Jerzy Hryniewiecki
Jerzy Hryniewiecki (ur. 21 kwietnia 1908 w Dorpacie, zm. 28 sierpnia 1989 w Warszawie) – polski architekt, urbanista, projektant licznych obiektów przemysłowych, sportowych, użyteczności publicznej, projektant wystaw i grafik, poseł na Sejm PRL II i III kadencji.
Data i miejsce urodzenia |
21 kwietnia 1908 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
28 sierpnia 1989 |
Poseł na Sejm PRL II i III kadencji | |
Okres |
od 1957 |
Przynależność polityczna |
poseł bezpartyjny |
Odznaczenia | |
|
Od 1946 profesor Politechniki Warszawskiej i prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich. Laureat Honorowej Nagrody SARP w 1977. Uhonorowany w 1980 tytułem doktora honoris causa Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki[1].
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Bolesława, botanika, i Janiny z Koźniewskich (1882–1944)[2]. Absolwent warszawskiego Gimnazjum im. Stefana Batorego, gdzie w 1926 zdał maturę[3]. Należał do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Bolesława Chrobrego („Pomarańczarni”), gdzie był drużynowym w latach 1925–1926 (i autorem herbu drużyny z tipi). W czasie studiów na Politechnice Warszawskiej praktykował w pracowniach znanych architektów: Józefa Padlewskiego, Mariana Lalewicza i Rudolfa Świerczyńskiego. Równolegle uprawiał grafikę użytkową.
Często wyjeżdżał za granicę – do różnych krajów europejskich i bliskiego Wschodu. Praktyki wakacyjne odbywał w Czechosłowacji i Holandii. W latach 1930–1931 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim i Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie[4]. Po zakończeniu służby wojskowej otrzymał przydział mobilizacyjny do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie. W 1934 awansował na podporucznika w korpusie oficerów rezerwy artylerii. Łatwo przyswajał sobie języki obce – władał rosyjskim, włoskim, angielskim, słabiej niemieckim.
W 1936 został absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej[5]. Od 1937 pracował w Biurze Planowania Miasta i działał tam jako architekt dzielnicy Mokotów, w międzyczasie pisząc i projektując schroniska na Huculszczyźnie, wnętrze w Cafe Clubie na rogu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu, brał udział w pracach wystawienniczych w Paryżu i Nowym Jorku.
Został zmobilizowany w 1939 i stacjonował na Pomorzu, w Borach Tucholskich, gdzie pełnił funkcję oficera zwiadowczego baterii motorowej artylerii przeciwlotniczej nr 27[6]. Miejscem ostatnich walk była Warszawa. W jej obronie walczył w baterii półstałej artylerii przeciwlotniczej nr 103, dekorowany przed kapitulacją Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji znalazł się w oficerskim obozie jenieckim, w Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew), wrócił do Polski po 30 stycznia 1945.
Po powrocie w Biurze Odbudowy Stolicy objął kierownictwo pracowni dzielnicy południowej. W ramach Warszawskiego Biura Projektów Budownictwa Przemysłowego projektował odbudowę i rozbudowę zakładów „H. Cegielski” w Poznaniu, częściowo Hutę im. Bolesława Bieruta w Częstochowie, Fabrykę Samochodów Osobowych na Żeraniu i Samochodów Ciężarowych w Lublinie. Oprócz tego uczestniczył w urządzeniu wystawy Warszawa oskarża i Wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu (generalny projektant)[7], w Moskwie urządził wystawę gospodarczą, w Chinach przebywał pół roku zajęty wystawiennictwem.
W latach 1948–1954 wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz prowadził wykłady o architekturze obiektów użyteczności publicznej na Wydziale Architektury Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie[5]. Został profesorem nadzwyczajnym na Politechnice Warszawskiej w 1955. Członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958[8]. W 1965 objął na Politechnice Warszawskiej, na Wydziale Architektury Katedrę Projektowania Zespołów Przemysłowych[7]. Wykładał m.in. historię architektury okresu starożytnego. Poza Polską prowadził wykłady na uniwersytetach w Chinach, w Stanach Zjednoczonych, w Wielkiej Brytanii, w Iraku oraz należał do stowarzyszenia architektów w Brazylii i Meksyku.
Był autorem kilku wydanych w kraju książek i kilkudziesięciu artykułów w prasie krajowej i zagranicznej – w Związku Radzieckim, w Stanach Zjednoczonych, Czechosłowacji, w Austrii, Niemczech Wschodnich, Niemczech Zachodnich.
Pełnił mandat posła do Sejmu PRL II i III kadencji, był przewodniczącym Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej. 23 sierpnia 1980 dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[9].
Od 1937 był mężem Aliny Marii ze Stanisławskich (1909–1980), architektki[10].
Zmarł w Warszawie, pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 150-6-32)[11].
