Maastricht

Nazwa Maastricht pochodzi od łacińskiego Trajectum ad Mosam czy Mosae Trajectum, co oznacza tyle co „przeprawa przez Mozę” i odnosi się do mostu nad rzeką Mozą zbudowanego przez Rzymian w okresie panowania Oktawiana Augusta.

Istnieje spór, czy Maastricht jest najstarszym miastem Holandii. Według niektórych tytuł ten powinien przypaść miastu Nijmegen, jako że było ono pierwszą osadą w Holandii, która otrzymała rzymskie prawa miejskie. Maastricht nigdy takich praw nie otrzymało, ale jako osada jest znacząco starsze. Co więcej, Maastricht było nieprzerwanie zamieszkane od czasów rzymskich, co potwierdzają znaleziska archeologiczne..

Na zachód od Maastricht odkryto paleolityczne pozostałości mające od 8000 do 25 000 lat. Celtowie zamieszkiwali te obszary najmniej 500 lat przed przybyciem Rzymian, w miejscu gdzie rzeka Moza była płytka i dzięki temu łatwa do przekroczenia. Rzymianie wybudowali tu później most i drogę łączącą Bavay i Tongeren z Kolonią.

Święty Serwacy był pierwszym biskupem Holandii. Jego grób, który znajduje się w krypcie bazyliki świętego Serwacego, jest ulubionym miejscem pielgrzymek. Papież Jan Paweł II odwiedził go w 1985 roku. Pozłacany relikwiarz jest niesiony wokół miasta co siedem lat. Miasto było siedzibą chrześcijańskiego biskupstwa, dopóki w VIII wieku nie straciło swojej pozycji na rzecz pobliskiego Liège.

We wczesnym średniowieczu Maastricht było częścią Imperium Karolińskiego. Później przekształciło się w miasto kondominium o podwójnej władzy: książę-biskup Liège i księstwo Brabancji miały wspólne zwierzchnictwo nad miastem. Maastricht otrzymało prawa miejskie w 1204 roku.

W 1632 roku miasto zostało odebrane Hiszpanom przez Fryderyka Henryka Orańskiego. Ważne strategicznie położenie Maastricht zaowocowało imponującą liczbą fortyfikacji.

Najbardziej znane oblężenie Maastricht nastąpiło w czerwcu 1673 roku i było częścią wojny francusko-holenderskiej. Atak ten został spowodowany zagrożeniem, jakie twierdza stanowiła dla linii zaopatrzeniowej wojsk francuskich. Podczas oblężenia, jeden z najbardziej znanych inżynierów wojskowych, Sébastien Vauban, wymyślił metodę atakowania najsilniejszych miejsc, by złamać obronę fortyfikacji otaczających miasto. Rozkazał on zbudować serię okopów o wzorze zygzakowatym, równoległą do murów, które miały być ostrzeliwane. Okopy o takim kształcie powodowały, że obrońcy mieli ogromne trudności ze skutecznością ognia zwalczającego wojska oblężnicze. Strategia ta przyniosła oczekiwany skutek^{[potrzebny przypis]}.

Następnie wojska Ludwika XIV otoczyły miasto. Pod wodzą kapitana-porucznika Charlesa de Batz-Castelmor’a, znanego jako hrabia d’Artagnan, pierwsza kompania muszkieterów zaatakowała szańce w pobliżu bram miasta. D’Artagnan poległ 25 czerwca 1673 roku podczas ataku na Bramę Tongerse (wydarzenie to zostało opisane w powieści Dumasa Wicehrabia de Bragelonne^[1]).

Maastricht poddało się 30 czerwca. Armia francuska okupowała miasto od 1673 do 1678 roku. Wtedy to na mocy traktatu kończącego wojnę podpisanego w Nijmegen Maastricht powróciło do Holandii. Jednakże w 1748 roku miasto zostało ponownie zdobyte przez Francuzów podczas wojny o sukcesję austriacką. Zostało ono zwrócone Niderlandom w tym samym roku. Po raz trzeci Maastricht dostało się pod rządy francuskie w 1794 roku. Maastricht zostało stolicą departamentu Meuse-Inférieure^{[potrzebny przypis]}.

