Jerzy Szablowski (historyk sztuki)
Jerzy Jan Szablowski (ur. 30 stycznia 1906 w Krakowie, zm. 27 września 1989[1] w Suchej Beskidzkiej) – polski historyk sztuki, muzeolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1952–1989 dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
30 stycznia 1906 |
| Data i miejsce śmierci |
27 września 1989 |
| Zawód, zajęcie |
Dyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu |
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia architektury i malarstwa renesansu | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1931 – Architektura Kalwarii Zebrzydowskiej |
| Habilitacja |
1946 – historia |
| Profesura |
1966 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
Członek rzeczywisty (1980) |
| Nauczyciel akademicki | |
| Instytut | |
| Uczelnia | |
| Dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki | |
| Okres spraw. |
1952–1989 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
        
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Mieczysława, doktora praw, i Stanisławy z Pawliców[2]. Po ukończeniu Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, w latach 1924–1929 studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1931 otrzymał stopień doktora na podstawie rozprawy Architektura Kalwarii Zebrzydowskiej 1600–1702. Od 1929 był przez sześć lat asystentem w Zakładzie Historii Sztuki UJ. W 1933 został członkiem Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności. W 1935 przeniósł się do Warszawy, gdzie objął stanowiska referendarza Państwowych Zbiorów Sztuki, kustosza Łazienek i zastępcy kierownika, a po trzech latach kierownika Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków. W latach trzydziestych był też pracownikiem Wydziału (w niektórych okresach był to departament) Sztuki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego W 1939 został szefem Państwowych Zbiorów Sztuki. W tym okresie sformułował zasady inwentaryzacji zabytków i zainaugurował wydawnictwo Zabytki Sztuki w Polsce.
W czasie wojny brał udział w tajnym ratowaniu ruchomych zabytków. Został ciężko ranny podczas powstania warszawskiego.
na cmentarzu Rakowickim w Krakowie
W 1945 wrócił do pracy naukowo-dydaktycznej na UJ, kontynuował też działalność inwentaryzatora zabytków. W 1948 objął redakcję I tomu i opracował zasady nowego monumentalnego wydawnictwa Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Pod jego kierunkiem i przy współautorstwie opracowano też później tom poświęcony Wawelowi. W 1946 habilitował się na podstawie rozprawy Ze studiów nad związkami artystycznymi polsko-czeskimi w epoce renesansu. W 1951 został docentem etatowym, w 1954 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1966 profesora zwyczajnego. W 1961 został członkiem, a w 1974 przewodniczącym Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału Krakowskiego Polskiej Akademii Nauk. W 1967 otrzymał tytuł członka korespondenta, a w 1980 członka rzeczywistego PAN.
W 1949 został dyrektorem Muzeum Historii Wawelu, a w 1952 dyrektorem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu (funkcję tę pełnił do śmierci). Do najważniejszych jego osiągnięć na tym stanowisku należało odzyskanie (1959–1961) tzw. skarbów wawelskich przechowywanych od wojny w Kanadzie (w tym arrasów) z kolekcji króla Zygmunta Augusta, wydatne powiększenie wawelskich zbiorów muzealnych[4], zorganizowanie pięciu stałych ekspozycji w zamku królewskim i stałej wystawy w zamku Pieskowa Skała (oddziale PZS na Wawelu) oraz paru wielkich wystaw czasowych, zainicjowanie i redagowanie kilku wawelskich serii wydawniczych (Źródła do Dziejów Wawelu, Studia do Dziejów Wawelu, Biblioteka Wawelska).
Szablowski jest autorem ok. 150 publikacji. Wybitny znawca polskiej architektury renesansowej, interesował się również późnym gotykiem i barokiem. Był członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, a także członkiem kilku międzynarodowych organizacji muzealnych i konserwatorskich.
W latach 1976–1988 sprawował funkcję radnego miejskiego, pełnił także obowiązki wiceprzewodniczącego Rady Narodowej Miasta Krakowa. Od 1978 wchodził w skład Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa, a od 1982 był też członkiem Krakowskiej Rady Ochrony Dóbr Kultury przy Prezydencie Miasta Krakowa.
Był także konsultantem filmowym. Z jego wiedzy historycznej skorzystał Jerzy Hoffman przy realizacji Pana Wołodyjowskiego[5] (1969) i Potopu[5] (1974).
Od 1951 był żonaty z Wandą z Hennebergów (1917–1995)[6].
Zmarł w Suchej Beskidzkiej, pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera VIII-płn-5 po prawej Golików)[7][8].
Publikacje
edytuj- Architektura Kalwarii Zebrzydowskiej, „Rocznik Krakowski”, t. 24, 1933.
- Łazienki królewskie. Widoki, plany i projekty (od schyłku XVII do połowy w. XIX), Warszawa 1937.
- Wspólnie z K. Kantakiem i J. Żarneckim: Kościół i klasztor OO. Bernardynów w Krakowie (Biblioteka Krakowska, t. 96), Kraków 1938.
- Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, t. 3: Powiat żywiecki. Województwo krakowskie, Warszawa 1948.
