Kanczyl

Kanczyl
	Tragulus
	Brisson, 1762
	; Kanczyl jawajski (T. javanicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Tragulina
Rodzina	kanczylowate
Rodzaj	Tragulus
	Typ nomenklatoryczny
	Cervus javanicus Osbeck, 1765
Synonimy
	Tragulus Pallas, 1779; Lagonebrax Gloger, 1841; Napu Lesson, 1842; Lagonobrax: A. Gentry, 1995;
	Tragulus Pallas, 1779; Lagonebrax Gloger, 1841; Napu Lesson, 1842; Lagonobrax: A. Gentry, 1995;
Gatunki
	6 gatunków – zobacz opis w tekście
	6 gatunków – zobacz opis w tekście
	Zasięg występowania
	; Azja Południowo-Wschodnia -; obszar występowania kanczyli z rodzaju Tragulus
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kanczyl^[7] (Tragulus) – rodzaj ssaków parzystokopytnych z rodziny kanczylowatych (Tragulidae). Wobec zwierząt z tego rodzaju potocznie bywa używana nazwa „myszojeleń”^[8]^[9]^[10]^[11]^[12], która jest dosłownym tłumaczeniem angielskiej nazwy zwyczajowej mouse-deer^[13].

Rozmieszczenie geograficzne

Występują w Azji Południowo-Wschodniej^[14]^[15]^[16].

Charakterystyka

Długość ciała 37–68 cm, ogona 4–9 cm; masa ciała 1,5–4,5 kg^[15]^[17]. Charakteryzują się budową ciała delikatniejszą od wodnokanczyla afrykańskiego, cienkimi kończynami i małymi racicami.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki ssaków^[c]^[1]. Brisson w swoim pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku, w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła kanczyla jawajskiego (T. javanicus)^[2].

Etymologia

Tragulus: łac. tragus „koza”, od gr. τραγος tragos ‘koza’; przyrostek zdrabniający -ulus^[18].
Lagonebrax (Lagonobrax): gr. λαγως lagōs ‘zając; νεβραξ nebrax ‘młody jeleń, jelonek’^[19]. Gatunek typowy: Gloger wymienił dwa gatunki – Moschus meminna Erxleben, 1777 i Moschus javanicus J.F. Gmelin, 1788 (= Cervus javanicus Osbeck, 1765) – nie wyznaczając gatunku typowego.
Napu: rodzima, malajska nazwa dla kanczyla zaadaptowana przez Frédérica Cuviera^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Moschus Napu F. Cuvier, 1822.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[21]^[17]^[14]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[7]	Podgatunki^[15]^[14]^[17]	Rozmieszczenie geograficzne^[15]^[14]^[17]	Podstawowe wymiary^[15]^[17]^[d]	Status IUCN^[22]
Tragulus versicolor	O. Thomas, 1910	kanczyl srebrnogrzbiety	gatunek monotypowy	endemit Wietnamu (jeśli nadal istnieje, prawdopodobnie Wietnam oraz ewentualnie sąsiadująca Kambodża i Laos; granice zasięgu nieznane)	DC: około 40 cm DO: około 5 cm MC: około 1,7 kg	DD
Tragulus kanchil	(Raffles, 1821)	kanczyl orientalny	16 podgatunków	kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia (południowa Mjanma, Tajlandia, Laos, Wietnam, Kambodża i Półwysep Malajski), Sumatra, Borneo oraz wiele wysp i archipelagów; być może Chińska Republika Ludowa (południowy Junnan)	DC: 35–55 cm DO: 6–9 cm MC: 1,5–2,5 kg	LC
Tragulus williamsoni	Kloss, 1961	kanczyl skryty	gatunek monotypowy	Tajlandia i południowa Chińska Republika Ludowa (południowy Junnan); być może Laos, Wietnam i Mjanma	brak danych	DD
Tragulus javanicus	(Osbeck, 1765)	kanczyl jawajski	gatunek monotypowy	endemit Indonezji (Jawa; niepotwierdzony na Bali)	DC: 50–55 cm DO: 4–6 cm MC: 1,7–2,1 kg	DD
Tragulus napu	(F. Cuvier, 1822)	kanczyl okazały	7 podgatunków	południowa Mjanma, Półwysep Malajski, Singapur, Sumatra, Borneo oraz wiele wysp i archipelagów na morzu	DC: 42–68 cm DO: około 8,5 cm MC: 3,5–4,5 kg	LC
Tragulus nigricans	O. Thomas, 1892	kanczyl ciemny	gatunek monotypowy	endemit Filipin (region Palawanu (Balabac, Ramos i Bugsuk); introdukowany na Calauit i Palawan)	DC: 40–47 cm DO: 6,8–8,5 cm MC: brak danych	EN

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EN – gatunek zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