Po epoce rządów Napoleona, Maastricht zostało częścią Królestwa Zjednoczonych Niderlandów w 1815 roku o stolicą nowo utworzonej prowincji Limburgia. Kiedy południowe prowincje chciały się usamodzielnić by stworzyć Belgię w 1830 roku, garnizon w Maastricht pozostał lojalny holenderskiemu królowi, ale otaczające go tereny znalazły się pod kontrolą Belgów. Arbitraż mocarstw w 1831 roku przyznał miasto i wschodnią część Limburgii Holandii, pomimo iż była ona geograficznie i kulturowo bliższa Belgii. Południe i północ początkowo nie zgodziły się na ten podział i aż do 1839 roku ten układ był tymczasowy^{[potrzebny przypis]}.

Z racji swojego położenia Maastricht często utrzymywało bliższe kontakty z Belgią i Niemcami niż z pozostałą częścią Holandii. Z powodu bliskości Walonii i jej przemysłu Maastricht zostało zindustrializowane wcześniej niż inne regiony Holandii. Miasto zachowało nie-holenderski charakter aż do I wojny światowej.

Podczas II wojny światowej miasto zostało szybko zdobyte przez Niemców – 10 maja 1940 roku podczas bitwy o Maastricht. Zostało wyzwolone 14 września 1944 roku, jako pierwsze wśród holenderskich miast.

 

Druga połowa wieku to upadek tradycyjnego przemysłu. Maastricht University został założony w 1976 roku. W 1992 roku wynegocjowano i podpisano tu traktat z Maastricht, który powołał do życia Unię Europejską i wspólną walutę euro^[2].

W ostatnich latach w Maastricht odbyło się kilka międzynarodowych konferencji, jak np. szczyt OBWE w 2003 roku i kilka innych spotkań podczas holenderskiej prezydencji w Unii w 2004 roku.

 

Pod rządami poprzedniego burmistrza, Gerda Leersa (2002–2010), Maastricht zapoczątkowało kampanię przeciwko problemom narkotykowym. Leers wystąpił z kontrowersyjnym planem przeniesienia coffee shopów (gdzie w ograniczonych ilościach można nabyć miękkie narkotyki) z centrum na przedmieścia. Miało to uchronić miasto przed wizytami klientów (przeważnie z zagranicy) i sprawianymi przez nich problemami.

Plan ten nie spodobał się otaczającym Maastricht gminom, które obawiały się, iż wówczas to one będą musiały walczyć z tym problemem. Obecnie nie wiadomo, jakie będą dalsze losy planu^[3].

Zasługą burmistrza Leersa jest odnowienie znacznych części centrum, w tym obszaru w okolicy stacji kolejowej, rynku (Markt), galerii handlowej Entre Deux i bulwaru nad Mozą (Maasboulevard). Planowane są kolejne inwestycje, takie jak modernizacja obszarów Sphinx i Belvedere^{[potrzebny przypis]}

W styczniu 2010 burmistrzem Maastricht został Jan Mans z Partii Pracy (niderl. Partij van de Arbeid, PvdA), mianowany na to stanowisko przez gubernatora Léona Frissena^{[potrzebny przypis]}

Mans pełnił tę funkcję przez niespełna rok. W listopadzie 2010 burmistrzem został Onno Hoes należący do Partii Ludowej na rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, VVD). Ze względu na swoje korzenie, Hoes jest pierwszym w historii Maastricht Żydem, którego mianowano burmistrzem. Hoes jest także zdeklarowanym homoseksualistą. Od wielu lat związany jest z celebrytą Albertem Verlinde, z którym wszedł w związek małżeński w 2001. W 2015 burmistrzem miasta została Annemarie Penn-te Strake^{[potrzebny przypis]}.

