Królowie Urartu
lista w projekcie Wikimedia
Królowie Urartu – zestawienie władców państwa Urartu, istniejącego na Wyżyny Armeńskiej w pierwszej połowie I tysiącleciu p.n.e. Niektóre daty wzięto nie ze źródeł historycznych, lecz zostały ustalone przez naukowców jako najbardziej prawdopodobne. Dlatego nowe dane archeologiczne mogą wnosić zmiany do chronologii panowania królów urartyjskich.
| Imię króla | Okres panowania | Okres rozwoju Urartu |
|---|---|---|
| Arame | 859–844 p.n.e. | Początek państwowości Urartu, konsolidacja plemion Nairi. Stolicą Urartu było miasto Arzaszkun. |
| Lutipri | 844 rok p.n.e. | Zjednoczenie plemion Nairi pod berłem jednej dynastii. |
| Sarduri I | 844–828 p.n.e. | Rozwój militarny Urartu, wyznaczenie Tuszpy na stolicę. |
| Ispini | 828–810 p.n.e. | Wzmocnienie granic Urartu, przyłączenie Musasiru, gdzie kwitł kult Chaldiego, reforma religijna i ustanowienie Chaldego na zwierzchnika panteonu urartyjskiego. |
| Menua | 810–786 p.n.e. | Największy rozkwit państwa, zwiększenie terytorium Urartu, przejęcie asyryjskich szlaków handlowych do Azji Mniejszej, monopolizacja regionalnego handlu bronią, rozwój gospodarki, budowa sieci kanałów irygacyjnym i dróg. |
| Argiszti I | 786–764 p.n.e. | Szczyt potęgi Urartu, poszerzenie granic na zachodzie, podbój Zakaukazie, założenie Erebuni i Argisztihinili. |
| Sarduri II | 764–735 p.n.e. | Utrata wiodącej pozycji Urartu na Bliskim Wschodzie wskutek klęski w wojnie z Asyrią o zachodnie obszary. |
| Rusa I | 765–714 p.n.e. | Podjęcie próby odbudowy potęgi Urartu, pod koniec panowania przegrana wojna z Asyrią, w wyniku której został zniszczony Musasir. |
| Argiszti II | 714–685 p.n.e. | Unikanie otwartej konfrontacji z Asyrią, zapoczątkowanie ekspansji Urartu na wschód. |
| Rusa II | 685–639 p.n.e. | Przeprowadzenie z powodzeniem kilku wypraw wojennych na zachodzie w okresie osłabienia Asyrii, zbudowanie wielu nowych miast-twierdz – w tym nowej stolicy Rusahinili. |
| Sarduri III | 639–625 p.n.e. | Polityczna zależność od Asyrii, najazdy Medów i Kimerów. |
| Sarduri IV[1] | 625–620 p.n.e. | Kryzys państwowości, utrata kontroli nad centralnym obszarem, przeniesienie stolicy do Tejszebaini, koniec dynastii, założonej przez Lutipriego. |
| Erimena | 620–605 p.n.e. | Nowa dynastia panująca. |
| Rusa III | 605–595 p.n.e. | Odzyskanie na krótko po upadku Asyrii kontroli nad centralną i południową częścią Urartu, polityczna zależność od Medii, głęboki kryzys państwowości. |
| Rusa IV | 595–585 p.n.e. | Upadek Urartu. |
Przypisy
edytuj- ↑ O końcowym okresie istnienia Urartu zachowało się mało danych, dlatego powstało kilka alternatywnych wersji porządku panowania ostatnich królów urartyjskich. W tabeli wykorzystano wyniki badań N.W. Artiuniana, który uwzględnił badania archeologiczne z lat sześćdziesiątych na stanowisku Karmir Blur. Zestawienie władców według Artiuniana różni się nieco od badań I.M. Diakonowa, prowadzonych dekadę wcześniej.
Bibliografia
edytuj- Арутюнян Н.В., Биайнили-Урарту. Военно-политическая история и вопросы топонимики, Санкт-Петербург 2006. ISBN 5-8465-0133-8.
- Арутюнян Н.В., Некоторые вопросы последнего периода истории Урарту, „Древний Восток” 2 (1976).
- Chahin M., The Kingdom of Armenia, London 2001. ISBN 0-7007-1452-9.
- Дьяконов И.М., Последние годы Урартского государства по ассиро-вавилонским источникам, „Вестник Древней Истории” 2 (1951).
- Меликишвили Г.А., Урартские клинообразные надписи, Москва 1960.
- Пиотровский Б.Б., Ванское царство (Урарту), Москва 1959.