Jan Nepomucen Umiński
Jan Nepomucen Umiński herbu Cholewa (ur. 22 stycznia 1778[1] w Czeluścinie, zm. 1851 w Wiesbaden) – polski wojskowy, generał Wojska Polskiego, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, uczestnik i przez 1 dzień wódz naczelny powstania listopadowego.
| |
| Generał dywizji | |
| Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1778 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1851 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1794, 1806-1815, 1831 |
| Siły zbrojne |
Armia Księstwa Warszawskiego, |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
Kampania 1807, wojna z Austrią, wojna z Rosją |
| Późniejsza praca |
Wódz Naczelny WP (23 września 1831) |
| Odznaczenia | |
| |
Rodzina
edytujJan Nepomucen Umiński był synem Hilarego Umińskiego i Franciszki z Ryszewskich. Jego siostra, Katarzyna (zm. po 1829) została żoną Wincentego Niemojowskiego[2][3], jednego z przywódcy Kaliszan. Siostrzeńcem Jana Nepomucena był Edmund Bojanowski, bł. Kościoła katolickiego[4].
W dniu 17 grudnia 1816 w Dębem koło Kalisza Jan Nepomucen Umiński zawarł małżeństwo z Magdaleną Gembarth (pimo voto Korwin-Piotrowska)[5]. Z małżeństwa pochodziła córka Magdalena (1817-1848), która wyszła za mąż za Juliana Seweryna Czartkowskiego (1809-1891), uczestnika powstania 1831 (siostra Seweryna, Paulina była żoną ppłk Franciszka Patka)[6].
Rodzina generała dzierżyła podkaliski majątek Zakrzyn, który w 1828 odkupił płk Józef Grzegorz Puchalski[7].
Życiorys
edytujBrał udział w powstaniu kościuszkowskim w roku 1794, gdzie był adiutantem generała Antoniego Madalińskiego. W roku 1806 walczył pod Gdańskiem i Tczewem w czasie wojen napoleońskich. Został ranny i dostał się do pruskiej niewoli. Został uwolniony w roku 1807 i wstąpił do francuskiej kawalerii, gdzie miał stopień majora. Po pewnym czasie przeniósł się do armii Księstwa Warszawskiego. W Poznaniu był dowódcą szwadronu Gwardii Honorowej, w skład którego wchodzili przedstawiciele wielkopolskich rodów.
W czasie wojny polsko-austriackiej w 1809, walczył pod Sandomierzem. W 1812 wziął udział w kampanii rosyjskiej. Walczył min. w bitwach pod Smoleńskiem i pod Borodino. Jako pierwszy z armii napoleońskich wkroczył na czele 10 pułku huzarów polskich do opuszczonej przez Rosjan Moskwy.
W korpusie ks. Józefa Poniatowskiego walczył w bitwie pod Lipskiem w 1813, gdzie został ranny i dostał się do niewoli. Po zwolnieniu w 1815 wstąpił do armii Królestwa Kongresowego. W 1816 odszedł z wojska i osiadł w Smolicach. W 1820 założył Związek Kosynierów, potem został członkiem Towarzystwa Patriotycznego, za co został skazany przez Prusaków w roku 1826 na 6 lat więzienia.
Na wieść o wybuchu powstania listopadowego uciekł z więzienia w Głogowie i wstąpił do wojska. Początkowo jako prosty żołnierz bił się pod Wawrem i Grochowem. Generał Dembiński powierzył mu dowództwo nad I Korpusem kawalerii. W marcu 1831 jego korpus operował nad Narwią. Dowodził w wygranej bitwie pod Jędrzejowem, wziął udział w bitwie pod Ostrołęką, po której wystąpił z ostrą krytyką wobec gen. Skrzyneckiego. Bronił Warszawy. Po zdobyciu jej był przez 1 dzień (23 września 1831) wodzem naczelnym. Po kapitulacji z wojskiem przeszedł do Modlina. W Płockiem miał zatarg z gen. Maciejem Rybińskim.
Po upadku powstania udał się na emigrację do Francji. Był współpracownikiem ks. Adama Jerzego Czartoryskiego. Był członkiem Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich w Paryżu w 1832 roku[8]. W 1832 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Literackiego w Paryżu[9]. Potem przeniósł się do Wiesbaden, gdzie zmarł.
Był członkiem loży wolnomularskiej Bracia Zjednoczeni w drugim stopniu rytu („czeladnik”)[10] w 1829 roku[11].
Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari[12].
Awanse
edytuj- 1806 – szef szwadronu,
- 1807 – major,
- 1809 – pułkownik,
- 1813 – generał brygady,
- 1831 – generał dywizji[13]
Przypisy
edytuj- ↑ Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Pępowo - Liber Baptisatorum, Liber Copulatorum, Liber Mortuorum - sygn. PM 219/6.
- ↑ Władysław Zajewski: Wincenty Niemojowski h. Wierusz. Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2023-12-21]. (pol.).
- ↑ Wojciech Józef Skowroński: Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI-XIX w. (ułożone alfabetycznie według nazwisk): U. 2012. [dostęp 2022-12-21].
- ↑ Bojanowski Edmund (1814-1871). muzeum.gostyn.pl. [dostęp 2023-02-18]. (pol.).
- ↑ Jan Nepomucen Umiński. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2023-12-20]. (pol.).
- ↑ Elżbieta Halina Nejman: Szlachta Sieradzka XIX wieku – Herbarz, C-F. 2017. [dostęp 2023-12-20].
- ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego, nr 3 z 1828 roku. 1828-01-15. [dostęp 2019-12-30]. (pol.).
- ↑ druk ulotny, odezwa Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, Paryż 23 sierpnia 1832, niepaginowana
- ↑ L. Gadon, Z życia Polaków we Francyi : rzut oka na 50-letnie koleje Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, 1832-1882, 1883, s. 10
- ↑ Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 62.
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 324.
- ↑ Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lwów 1881, s. 48.
- ↑ Marek Tarczyński: Generalicja powstania listopadowego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980, s. 385-386. ISBN 83-11-06343-5.
Zobacz też
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Jan Nepomucen Umiński w serwisie Polona.pl