- Ze studiów nad związkami artystycznymi polsko-czeskimi i renesansem zachodniosłowiańskim, „Prace Komisji Historii Sztuki”, t. 9, 1948.
- Architektura, [w pracy zbiorowej:] Historia sztuki polskiej, t. 2, Kraków 1962.
- Współautorstwo i redakcja: Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4, Miasto Kraków, cz. 1: Wawel, Warszawa 1965.
- Współautorstwo i redakcja: Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, Warszawa 1990.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1980)[9]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie)[10]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)[11]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1953)[12]
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)[13]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony (Belgia)[10]
- Krzyż Kawalerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)[10]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za zasługi naukowe w dziedzinie muzealnictwa w minionym dziesięcioleciu (1955)
- Nagroda Miasta Krakowa (1960)[14]
- Nagroda Państwowa I stopnia (1964)[6]
- Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia (zespołowa) (1979)[6]
Upamiętnienie
edytujImię Jerzego Szablowskiego nosi jedna z krakowskich ulic[15].
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy Szablowski, Zamek Królewski na Wawelu. [dostęp 2019-06-30].
- ↑ Magdalena Piwocka, Jan K. Ostrowski. Jerzy Szablowski (1906–1989). „Muzealnictwo”. Nr 33, s. 89–92, 1990. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków. ISSN 0464-1086. [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Zdjęcie udostępnione dzięki uprzejmości Barbary Vetulani, żony Armanda Vetulaniego. Ponadto niektóre inne osoby wymienione na liście szczegółowej sporządzonej przez Armanda Vetulaniego: pierwszy z lewej – Armand Vetulani (historyk sztuki), druga z lewej – Monika Moraczewska, czwarta z lewej Jadwiga Mączewska (?- pisownia nieczytelna), piąty z lewej – Maciej Masłowski (historyk sztuki), szósty z lewej Stanisław Furmanik (teoretyk literatury i krytyk literacki), siódma z lewej Michalina Chełmońska-Szczepankowska (?), ósmy z lewej „Mirski”? (brak imienia), dziewiąta z lewej Wanda Telakowska artystka sztuk plastycznych, organizatorka polskiego wzornictwa przemysłowego, dziesiąty od lewej Władysław Zawistowski (krytyk teatralny i teatrolog) – w głębi na wprost, jedenasty od lewej Jan Alfred Lauterbach (historyk sztuki i muzeolog), dwunasty od lewej Tadeusz Mayzner (pedagog, kompozytor i dyrygent, a także popularyzator muzyki wśród dzieci i młodzieży), trzynasta od lewej Anna Sosińska („Kropeczka”), czternasty od lewej Michał Rusinek (pisarz), piętnasta od lewej Hanna Garlińska-Walicka-Zebmrzuska (córka Czesława Garlińskiego założyciela znanego salonu sztuki w Warszawie, zamężna m.in. za Michałem Walickim), szesnasta od lewej Halina Balińska-Tabęcka, siedemnasty od lewej Karol Wilhelm Henneberg, osiemnasta od lewej Jadwiga Przeworska, dziewiętnasty od lewej – Kazimierz? – lub Stanisław Golachowski, dwudziesty od lewej (pierwszy z prawej) – Michał Gabriel Karski (tłumacz i poeta) – Zob. listę obecnych na zebraniu zanotowaną własnoręcznie przez Armanda Vetulaniego: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_list_of_participants_of_assembly_Fine_Art_Section_of_Polish_Ministry_of_Religious_Denominations_and_Public_Education_in_1930ies.jpeg.
- ↑ LibraryThing – Jerzy Szablowski. [dostęp 2011-04-09].
- ↑ a b Film Polski (pol.) [dostęp 2011-04-13].
- ↑ a b c Jerzy Jan Władysław Szablowski M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 282, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Wojciech Stela, Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I), Warszawa 2008, s. 47.
- ↑ a b c d Kto jest kim w Polsce 1989, Warszawa: Interpress, 1989, s. 1275.
- ↑ Zbigniew Skolicki przewodniczącym Prez. Rady Narodowej m. Krakowa. „Dziennik Polski”. Nr 265, s. 2, 7 listopada 1959.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 93, poz. 1254 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
- ↑ Nagrody miasta Krakowa na 1960 r., „Życie Literackie (1951–1990)” (24), 24 czerwca 1960, s. 5.
- ↑ Kraków, ul. Szablowskiego. [dostęp 2011-04-04].
Bibliografia
edytuj- K. Kuczman, J.T. Petrus, Jerzy Szablowski (1906–1989), Studia do Dziejów Wawelu, t. 5, 1991, s. 7–18.
- M. Piwocka, Jerzy Szablowski (1906–1989), Folia Historiae Artium, t. 27, 1991.
- A. Małkiewicz, Jerzy Szablowski (1906–1989), „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 54, 1992, nr 2, s. 95–100.
- Jerzy Szablowski. W dziesiątą rocznicę śmierci, Kraków 1999.
- Jerzy Petrus, Szablowski Jerzy, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Wydawnictwo Poznańskie 2006, ISBN 83-7177-416-8.