Kartacz (potrawa)
Kartacz, także cepelin (lit. cepelinai/didžkukuliai, biał. цэпеліны, niem. Keilchen) – tradycyjna potrawa kuchni litewskiej[1], a także polskie danie regionalne[1][2], popularne w północno-wschodniej Polsce; rodzaj dużej, nadziewanej pyzy ziemniaczanej.
| obiad | |
 Domowe kartacze podane z okrasą | |
| Inne nazwy |
cepeliny |
|---|---|
| Rodzaj |
pyzy ziemniaczane z nadzieniem |
| Miejsce powstania | |
| Obróbka żywności | |
| Składniki | |
|
ziemniaki surowe i gotowane, farsz | |
Według oficjalnej specyfikacji zarejestrowanych polskich produktów tradycyjnych (woj. podlaskie), gotowa kluska ma kształt owalny, w przekroju poprzecznym okrągły[1][2] i długość od 10 do 12 cm (kartacz)[1] albo od 8 do 10 cm (kartacz sejneński/cepelin)[2]. Ciasto przygotowuje się z masy powstałej przez połączenie tartych surowych ziemniaków z ziemniakami gotowanymi lub z mąką ziemniaczaną[2]. Dodaje się też skrobię uzyskaną przy ścieraniu surowych kartofli[2]. Ziemniaki gotowane i skrobia stanowią proporcjonalnie niewielką część składników na ciasto[2]. Kartacze mają barwę szarą, jasną lub ciemną – zależnie od wieku ziemniaków[1]. Szary kolor zawdzięczają zawartości surowych ziemniaków.
Nadzienie to zazwyczaj mięso mielone z przyprawami. W niektórych domach ziemiańskich jadano kartacze z nadzieniem z siekanego kindziuka[1]. W kuchni polskiej (woj. podlaskie) jak i w litewskiej spotyka się również inne wypełnienia, takie jak np. grzyby, kapusta kiszona lub twaróg[1][2]. Znane są również cepeliny nadziewane makiem[1]. Kartacze gotuje się w wodzie i podaje na gorąco, zwykle okraszone skwarkami z boczku lub z posiekaną i zeszkloną cebulą[3]. Na Litwie podaje się je z sosem przygotowanym ze skwarek, cebuli oraz kwaśnej śmietany[1].
W Polsce, potrawa jest najbardziej popularna na Podlasiu[4][5], Suwalszczyźnie[1], Warmii[6] i Mazurach[6].
Na Litwie uchodzi za danie narodowe[7] i jest najpopularniejszym daniem w wielu restauracjach. W zależności od regionu nieco różni się sposób przygotowania cepelinów, jak i podanych do niego sosów.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Kartacze. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. podlaskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2018-06-29)].
- ↑ a b c d e f g Kartacze sejneńskie / cepeliny. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. podlaskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2018-06-29)].
- ↑ Piotr Murawski: Kartacze. [w:] Przepisy.pl [on-line]. Unilever Polska Sp. z o.o.z. [dostęp 2024-10-05].
- ↑ Kuchnia Podlasia: potrawy, których warto spróbować na Podlasiu, [w:] beszamel.se.pl [online], Grupa ZPR Media, 15 września 2016 [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Monika Kosz-Koszewska, Ugryź Podlasie. Najlepsze babki, kartacze, śledzie i sękacze, [w:] bialystok.wyborcza.pl, Agora SA, 27 lipca 2012 [dostęp 2016-10-21].
- ↑ a b Kartacze kulinarnym symbolem Warmii i Mazur. Media Group Info, 2019-08-02. [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Rimvydas Laužikas, Lietuvos kulinarinis paveldas: Cepelinų „protėvynės“ beieškant [online], Lietuvos kulinarinis paveldas, 2014 [dostęp 2019-10-17].