Jože Plečnik

 

Był trzecim z czwórki dzieci Andreja i Heleny. Jako dziecko nie był pilnym uczniem, natomiast dużo rysował. Gimnazjum nie ukończył, pracę rozpoczął w stolarni ojca^[2]. Naukę kontynuował w Szkole Rzemiosła Artystycznego w Grazu, którą ukończył w 1892 zdobywając zawód stolarza artystycznego, projektanta mebli^[3].

Po ukończeniu szkoły w Grazu Plečnik przeprowadził się do Wiednia, gdzie rozpoczął pracę, jako projektant mebli w fabryce Leopolda Müllera^[2]. W 1884 po obejrzeniu wystawy w Künstlerhaus, na której prezentowane były projekty Ottona Wagnera, postanowił zostać architektem. Po rozmowie z Wagnerem przez rok pracował w jego pracowni (nadrabiając braki w wykształceniu), a następnie (1895-1898) studiował w jego klasie w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W nagrodę za najlepszą pracę dyplomową otrzymał stypendium przeznaczone na kilkumiesięczną podróż studyjną do Włoch i Francji^[4].

W latach 1901–1909 był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Austriackich Artystów Sztuk Pięknych Secesja, organizując między innymi wystawę sztuki sakralnej. W początkowych latach swojej pracy zawodowej zajmował się przede wszystkim projektowaniem wnętrz, w czym pomogła mu praktyka zdobyta podczas pracy w fabryce mebli. Uznawany był w Wiedniu za „najlepszego projektanta nowoczesnych mebli”. W 1904 otrzymał złoty medal na wystawie światowej w Saint Louis za projekt salonu^[5].

W 1911 został wybrany na następcę Ottona Wagnera przez gremium profesorskie Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, jednak interwencja arcyksięcia spowodowała, że stanowisko otrzymał Leopold Bauer^{[potrzebny przypis]}.

W 1911, urażony skrytykowaniem przez arcyksięcia Ferdynanda projektu kościoła św. Ducha w Wiedniu, przeprowadził się do Pragi, gdzie został profesorem w Szkole Rzemiosła Artystycznego^[2].

 

W 1920 prezydent Czechosłowacji Tomáš Masaryk mianował Plečnika głównym architektem Hradczan, z czym wiązał się obowiązek kierowania pracami budowlanymi na praskim wzgórzu^[6]. W czasie pracy na tym stanowisku Plečnik zaprojektował między innymi: ogrody (Rajski, na Wałach, na Bastionie), dziedzińce (Pierwszy i Trzeci), Sień Kolumnową (zwaną też Sienią Plečnika), Schody Byków, a także był autorem adaptacji pomieszczeń zamkowych na rezydencję prezydenta republiki^[7].

Od 1922 zaczął wykładać w katedrze architektury w Uniwersytecie w Lublanie, jednak do 1935 regularnie przyjeżdżał do Pragi^[2]. W 1929 opracował plan regulacyjny miasta (zniszczonego trzęsieniem ziemi w 1895), który został zrealizowany tylko częściowo^[8]. Od lat 20. XX wieku do wybuchu II wojny światowej Plečnik zaprojektował i zrealizował większość obiektów budowanych w Lublanie^[2].

Plečnik zmarł w swoim domu w Lublanie w 1957 r. Obecnie w tym domu znajduje się muzeum poświęcone jego twórczości^[9].

• willa inżyniera Karla Langera w Wiedniu, 1900-1901
• kamienica czynszowa przy Wienzeile w Wiedniu, 1901-1902
• willa Hansa Loosa w Melku, 1901
• Zacherl-Haus w Wiedniu, 1903-1905
• fontanna św. Karola Boromeusza w Wiedniu, 1906-1909
• kościół św. Ducha w Wiedniu, 1910-1913
• Ogród Rajski w Pradze (Hradczany), 1920-1926
• Ogród na Wałach w Pradze, 1922-1927
• Ogród na Bastionie w Pradze, 1927-1932
• kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Pradze, 1922-1933
• kościół św. Franciszka w Lublanie, 1925-1931
• kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Bogojinie, 1925-1927
• budynek Izby Handlu, Rzemiosła i Przemysłu w Lublanie, 1925-1927
• piramida przy ul. Zoisa w Lublanie, 1927
• budynek Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych w Lublanie, 1928-1930
• kościół św. Antoniego Padewskiego w Belgradzie, 1929-1932
• Most Trnovski w Lublanie, 1928-1932
• Potrójny Most w Lublanie, 1929-1932
• ulica Vegi w Lublanie, 1929-1942
• Most Szewski w Lublanie, 1931-1932
• Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka w Lublanie, 1936-1941
• pomnik Simona Gregorčiča (1936-1937) i promenada przed budynkiem Biblioteki Narodowej i Uniwersyteckiej (1941-1942) w Lublanie
• kościół św. Michała na Bagnach, Črna Vas, 1937-1938
• Cmentarz Žale w Lublanie, 1938-1940
• gimnazjum Urszulanek w Lublanie, 1939-1941
• jaz na Lubljanicy w Lublanie, 1939-1945
• hale targowe w Lublanie, 1940-1944

W 1939 roku został uhonorowany tytułem honorowego obywatela Lublany^[10].

W 2017 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Tomáša Garrigue Masaryka I klasy^[11].

• Max Fabiani
• Katedrala svobode

• PeterP. Krečič PeterP., Plečnik’s Ljubljana, Lublana 2005  (słoweń.). Brak numerów stron w książce
• DamianD. Prelovšek DamianD., Žale. 20 Stoletje:architektura od moderne do sodobne, Lublana 2001  (słoweń.). Brak numerów stron w książce
• ŁukaszŁ. Galusek ŁukaszŁ. i inni, Jože Plečnik: architekt i wizjoner/architect and visionary. 1872–1957, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2006, ISBN 83-89273-41-1, OCLC 439684284 .

• Obszerna strona poświęcona życiu i twórczości Jože Plečnika
• Jože Plečnik – architekt i wizjoner – wystawa w MCK w Krakowie
• Sylwetka architekta. sztuka-architektury.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-18)].