[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Litr

jednostka objętości spoza układu SI

Litr, oznaczenie l (mała litera) – pozaukładowa jednostka objętości. W przeliczeniu na jednostki SI 1 l = 1/1000 m³ = 1 dm³.

W USA, Kanadzie, Australii do oznaczania tej jednostki stosuje się oficjalnie wielką literę L, w pozostałych krajach świata, w tym w Polsce, normą jest stosowanie małej litery l, choć stosowanie wielkiej litery jest również dopuszczalne[1].

Stosowane przedrostki i ich powiązanie z układem SI

edytuj

Z jednostką tą stosowane są przedrostki wielokrotności, zwykle zgodne z przedrostkami SI:

Wielokrotność Nazwa Symbole Równoważna objętość Podwielokrotność Nazwa Symbole Równoważna objętość
100 l litr l L dm3 decymetr sześcienny 100 l litr l L dm3 decymetr sześcienny
101 l dekalitr dal daL   10−1 l decylitr dl dL  
102 l hektolitr hl hL   10−2 l centylitr cl cL  
103 l kilolitr kl kL m3 metr sześcienny 10−3 l mililitr ml mL cm3 centymetr sześcienny
106 l megalitr Ml ML dam3 dekametr sześcienny 10−6 l mikrolitr µl µL mm3 milimetr sześcienny
109 l gigalitr Gl GL hm3 hektometr sześcienny 10−9 l nanolitr nl nL 106 µm3
1012 l teralitr Tl TL km³ kilometr sześcienny 10−12 l pikolitr pl pL 103 µm3
1015 l petalitr Pl PL 103 km³ 10−15 l femtolitr fl fL µm3 mikrometr sześcienny
1018 l eksalitr El EL 106 km³ 10−18 l attolitr al aL 106 nm3
1021 l zettalitr Zl ZL Mm3 megametr sześcienny 10−21 l zeptolitr zl zL 103 nm3
1024 l jottalitr Yl YL 103 Mm3 10−24 l joktolitr yl yL nm3 nanometr sześcienny

Historia

edytuj

Nazwa jednostki pochodzi od starofrancuskiej miary objętości o nazwie litron[2], która w Polsce została zaadaptowana pod nazwą kwarty. Odtąd jej definicja i status ewoluowały:

Jest to objętość jaką zajmuje 1 kg wody destylowanej w temperaturze 3,98 °C przy ciśnieniu 1 atm = 760 mm Hg (1013,25 hPa)
  • 1964: na 12. Konferencji ponownie przywrócono definicję litra jako 1 dm³[3], po to aby uzgodnić tę jednostkę z układem SI. Okazało się bowiem, że ze ścisłej definicji metra w układzie SI i dokładnych pomiarów gęstości wody, wynika że 1 kg tej cieczy w 3,98 °C zajmuje 1,000028 dm³, a nie 1 dm³.

Uwagi praktyczne

edytuj

1 l wody pitnej (wodociągowej) nie ma masy wynoszącej dokładnie 1 kg. Zawiera ona pewne zmienne ilości soli mineralnych (jonów nieorganicznych), substancji dodawanych w procesie uzdatniania i inne śladowe zanieczyszczenia. W efekcie ma nieco inną gęstość niż woda czysta chemicznie. Różnice w gęstości między wodą czystą i wodociągową mogą dochodzić do ok. 2%. Ponadto gęstość wody destylowanej zmienia się znacząco z temperaturą, w granicach do 10%. Np. woda destylowana w temperaturze 4 °C ma gęstość 0,999719 kg/l, zaś w temperaturze 40 °C już tylko 0,9922175 kg/l[a]. Sumując oba efekty, 1 l wody wodociągowej w temperaturze pokojowej ma masę zwykle w zakresie od ok. 0,989 do ok. 0,993 kg[potrzebny przypis].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Zależność ta wykorzystywana jest w tzw. termometrze Galileusza, pozwalającym ocenić temperaturę otoczenia.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tabela 4. Jednostki miar o specjalnych nazwach i oznaczeniach w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
  2. ↑ Z gr. λίτρα, nazwa srebrnej monety, por. libra.
  3. ↑ litr, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-09-30].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Litr&oldid=73404806”