Projekty
edytuj- 1928 – projekt znaczka z żubrem dla Ligi Ochrony Przyrody (LOP)
- 1930 – plakat Targi Wschodnie
- 3 maja 1945 – wystawa Warszawa oskarża
- 1946 – projekt budynku Najwyższej Izby Kontroli i Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy, ul. Marszałkowska 82 wraz z Markiem Leykamem[5]
- 1946–1950 – projekt kompleksu budynków Ministerstwa Obrony Narodowej w Warszawie wraz z Markiem Leykamem[5]
- 1948 – Wystawa Ziem Odzyskanych we Wrocławiu – projektant i komisarz wystawy[7]
- projekty działów polskich na wystawach w Nowym Jorku, Paryżu, Moskwie, Pekinie, Szanghaju
- 1953[7] 1954[5]–1955 – Stadion X-lecia projekt wraz z Markiem Leykamem i Czesławem Rajewskim[5][7]
- 1956 – Basen Klubu Sportowego Legia w Warszawie wraz z Markiem Leykamem i Czesławem Rajewskim[5]
- 1959–1962 – „Supersam” w Warszawie[7], ul. Puławska 2, wraz z Ewą i Maciejem Krasińskimi – konstrukcja Wacława Zalewskiego[a]
- 1960–1971 – Wojewódzka Hala Sportowo-Widowiskowa Spodek w Katowicach, wraz z Maciejem Gintowtem, Maciejem Krasińskim, Andrzejem Strachockim, Aleksandrem Włodarzem oraz Andrzejem Żurawskim. – konstrukcja Wacława Zalewskiego[5][b]
- 1965 – plakat dla filmu „Przeżyjmy to jeszcze raz”
- projekt ośrodka wypoczynkowego w Solinie
- projekt ośrodka kulturalnego w Karpaczu
Konkursy
edytuj- Na rozplanowanie terenów Pola Mokotowskiego i Folwarku Rakowiec wraz z przyległymi terenami państwowymi i prywatnymi (1934) wraz ze współautorami: Heleną Morsztynkiewiczową, Wacławem Podlewskim, J. Stanisławską, Tadeuszem Sieczkowskim przy współpracy z Wacławem Hryniewiczem - nagroda równorzędna;
- Na projekt gmachu Ambasady PRL w Moskwie (1969) - z zespołem - wyróżnienie równorzędne.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy II klasy (13 lipca 1955)[12]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (26 października 1949)[13]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (15 lipca 1954)[14]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[15]
- Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego (1977)[5]
- Brązowa Odznaka SARP (1963)[5]
- Medal „Wawrzyn Olimpijski” (1969)[5]
Galeria
edytujStadion Dziesięciolecia w Warszawie
edytuj-
Widok ogólny, lata 60.
-
Trybuny stadionu
-
Stan obiektu w 2006 roku
Supersam w Warszawie
edytuj-
Widok ogólny budynku
-
Fasada obiektu
-
Detale wnętrza i sklepienia
Hala Sportowo-Widowiskowa Spodek w Katowicach
edytuj-
Stan obiektu w 2020
-
Oświetlenie Spodka nocą, 2016
-
Główne wejście
-
Zbliżenie na detale
-
Faktury elewacji
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Doktorzy honoris causa PK. [dostęp 2015-06-23].
- ↑ Jerzy Hryniewiecki M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-02-16].
- ↑ Stefan Kwiatkowski, Michał Wiland: Materiały biograficzne wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, wrzesień 1993, s. 36, 114.
- ↑ Trzeci rocznik pamiątkowy szóstego kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu 1930–1931, Zakłady Drukarskie F. Wyszyński i Spółka, Warszawa, s. 196.
- ↑ a b c d e f g h i j k In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Jerzy Hryniewiecki [online], archimemory.pl [dostęp 2018-08-14] .
- ↑ Stanisław Truszkowski, Działania artylerii przeciwlotniczej w wojnie 1939 r. Zakończenie, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 2 (84), Warszawa 1978, s. 226.
- ↑ a b c d e f Prof. Jerzy Hryniewiecki główny projektant Stadionu Dziesięciolecia. „Młody Technik”. Nr 2 (187), s. 46–47, 1964. Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Alina Maria Hryniewiecka [online], www.archimemory.pl [dostęp 2024-02-16] .
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: JANINA HRYNIEWIECKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-02-16] .
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1149 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej”.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 94, poz. 1125 „za zasługi położone przy organizacji Wystawy Ziem Odzyskanych”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jerzy Hryniewiecki, Urbanistyka i krajobraz
- Kacper Czeretoski. Dwaj profesorowie Hryniewieccy. „Brwinowskie ABC”. 5/2004. s. 6. ISSN 1427-5333. Dwaj profesorowie Hryniewieccy (cd) „Brwinowskie ABC”. 6-7-8/2004. s. 20–21.
- ASP w Gdańsku·strona 399 katalogu·Jerzy Hryniewiecki. asp.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-19)].