• Karnawał – tradycyjny 3-dniowy festiwal na zakończenie karnawału, charakterystyczny dla południowej części Holandii (luty/marzec)
• 11de van de 11de – oficjalne rozpoczęcie karnawału w Maastricht (11 listopada)
• KunstTour – coroczny festiwal sztuk
• Amstel Gold Race – coroczny międzynarodowy wyścig kolarski, który ma swój początek w Maastricht (kwiecień)
• TEFAF – The European Fine Art Fair – targi sztuki i antyków (marzec)
• Preuvenemint – wielkie wydarzenie kulinarne na Vrijthof (sierpień)
• Winterland – świąteczny rynek na Vrijthof (grudzień/styczeń)
• Inkom – tradycyjne otwarcie roku akademickiego i wprowadzenie dla nowych studentów Maastricht University (sierpień)
• Maastrichts Mooiste – coroczna impreza sportowa (biegi i chodzenie)
• Jazz Maastricht – festiwal jazzowy znany wcześniej jako Jeker Jazz
• Jumping Indoor Maastricht – międzynarodowe zawody hippiczne
• koncerty André Rieu na Vrijthof (lato)

Ponadto w Maastricht Exposition and Congress Centre (MECC) co roku odbywa się wiele wydarzeń^{[potrzebny przypis]}.

• Bonnefanten Museum – mieści dzieła starych mistrzów, jak również sztukę współczesną.
• Natuurhistorisch Museum – prezentuje zbiory geologiczne i paleontologiczne, a także florę i faunę Limburgii.
• Spanish Government Museum – mieszczą się w nim pokoje zawierające wyposażenie z XVII i XVIII wieku, oraz kolekcję XVII–XVIII-wiecznych obrazów niderlandzkich.
• Derlon Hotel Museum – muzeum, w którym znajdują się rzymskie ruiny. Mieści się ono w piwnicy hotelu.

• Fortyfikacje, w tym:
  • Helpoort – XIII-wieczna brama miejska, najstarsza w Holandii.

     

  • fragmenty pierrwszych i drugich średniowiecznych murów miejskich
  • Hoge Fronten i Linie van Du Moulin – pozostałości XVII- i XVIII-wiecznych fortyfikacji,
  • Casemates – podziemna sieć tuneli, zbudowana jako miejsce dla stanowisk artyleryjskich. Tunele ciągną się kilka kilometrów pod fortyfikacjami. Możliwość zwiedzania z przewodnikiem, w tym kilka dobrze zachowanych bastionów i XIX-wieczna twierdza Fort Willem.
• Markt – Rynek, który został odnowiony w latach 2006–2007 i obecnie stanowi obszar prawie całkowicie wyłączony z ruchu kołowego. Znajdują się tam:
  • ratusz – zbudowany w XVII wieku przez Pietera Posta.

     

  • Mosae Forum – nowe centrum handlowe zaprojektowane przez Jo Coenena i Bruno Alberta. Na parkingu centrum mieści się Citroën Miniature Cars, największa na świecie wystawa miniaturowych samochodów marki Citroën.
• Entre Deux – niedawno przebudowane centrum handlowe, które zdobyło wiele światowych nagród. Jedną z atrakcji jest księgarnia ulokowana w dawnym kościele dominikańskim. W 2008 brytyjski „The Guardian” ogłosił ją najpiękniejszą na świecie księgarnią^[4].
• Onze-Lieve-Vrouwe Plein – malowniczy placyk, na którym znajdują się liczne kawiarnie. Widoki:
  • Onze-Lieve-Vrouw Basilica – XI-wieczna bazylika Najświętszej Marii Panny Gwiazdy Morza.

 

• • Derlon Museumkelder – małe muzeum w podziemiach hotelu Derlon, w którym mieszczą się rzymskie ruiny.
• the Inner City – centrum miasta i główna dzielnica handlowa, którą tworzą ulice Stokstraatkwartier, Maastrichter Brugstraat, Grote Straat, Kleine Straat oraz Wolfstraat.
• Vrijthof – najbardziej znany plac miasta. Widoki:
  • Theater aan het Vrijthof – teatr.
  • Sint-Servaas Basiliek – romański kościół św. Serwacego.
  • Sint-Janskerk – zbudowany z piaskowca gotycki kościół Świętego Jana Chrzciciela, z charakterystyczną czerwoną wieżą.
• Sint-Pietersberg – niewielkie wzgórze (171 m n.p.m.) położone na południe od miasta. Znajdują się tam:
  • Fort Sint-Pieter – XVIII-wieczna twierdza (odnowiona w 2008 roku)
  • Grotten Sint-Pietersberg – jaskinie i kopalnia piaskowca; możliwa wycieczka z przewodnikiem
  • Ruine Lichtenberg – zagroda zawierająca ruiny średniowiecznej wieży

