080/03745481.1942.9755462. (ang.). 
  60. ↑ B.S. Kotlia, M. Joshi & L.M. Joshi. A new species of fossil Mus (Muridae, Mammalia) from the Late Quaternary deposits of Narmada Valley, central India. „Open Journal of Geology”. 1 (3), s. 39, 2011. DOI: 10.4236/ojg.2011.13004. (ang.). 
  61. ↑ J.-J. Jaeger: Les Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Pléistocène inférieur d’Olduvai Bed I (Tanzanie). Iè partie: les Muridés. W: R.J.G. Savage & S.C. Coryndon (redaktorzy): Fossil vertebrates of Africa. London: Academic, 1976, s. 58–120. (fr.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mysz&oldid=74576054”