Gęś łabędzionosa

Gęś łabędzionosa
	Anser cygnoides
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	gęsi
Plemię	Anserini
Rodzaj	Anser
Gatunek	gęś łabędzionosa
Synonimy
	Anas Cygnoid Linnaeus, 1758; Anser cygnoid (Linnaeus, 1758); Cygnopsis cygnoid (Linnaeus, 1758); Cygnopsis cygnoides (Linnaeus, 1758);
	Anas Cygnoid Linnaeus, 1758; Anser cygnoid (Linnaeus, 1758); Cygnopsis cygnoid (Linnaeus, 1758); Cygnopsis cygnoides (Linnaeus, 1758);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gęś łabędzionosa^[5], inne nazwy: gęś łabędziowa, gęś garbonosa^[6], gęś chińska, gęś gwinejska, gęś trąbiąca, suchonos^[6] (Anser cygnoides) – gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Mongolię, wschodnią Rosję i północne Chiny. Zimuje głównie na południu i wschodzie Chin, gdzie też została udomowiona ok. X w. p.n.e., dając początek chińskiej gęsi domowej, powszechnie hodowanej w krajach azjatyckich i w Rosji.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Anas Cygnoid, a jako miejsce typowe wskazał Azję^[3]^[7].

Nie wyróżnia się podgatunków^[8].

Charakterystyka

Samiec gęsi łabędzionosej — Głowa samca gęsi łabędzionosej z charakterystyczną naroślą na dziobie

Wygląd zewnętrzny: Obie płci ubarwione podobnie, ale samiec jest nieco większy. Upierzenie z wierzchu brązowo-szaro-gliniaste, od spodu biało-gliniaste. Szyja dosyć długa o biało-gliniastych bokach i kasztanowo-brązowym wierzchu. Kuper biały. Dziób stosunkowo długi, całkowicie czarny z niebieskim połyskiem. Forma udomowiona ma charakterystyczną narośl-guz na czole u nasady dzioba podobnie jak u łabędzia – stąd nazwa gatunku. Nogi pomarańczowe. Oczy brązowe. Niektóre rasy hodowlane mają całkowicie białe lub łaciate (siodłate) upierzenie i pomarańczowy dziób wraz z naroślą-guzem na czole oraz niebieskie oczy.
Rozmiary: długość ciała: ok. 85–95 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 150 cm
Masa ciała: ok. 3–4 kg
Zachowanie: Rzadko pływa. Poza sezonem lęgowym tworzy niewielkie stada.

Środowisko

Stepy i górskie doliny. Gniazduje w pobliżu terenów wilgotnych.

Pożywienie

Trawa, turzyca, a także koniczyna i liście mniszka lekarskiego.

Lęgi

Gniazdo: Wprost na ziemi. Składa się z drobnych gałązek, słomy, siana, trawy, piór i ziemi.
Jaja: Samica składa 5–10 jaj.
Wysiadywanie: Trwa 28–30 dni, wysiaduje tylko samica.
Opieka nad pisklętami: W warunkach naturalnych po wykluciu się piskląt ptaki często gromadzą się w większe grupy i społecznie opiekują się młodzieżą. Gęsięta są z wierzchu oliwkowo-szare, a od spodu cytrynowożółte. Wśród ras hodowlanych nie wszystkie samice posiadają instynkt wysiadywania jaj i wodzenia piskląt.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje gęś łabędzionosą za gatunek zagrożony wyginięciem (EN – Endangered). Liczebność populacji szacowana jest na 36 000 – 43 500 dorosłych osobników. Ptak ten w naturze zmniejsza swoją liczebność ze względu na susze skutkujące mniejszym sukcesem lęgowym, przekształcanie środowiska naturalnego, pożary traw oraz polowania^[4].

Zobacz też

gęś domowa

Przypisy

↑ Anser cygnoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-06-16] (ang.).
↑ Carboneras 1992 ↓, s. 581.
↑ ^a ^b ^c ^d Denis Lepage: Gęś łabędzionosa (Anser cygnoides) (Linnaeus, 1758). Avibase. [dostęp 2024-11-02].
↑ ^a ^b Anser cygnoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Goldfuss, 1820 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-02].
↑ ^a ^b Gęś garbonosa. [w:] Encyklopedia Wiem [on-line]. Onet.pl. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)].
↑ K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 122 (łac.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-07-23]. (ang.).

Bibliografia

Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Anser cygnoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-06-16] (ang.).

[CITEREFCarboneras1992[https://archive.org/details/handbookofbirdso0001unse/page/581/mode/2up_581]-2] Carboneras 1992 ↓, s. 581.

[avibase-3] Denis Lepage: Gęś łabędzionosa (Anser cygnoides) (Linnaeus, 1758). Avibase. [dostęp 2024-11-02].

[iucn-4] Anser cygnoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Goldfuss, 1820 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-02].

[wiem-6] Gęś garbonosa. [w:] Encyklopedia Wiem [on-line]. Onet.pl. [dostęp 2013-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)].

[oryg-7] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 122 (łac.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-07-23]. (ang.).

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]