Klasztor Bernardynów w Cytowianach
Klasztor Bernardynów w Cytowianach – dawny zespół klasztorny należący do zakonu bernardynów, w Cytowianach (okręg szawelski).
 Widok na kościół i kaplicę klasztorną od strony dziedzińca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru |
męski |
| Właściciel | |
| Klauzura |
nie |
| Obiekty sakralne | |
| Kościół |
Kościół Najświętszej Maryi Panny |
| Kaplica |
Kaplica Męki Pańskiej |
| Fundator |
Antoni Wołłowicz |
| Styl |
barok |
| Data budowy |
XVII w. |
| Data zamknięcia |
1864 |
Położenie na mapie Litwy  | |
 55°35′49″N 23°12′01″E/55,596840 23,200190
| |
Klasztor ufundował w 1613 chorąży litewski i starosta żmudzki Andrzej Wołłowicz[1]. Budowa obiektów mieszkalnych dla zakonników oraz kościoła pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny trwała od 1614 do 1639 pod kierownictwem Tomasza Kaspera przybyłego z Wilna. Kościół klasztorny jest trójnawową bazyliką krytą wysokim dachem, z półkolistym prezbiterium. Wygląd świątyni uległ poważnej zmianie w latach 1759–1783, gdy dobudowano do niej dwie trójkondygnacyjne wieże zwieńczone barokowymi hełmami, ze szczytem wolutowym łączącymi obydwie konstrukcje. Ponadto w latach 1771-1773 do kościoła dobudowano także kruchtę. Nawy świątyni kryją sklepienia krzyżowe, zaś prezbiterium - sklepienie gwiaździste[1].
Wystrój klasztoru jest barokowy. We wnętrzu kościoła przetrwał zespół utrzymanych w tym stylu ołtarzy, prospekt organowy z 1789 i ambona. W ołtarzu i na ścianach świątyni znalazły się obrazy autorów włoskich (cykl wizerunków świętych pędzla Rosseliniego) oraz portrety fundatorów klasztoru oraz innych przedstawicieli miejscowej szlachty[1]. W ołtarzu głównym umieszczono postać Matki Bożej z Dzieciątkiem[1].
W klasztorze w Cytowianach został pochowany jego fundator, na nagrobku którego zachowała się figura rycerza, co czyni go jednym z oryginalniejszych pomników nagrobnych na Litwie[1]. Inni członkowie rodziny Wołłowiczów byli chowani w podziemiach kościoła. Wśród innych grobów zachowanych w klasztorze znajduje się nagrobek Krzysztofa i Andrzeja Kotowskich, księżny Anny Druckiej-Horskiej, marszałka Michała Steckiewicza oraz Antoniego Burby[1].
Z kościołem Najświętszej Maryi Panny łączy się dwukondygnacyjny budynek mieszkalny z celami zakonników, tworzący zamknięty czworobok z dziedzińcem. Na pierwszej kondygnacji klasztoru zachowała się dekoracja malarska[1]. Drugi, większy dziedziniec znajdował się przed wejściem do kościoła klasztornego. W latach 1772–1779 otoczono go galerią arkadową, w której następnie ustawiono stacje Drogi Krzyżowej, zaś w 1824 na jej sklepieniach pojawiły się freski M. Sobolewskiego[1]. W centralnym miejscu dziedzińca w 1775 zbudowano kaplicę Męki Pańskiej, wzniesioną na planie prostokąta, z bogato zdobionym frontonem i czworoboczną wieżyczką[1]. Na piętrze wieży znajdował się ołtarz kaplicy, do którego prowadzą Święte Schody[1].
Klasztor bernardynów działał do 1864, gdy został zamknięty przez władze rosyjskie. Kościół klasztorny działał nadal jako parafialny[1].
W 1923 kościół był remontowany po zniszczeniach, jakie poniósł w czasie I wojny światowej. Kolejne prace konserwatorskie miały miejsce między rokiem 1970 a 1973[1].