Lucyna Kotarbińska

Urodziła się 28 maja 1858 w Przasnyszu^[1], w rodzinie Romana Kleczeńskiego (członka przasnyskiego oddziału Centralnego Towarzystwa Rolniczego) i Zuzanny z Balińskich^[2]. Lucyna miała siedmioro rodzeństwa. Po powstaniu styczniowym rodzina przeprowadziła się do Warszawy, ale bez ojca, który emigrował do Paryża, a jedyny syn został zesłany na Syberię. Jako dziecko Lucyna była świadkiem śmierci Romualda Traugutta^[3]. Ukończyła gimnazjum w Warszawie^[1].

W 1879 wyszła za mąż za Wojciecha Antoniego Lewandowskiego, z którym miała syna Juliana Edwarda^[2]. Mieszkali na Pobereżu^[3]. Od 14 października 1884 była żoną Józefa Kotarbińskiego. Dla obojga był to drugi związek małżeński^[4]. Mieli córkę Alinę (1886–1890). Oboje dzieci Lucyny zmarły w dziecięctwie i zostały pochowane w Warszawie^[2][3].

Talent malarski oddziedziczyła do dziadku Stefanie Balińskim^[3]. Przez 5 lat uczyła się malarstwa u Wojciecha Gersona. Od 1905 była kierowniczką czasopisma „Tygodnik Mód i Powieści”. Współtworzyła Stowarzyszenie Kobiet Szyjących „Dźwignia”. W latach 1917–1918 prowadziła świetlicę dla żołnierzy^[3]. Należała do grona emancypantek, utrzymywała kontakt z angielskimi sufrażystkami. Od 1919 była członkinią Narodowej Organizacji Kobiet^[5]. Agitowała na rzecz Polski w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku. Działała w Lidze Morskiej i Rzecznej^[3]. W 1932 była członkinią komitetu budowy Instytutu Radowego w Warszawie^[3].

Współpracowała z mężem przy wystawianiu sztuk teatralnych w Krakowie. Małżonek nazywał ją „Zawieruchą”^[6]. W Krakowie Lucyna prowadziła Szkołę dekoracyjno-artystyczną dla kobiet^[7]. W 1903 dekorowała m.in. kostiumy do Bolesława Śmiałego Stanisława Wyspiańskiego^[8]. W 1904 Lucyna wraz z mężem byli bohaterami jednej z najgłośniejszych spraw sądowych w Krakowie na początku XX w., wytaczając dziennikarzowi czasopisma „Bocian” proces o obrazę czci^[9].

Początkowo Kotarbińscy mieszkali w Warszawie, w 1893 związali się z Krakowem, by w 1905 powrócić do Warszawy^[3]. W Krakowie mieszkali przy ul. Radziwiłłowskiej 15, a w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 55^[6]. Prowadzili salon artystyczny, w którym spotykali się pisarze, malarze, aktorzy^[4]. Lucyna należała do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie (zasiadała też w jego zarządzie) oraz Związku Artystów Scen Polskich^[10].

Wydała wspomnienia o pracy teatralnej męża z czasów jego dyrekcji w teatrze krakowskim pt. Wokoło teatru (1930)^[11], Z za kulis teatru (1933)^[12], oraz wykończoną przez nią kronikę męża o teatrze krakowskim pt. W służbie sztuki i poezji przygotowaną w latach 1899–1905. Napisała też następujące pozycje: Orzeszkowa u siebie (1898)^[13] (dochód z książki przeznaczono na cele szkoły rzemiosł dla kobiet w Krakowie) i Ze wspomnień o Asnyku (1938)^[14].

Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera C-4-11,12)^[15].

• Złoty Krzyż Zasługi (30 kwietnia 1937)^[16]
• Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[17]

• Listy Lucyny i Józefa Kotarbińskich, wybór i opracowanie Zofia Jasińska, wyd.: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.

• Twórczość Lucyny Kotarbińskiej w bibliotece Polona