↑ Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych decyzją ICZN^[2].
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Lagonebrax Gloger, 1841.
↑ Publikacja Brissona została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Tragulus została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[2].
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b M.J.Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica, sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species, cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Wyd. Editio altera auctior. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 65. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).
↑ P.S. Pallas: Spicilegia zoologica: quibus novae imprimis et obscurae animalium species iconibus, descriptionibus atque commentariis illustrantur. T. 2. Berolini: Prostant apud Gottl. August. Lange, 1779, s. 28. (łac.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 137. (niem.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 48. (fr.).
↑ Á. Mones, F. Petter, A. Turner, A.L. Gardner, F. de Beaufort, L. Granjon, J.M. Pons, M. Tranier, C. Jones, N. Sivasothi, J.L. Eger, B. Sigé, M.E. Holden, S. Aulagnier, G.B. Corbet, J. Hartenberger, H. de De Bruijn, M. Vianey-Liaud, J.J. Hooker & A. Gentry. Comments on the proposed conservation of some mammal generic names first published in Brisson’s (1762) Regnum animale. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 52 (1), s. 78–93, 1995. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169–170. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ W Wietnamie odnaleziono myszo-jelenia. Naukowcy sądzili, że ten gatunek wyginął. gazeta.pl, 2019-11-13. [dostęp 2021-05-01].
↑ kanczyl jawajski Arnold. Zoo Warszawa. [dostęp 2021-05-01]. Cytat: Nowy współlokator, szerzej znany jako „myszojeleń”, zrobił duże wrażenie na stałym mieszkańcu woliery – wieloszponie rdzawogrzbietym (Polyplectron inopinatum), ale wygląda na to że nie będą sobie przeszkadzały – oba gatunki pochodzą z Azji Południowo – Wschodniej.
↑ Marlena Chudzio: Malutki myszojeleń w łódzkim zoo to samiczka. RMF24.pl, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01].
↑ W zoo w Bristolu urodził się myszojeleń. Jest wysokości ołówka. Wprost.pl, 2021-04-23. [dostęp 2021-05-01].
↑ Nowy myszojeleń w łódzkim Zoo!. Urząd Miasta Łodzi, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01].
↑ Myszojeleń w Ogrodzie Zoologicznym w Łodzi. TVP3 Łódź, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01]. Cytat: Tłumacząc z języka angielskiego (mouse-deer) nazwa tego zwierzęcia to myszojeleń.
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304–306. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e E. Meijaard: Family Tragulidae (Chevrotains). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. 2011, s. 330–333. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tragulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 585–586. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 685.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 361.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 448.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-26]. (ang.).
↑ Taxonomy: Tragulus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

[3] Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych decyzją ICZN^[2].

[7] Niepoprawna późniejsza pisownia Lagonebrax Gloger, 1841.

[20] Publikacja Brissona została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Tragulus została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[2].

[25] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Brisson-1] M.J.Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica, sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species, cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Wyd. Editio altera auctior. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 65. (łac.).

[iczn-2] ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).

[pal-4] P.S. Pallas: Spicilegia zoologica: quibus novae imprimis et obscurae animalium species iconibus, descriptionibus atque commentariis illustrantur. T. 2. Berolini: Prostant apud Gottl. August. Lange, 1779, s. 28. (łac.).

[Gloger-5] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 137. (niem.).

[les-6] R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 48. (fr.).

[gen-8] Á. Mones, F. Petter, A. Turner, A.L. Gardner, F. de Beaufort, L. Granjon, J.M. Pons, M. Tranier, C. Jones, N. Sivasothi, J.L. Eger, B. Sigé, M.E. Holden, S. Aulagnier, G.B. Corbet, J. Hartenberger, H. de De Bruijn, M. Vianey-Liaud, J.J. Hooker & A. Gentry. Comments on the proposed conservation of some mammal generic names first published in Brisson’s (1762) Regnum animale. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 52 (1), s. 78–93, 1995. (ang.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169–170. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[10] W Wietnamie odnaleziono myszo-jelenia. Naukowcy sądzili, że ten gatunek wyginął. gazeta.pl, 2019-11-13. [dostęp 2021-05-01].

[11] zyl jawajski Arnold. Zoo Warszawa. [dostęp 2021-05-01]. Cytat: Nowy współlokator, szerzej znany jako „myszojeleń”, zrobił duże wrażenie na stałym mieszkańcu woliery – wieloszponie rdzawogrzbietym (Polyplectron inopinatum), ale wygląda na to że nie będą sobie przeszkadzały – oba gatunki pochodzą z Azji Południowo – Wschodniej.

[12] Marlena Chudzio: Malutki myszojeleń w łódzkim zoo to samiczka. RMF24.pl, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01].

[13] W zoo w Bristolu urodził się myszojeleń. Jest wysokości ołówka. Wprost.pl, 2021-04-23. [dostęp 2021-05-01].

[14] Nowy myszojeleń w łódzkim Zoo!. Urząd Miasta Łodzi, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01].

[15] Myszojeleń w Ogrodzie Zoologicznym w Łodzi. TVP3 Łódź, 2021-04-08. [dostęp 2021-05-01]. Cytat: Tłumacząc z języka angielskiego (mouse-deer) nazwa tego zwierzęcia to myszojeleń.

[Burgin&inni-16] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 304–306. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Meijaard-17] E. Meijaard: Family Tragulidae (Chevrotains). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. 2011, s. 330–333. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tragulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).

[amw-19] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 585–586. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792432_685]-21] Palmer 1904 ↓, s. 685.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792108_361]-22] Palmer 1904 ↓, s. 361.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA448_448]-23] Palmer 1904 ↓, s. 448.

[mdd-24] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-26]. (ang.).

[26] Taxonomy: Tragulus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[1]

[a]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[14]

[15]

[16]

[17]

[c]

[2]

[18]

[19]

[20]

[21]

[d]

[22]