     

  • D’n Observant – sztuczne wzgórze na szczycie Sint-Pietersberg
• Bassin – całkowicie odnowiona wewnętrzna przystań
• Parki – Maastricht ma liczne parki. Najbardziej interesujące to:
  • Stadspark – główny publiczny park położony na zachód od rzeki
  • Monsigneur Nolenspark – przedłużenie Stadsparku; pozostałości średniowiecznych murów miejskich
  • Aldenhofpark – inne przedłużenie Stadsparku. Znajduje się w nim posąg d’Artagnana
  • Charles Eykpark – nowoczesny park po wschodniej stronie rzeki, położony pomiędzy biblioteką publiczną i Bonnefantenmuseum
  • Griendpark – nowoczesny park po wschodniej stronie rzeki, w którym znajduje się skatepark^{[potrzebny przypis]}.

Informacja turystyczna (VVV) znajduje się w tak zwanym Dinghuis – XV-wiecznym dawnym ratuszu i sądzie, na skrzyżowaniu Grote Staat z Kleine Staat.

W 2002 miasto przyjęło hymn (niderl. Maastrichts Volkslied, lim. (dialekt Maastricht): Mestreechs Volksleed), mającego tekst w dialekcie Maastricht. Temat muzyczny został napisany przez Alfonsa Olterdissena (1865–1923) jako końcowy fragment opery Trijn de Begijn w 1910^{[potrzebny przypis]}.

• W mieście działa klub piłkarski MVV (Maastrichtse Voetbal Vereniging) Maastricht, który obecnie gra w pierwszej lidze, która tak prawdę jest drugą w Holandii ligą znaną jako Eerste divisie. MVV gra na stadionie Geusselt.
• Z Maastricht wywodzi się również zespół futbolu amerykańskiego, Maastricht Wildcats.
• Od 1998 roku Maastricht jest miejscem startu corocznego wyścigu Amstel Gold Race, jedynego holenderskiego klasycznego wyścigu kolarskiego. W latach 1991–2003 wyścig miał również swoją metę w Maastricht. Od roku 2003 kończy się on jednak na wzgórzu Cauberg w Valkenburgu.

• Lambert z Maastricht (ur. 635–705) – biskup, święty Kościoła katolickiego
• Jan Pieter Minckeleers (1748–1824) – naukowiec
• Peter Debye (1884–1966) – chemik, laureat nagrody Nobla
• Marie-Louise Linssen-Vaessen (1928–1993) – pływaczka
• Gerard Bergholtz (1939) – piłkarz MVV Maastricht i reprezentacji Holandii
• André Rieu (1949) – skrzypek
• Fred Rompelberg (1945) – kolarz
• Sjeng Kerbusch (1947–1991) – genetyk
• Benny Neyman (1951–2008) – piosenkarz
• Maxime Verhagen (1956) – polityk
• Bram Moszkowicz (1960) – znany holenderski prawnik
• Frans Timmermans (1961) – polityk
• Boudewijn Zenden (1976) – piłkarz
• Ad Wijnands (1959) – kolarz
• Pieter van den Hoogenband (1978) – pływak, trzykrotny mistrz olimpijski
• Tom Dumoulin (1990) – kolarz szosowy

 

Z powodu znaleziska w miejscowych kamieniołomach wapienia skamieniałości mozazaura, pierwszego przedstawiciela nowej grupy gadów, od nazwy miasta wzięła się nazwa ostatniego piętra górnej kredy – mastrychtu.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Maastricht.

Miejscowości partnerskie:

•   Antwerpia, Belgia
•   El Rama, Nikaragua
•   Koblencja, Niemcy
•   Liège, Belgia
•   Tongeren, Belgia

• World Gazetteer