Georg Bender
Georg Bender (ur. 21 grudnia 1848 koło Królewca, zm. 4 lutego 1924 we Wrocławiu) – niemiecki polityk, burmistrz Torunia w latach 1880–1891, nadburmistrz Wrocławia w latach 1891–1912.
 Georg Bender, fotografia wykonana przez Eduarda van Deldena | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 grudnia 1848 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 lutego 1924 |
| burmistrz Torunia | |
| Okres |
od 1888 |
| nadburmistrz Wrocławia | |
| Okres |
od 1 kwietnia 1891 |
| Przynależność polityczna |
Partia Postępu |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Życiorys
edytujPrawnik z wykształcenia, studiował w rodzinnym mieście oraz na uniwersytecie w Jenie. Jako ochotnik jednoroczny wziął udział w wojnie francusko-pruskiej. W latach 1878–1880 był sędzią w sądzie powiatowym w Olecku, w tym samym okresie radnym i syndykiem w Toruniu. Tu też w latach 1880–1888 pełnił obowiązki drugiego burmistrza, po czym został wybrany nadburmistrzem[1]. Rozbudował miejskie wodociągi i kanalizację, uruchomił linię tramwajową[2].
Prowadził tam także amatorskie badania historii miasta, m.in. ustalił, który dom był własnością ojca Mikołaja Kopernika. Wydał książkę Heimat und Volkstum der Familie Koppernigk, w której twierdził, iż Kopernik był Niemcem[3], a teorie o jego polskim pochodzeniu przypisał próbie zagarnięcia go przez Polaków, którzy według Bendera „nie dali ludzkości żadnego wielkiego uczonego”[3]. Na podstawie jego publikacji uznano, że tam urodził się słynny astronom i do dziś w tejże kamienicy znajduje się Muzeum Mikołaja Kopernika.
W 1891 wybrano go nadburmistrzem Wrocławia, a od 1900 po podporządkowaniu policji władzom miejskim był także naczelnikiem miejskiej policji budowlanej[4]. Jako burmistrz miasta został członkiem pruskiej Izby Panów. Był również zastępcą przewodniczącego Sejmiku Prowincjonalnego (niem. Provinziallandtag) prowincji śląskiej i zastępcą przewodniczącego Śląskiego Towarzystwa Kultury Ojczystej (niem. Schlesische Gesellschaft für vaterländische Kultur).
W czasie jego kadencji we Wrocławiu doszło do wielkiej ekspansji terytorialnej miasta i prosperity inwestycyjnej oraz gospodarczej. Zbudowano szereg osiedli mieszkaniowych, parków miejskich, szkół, gmachów użyteczności publicznej, mostów. Elektryczna sieć tramwajowa zastąpiła tramwaje konne, którą wkrótce komunalizował wykupując prywatne przedsiębiorstwa[2]. Był inicjatorem budowy kontrowersyjnej wówczas i drogiej (2 mln marek) Hali Stulecia[2]. Powstał port miejski oraz kolejowa obwodnica towarowa[4]. Rozwój ilustruje fakt, iż w pierwszym roku jego kadencji we Wrocławiu na powierzchni ok. 3 tys. ha żyło 340 tys. mieszkańców, a budżet gminy wynosił 14 mln marek rocznie. W ostatnim roku burmistrzowania Bendera mieszkańców było 540 tys., terytorium Wrocławia zajmowało ok. 5 tys. ha[2], a budżet sięgał 45 mln marek[4].
Pochowany na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. Jego trumnę w kondukcie wiozła platforma tramwajowa[2].
Upamiętnienie
edytujW 1899 został doktorem honoris causa filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego, później doktorem h.c. medycyny w uznaniu przebudowy wodociągów miejskich[2] i wreszcie doktorem honoris causa – świeżo powstałej w 1910 – Wyższej Szkoły Technicznej, przyszłej Politechniki. W 1912 w roku złożenia urzędu ze względu na stan zdrowia[2] został honorowym obywatelem miasta Wrocławia.
Jego imieniem do 1945 nazywany był plac Georg-Bender-Platz (obecnie plac Staszica) we Wrocławiu. W założonnym w czasie prezydentury Bendera Parku Południowym istnieje wzgórze jego imienia. Od 2013 roku we Wrocławiu działa Towarzystwo Benderowskie[5], które swoją nazwą chce upamiętnić Georga Bendera[6].
Przypisy
edytuj- ↑ Robert Samulski, "Bender, Georg", [w:] Neue Deutsche Biographie 2 (1955), s. 38
- ↑ a b c d e f g Beata Maciejewska: Niemiecki burmistrz Georg Bender rządził ponad 20 lat i zrobił z Wrocławia europejską metropolię. 2018-09-10. [dostęp 2022-07-19].
- ↑ a b Georg Bender: Heimat und Volkstum der Familie Koppernigk. Wrocław: 1920, s. 1. Cytat: Das polnische Volk hat der Menschheit einen grossen, bahnbrechenden Gelehrten bisher nicht geschenkt. Diese Lücke soll Coppernicus ausfüllen.
- ↑ a b c Halina Okólska (red.), Wrocławski Samorząd na początku XX w., Rada Miejska Wrocławia, 1 czerwca 2004, ISBN 83-919528-0-0 [dostęp 2022-07-19].
- ↑ TOWARZYSTWO BENDEROWSKIE | Rejestr.io [online], rejestr.io [dostęp 2022-07-19].
- ↑ Towarzystwo Benderowskie [online], Towarzystwo Benderowskie [dostęp 2022-07-19] (pol.).