Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

Główny Inspektor Ochrony Środowiska to centralny organ powoływany przez Prezesa Rady Ministrów i nadzorowany przez Ministra Klimatu. Kieruje działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska. Do przełomu lat 1998/1999 miał rangę zastępcy ministra^[1].

• Joanna Piekutowska – Główny Inspektor Ochrony Środowiska
• Anna Dębowiec – I Zastępca Głównego Inspektora Ochrony Środowiska^[3]
• Alicja Żelichowska – II Zastępca Głównego Inspektora Ochrony Środowiska^[4]
• Damian Jakubik – Dyrektor Generalny Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska

Zgodnie z obowiązującym od 2020 statutem, w skład GIOŚ wchodzą^[5]:

• Departament Inspekcji
• Departament Kontroli Odpadów
• Departament Transgranicznego Przemieszczania Odpadów
• Departament Monitoringu Środowiska
• Departament Zwalczania Przestępczości Środowiskowej
• Departament Prawny
• Departament Administracyjno-Finansowy
• Departament Informatyzacji
• Centralne Laboratorium Badawcze
• Krajowe Laboratorium Referencyjne do spraw jakości powietrza atmosferycznego
• Krajowe Laboratorium Referencyjne do spraw jakości wód powierzchniowych
• Biuro Dyrektora Generalnego
• Zespół do spraw Kontroli i Audytu.

Wcześniej GIOŚ tworzyły inne jednostki. W 1999 były to^[6]:

• Zespół Inspekcji i Orzecznictwa
• Zespół Monitoringu
• Zespół Przeciwdziałania Nadzwyczajnym Zagrożeniom Środowiska
• Zespół Organizacyjny
• Zespół Ekonomiczno-Administracyjny.

Od 2023 przy GIOŚ funkcjonuje rada naukowa^[7].

Inspekcja Ochrony Środowiska to dwuinstancyjna instytucja, podległa ministrowi właściwemu ds. środowiska, składająca się z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska i 16 wojewódzkich inspektoratów.

Kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska na poziomie ustawowym zostały określone m.in. w następujących aktach prawnych:

• ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
• ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska
• ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne
• ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
• ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
• ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach
• ustawie z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów
• ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji
• ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym
• ustawie z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach
• ustawie z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych
• ustawie z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych.

Stanowisko Głównego Inspektora Ochrony Środowiska powołano w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 września 1980 r. w sprawie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska oraz wykonywania kontroli w zakresie ochrony środowiska^[9]. Wówczas na mocy nowej ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska została powołana jednoinstancyjna inspekcja, która podlegała ministrowi ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa pod nazwą Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska (PIOŚ)^[10].

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska jako urząd wykonujący zadania Głównego Inspektora Ochrony Środowiska odrębny od struktur wojewódzkich powołano w pierwszych latach transformacji ustrojowej Polski. W 1991 weszła w życie ustawa o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, na mocy której nastąpiło połączenie kadr, mienia i zaplecza technicznego jednostek organizacyjnych PIOŚ i Ośrodków Badań i Kontroli Środowiska. Powstała jednolita, dwuinstancyjna instytucja podległa ministrowi właściwemu ds. środowiska. Od tego momentu realizacja ustawowych zadań Inspekcji należała do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i 49 wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska. W ten sposób wdrożono jednolity system kontroli przestrzegania prawa ochrony środowiska oraz badania stanu środowiska w skali całego kraju^[10]. W lipcu 1998 roku Sejm RP, w ramach reformy ustrojowej państwa, znowelizował ustawę o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Jednocześnie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska weszły w skład wojewódzkiej administracji zespolonej. W 34 miastach powstały delegatury wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska podporządkowane 16 nowym wojewódzkim inspektorom. Wyodrębniono ponadto 32 laboratoria^[10].

Od 1 stycznia 2019 r. zadania związane z państwowym monitoringiem środowiska zostały przeniesione z kompetencji wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska na kompetencje głównego inspektora. W ten sposób pracownicy inspektoratów wojewódzkich zajmujący się monitoringiem stali się pracownikami Departamentu Monitoringu GIOŚ. Wojewódzkie laboratoria z kolei stały się jednostkami Centralnego Laboratorium Badawczego GIOŚ^[11].

Na przełomie 2020 i 2021 GIOŚ zmienił siedzibę, przenosząc się z dawnego gmachu Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych przy ul. Wawelskiej 52/54 w Warszawie do dawnego gmachu Instytutu Badawczego Leśnictwa przy ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 3.

• Andrzej Walewski (1989–1998^[12])
• Teresa Warchałowska (1999–2000^[13])
• Andrzej Ruraż-Lipiński (2000–2001)^[13][14]
• Waldemar Krajewski (p.o., 2001)^[14]
• Krzysztof Zaręba^[15] (2001–2005)
• Wojciech Stawiany (2005–2006^[16])
• Marek Haliniak (2006–2008 i 2016–2018^[17])
• Andrzej Jagusiewicz (2008–2015^[18])
• Jerzy Kuliński (2015^[19])
• Roman Jaworski (2016, p.o.)
• Paweł Ciećko (2018–2020^[20])
• Marek Chibowski (2020–2021, p.o.^[21])
• Michał Mistrzak (2021^[22]– 2022)
• Magda Gosk (2022–2023, p.o.)
• Krzysztof Gołębiewski (w 2023)^[23][24]
• Damian Jakubik (w 2024, p.o.)
• Joanna Piekutowska (od 2024)^[25]

• Witryna GIOŚ.