Justas Paleckis
Justas Paleckis (ur. 22 stycznia 1899 w Telszach, zm. 26 stycznia 1980 w Wilnie) – litewski polityk, pisarz, tłumacz i dziennikarz. W 1940 pełnił jednocześnie obowiązki premiera i prezydenta Litwy. W latach 1940–1967 był przewodniczącym Prezydium Rady Najwyższej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Bohater Pracy Socjalistycznej[1].
Justas Paleckis (1961) | |
Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1899 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Premier Republiki Litewskiej | |
Okres |
od 17 czerwca 1940 |
Poprzednik | |
Następca | |
Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej Litewskiej SRR | |
Okres |
od 25 sierpnia 1940 |
Przynależność polityczna | |
Następca | |
p.o. prezydenta Republiki Litewskiej | |
Okres |
od 17 czerwca 1940 |
Poprzednik | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie kowala. W latach 1919–1922 pracował jako tłumacz w Rydze. Potem pracował dla litewskiej misji wojskowej na Łotwie. Jednocześnie w latach 1920–1922 był szefem działu litewskiej agencji telegraficznej Elta w Rydze. Od 1922 do 1926 był nauczycielem w litewskiej szkole podstawowej w Rydze. W latach 1926–1927 sprawował stanowisko dyrektora Agencji Telegraficznej Elta w Kownie. Zwolniony z funkcji został w następstwie wojskowego zamachu stanu.
W latach 1926–1928 studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Litewskiego w Kownie. W latach 1927–1939 pracował jako dziennikarz i korespondent zagraniczny prasy łotewskiej. W latach 1929–1936 był przewodniczącym Litewskiego Związku Młodzieży. Należał do Litewskiego Związku Dziennikarzy.
Miał lewicowe poglądy. W 1931 nawiązał kontakt z działaczami Komunistycznej Partii Litwy. Nie wstąpił do tego ugrupowania, ale wspierał jego działania[2]. W 1933 odbył podróż do Związku Radzieckiego, której owocem stała się wychwalająca tamtejsze stosunki książka pt. Związek Radziecki w naszych oczach. Od 1937 był członkiem Komitetu Antyfaszystowskiego w Kownie[1]. W latach 1937–1938 wydał na Litwie trzytomową biografię cara Mikołaja II pt. Ostatni car.
Po włączeniu jesienią 1939 Wileńszczyzny w granice Litwy wystąpił z oficjalnymi podziękowaniami do władz Związku Radzieckiego. Wtedy też publicznie zażądał dymisji prezydenta Litwy Antanasa Smetony, za co został umieszczony w więzieniu w Dimitravie a później przymusowo deportowany na Łotwę[3]. Wiosna 1940 wrócił do kraju i osiadł w Kiejdanach. 17 czerwca 1940 objął jednocześnie urząd premiera i prezydenta Litwy. W sierpniu 1940 był członkiem litewskiej delegacji, która poprosiła władze radzieckie w Moskwie o włączenie Litwy w skład ZSRR jako republiki związkowej. W tym samym miesiącu Paleckis został członkiem Komunistycznej Partii Litwy. W latach 1941–1944 w czasie okupacji niemieckiej Litwy przebywał na terenie ZSRR[1].
W latach 1940–1967 sprawował funkcję deputowanego i przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Jako polityk został jednak de facto odsunięty na boczny tor – realna władza w kraju należała wówczas do I sekretarza KPL[2]. W latach 1941–1966 pełnił również funkcję zastępcy przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. W latach 1966–1970 był przewodniczącym Rady Narodowości Rady Najwyższej ZSRR[4]. Został delegatem na XIX, XX, XXI, XXII oraz XXIII zjazd KPZR[1]. Od 1952 do 1971 był członkiem Komitetu Centralnego KPZR[1].
Paleckis był przeciwnikiem specjalnych uprawnień dla mniejszości polskiej na Wileńszczyźnie. W 1950 głosował przeciwko przyjęciu uchwały Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Litwy o środkach poprawy pracy wśród ludności polskiej w Litewskiej SRR.
W 1970 przeszedł na emeryturę i wycofał się z aktywnej działalności politycznej. Mieszkał w Wilnie. W 1974 wydał wspomnienia. Pochowany został na cmentarzu na Antokolu w Wilnie[1].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Medal „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej (22 stycznia 1969)[1]
- Order Lenina (sześciokrotnie – 8 kwietnia 1947, 21 stycznia 1949, 20 lipca 1950, 5 kwietnia 1958, 1 października 1965 i 22 stycznia 1969)
- Order Rewolucji Październikowej (19 stycznia 1979)
- Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (2 lipca 1945)
- Order Przyjaźni Narodów (21 stycznia 1974)
- Medal „Za pracowniczą dzielność” (25 grudnia 1959)
Upamiętnienie
edytujW 1988 poczta ZSRR wydała kopertę FDC z jego podobizną[5].
Życie prywatne
edytujJego synem jest polityk Justas Vincas Paleckis, poseł na Sejm Republiki Litewskiej, w latach 2002–2004 wiceminister spraw zagranicznych Litwy oraz deputowany do Parlamentu Europejskiego VI oraz VII kadencji. Z kolei jego syn, Algirdas Paleckis, także jest działaczem politycznym.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Герой Социалистического Труда Палецкис Юстас Игнович [online], warheroes.ru [dostęp 2020-05-28] .
- ↑ a b Aras Lukšas | „Lietuvos žinios“, Paleckis: nuo iliuzijų iki išdavystės [online], alfa.lt [dostęp 2020-05-28] (lit.).
- ↑ Justas Paleckis [online], vle.lt [dostęp 2020-05-28] (ang.).
- ↑ Justas Paleckis, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-05-28] (ang.).
- ↑ ХМК. 1988 год. ПАЛЕЦКИС ЮСТАС. 90 лет со дня рождения. [online], starina.ru [dostęp 2020-10-06] .