Ewa Maleczyńska

Córka nauczyciela Ludwika Szweigera i Marii z Biernackich, ukończyła w 1918 szkołę średnią we Lwowie i w tym samym roku podjęła pracę (na rok szkolny 1918/19) w szkole powszechnej w Chodlu na Lubelszczyźnie. W roku 1919 podjęła studia historyczne na UJK we Lwowie, które ukończyła w 1923, pełniąc przez ostatnie dwa lata obowiązki asystentki w katedrze historii Polski. Od 1923 była nauczycielką historii w lwowskich gimnazjach żeńskich (m.in. Prywatnym Gimnazjum im. Zofii Strzałkowskiej i SS. Notre Dame). Uczestniczyła w seminarium prof. Zakrzewskiego i pod jego okiem 29 marca 1924 uzyskała doktorat filozofii za rozprawę pt. Uposażenie węgierskich rodów nadważańskich. 22 grudnia 1924 poślubiła historyka Karola Maleczyńskiego. Do wybuchu wojny opublikowała kilka prac naukowych z dziedziny historii, od 1934 wykładała na lwowskim uniwersytecie dydaktykę historii, była też współorganizatorką i przewodniczącą Sekcji Dydaktycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego. Od 1936, pełniąc funkcję nauczycielki w VII Gimnazjum Państwowym we Lwowie, była kierowniczką Ośrodka Metodycznego Nauczania Historii, a od 1938 – członkinią lwowskiego Towarzystwa Naukowego. W tym okresie jej zainteresowania naukowe obejmowały dzieje Grodów Czerwieńskich.

Po inwazji ZSRR i zajęciu Lwowa we wrześniu 1939 przez Armię Czerwoną nadal pracowała w szkolnictwie – w XIII Szkole Średniej z polskim językiem wykładowym. Po wkroczeniu do Lwowa Niemców w czerwcu 1941 uczestniczyła podczas okupacji niemieckiej w tajnym szkolnictwie polskim, a po wycofaniu się Niemców w 1944 powróciła do nauczania w XIII radzieckiej Szkole Średniej. Wiosną roku 1945 wyjechała wraz z rodziną do Krakowa; tam przez rok szkolny 1945/46 pracowała w I Gimnazjum Państwowym.

W 1946 przyjechała do męża do Wrocławia, który już od maja 1945 organizował tu Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Do roku 1950 nauczała w tym mieście historii w I i III Gimnazjum Państwowym, prowadząc równocześnie Ośrodek Dydaktyczny Historii i Nauki o Polsce Współczesnej i wykładając na uniwersytecie dydaktykę historii.

W 1947 wstąpiła do PPS, później (po połączeniu się PPS i PPR w PZPR w 1948) była aktywną działaczką PZPR. Była członkiem wrocławskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1949–1952 i ponownie 1960–1967) oraz zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR (1959–1964^[2]); była też członkiem Zespołu Historyków przy KC PZPR.

16 czerwca 1948 uzyskała habilitację na Wydziale Humanistycznym UMK w Toruniu, 1 czerwca 1950 – stanowisko docentki, a pół roku później, 1 grudnia, stanowisko profesora nadzwyczajnego UWr. Była na tym uniwersytecie wieloletnią kierowniczką katedry historii Polski i powszechnej do XV wieku, a w okresie 1960–1964 – prodziekanką Wydziału Filozoficzno-Historycznego. Od roku 1950 – przez 22 lata aż do śmierci – redagowała Śląski Kwartalnik Historyczny "Sobótka", w 1953 utworzyła (i krótko nim kierowała) Zakład Historii Śląska Polskiej Akademii Nauk, jako rzeczoznawczyni naukowa uczestniczyła w pracach Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej pracowników nauki, była też członkinią Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego.

 

Jej zainteresowania naukowe podczas wrocławskiego okresu działalności skierowały się ku problematyce zachodniej, historii Śląska i stosunków polsko-czeskich; niektóre publikacje napisała wraz z mężem. Była matką Kazimiery Maleczyńskiej (1925–2010), profesora bibliologii.

Wyróżniana kilkakrotnie odznaczeniami państwowymi (m.in. orderem Sztandaru Pracy, medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznaką Budowniczego Wrocławia). W 1969 została doktorką honoris causa Uniwersytetu J. E. Purkyniego w Brnie. Przeszła na emeryturę w 1970, zmarła dwa lata później w wyniku wypadku drogowego (potrącona przez samochód na ulicy Kuźniczej).

Na wrocławskim Oporowie znajduje się ulica Ewy i Karola Maleczyńskich^[3] (do 1997 poświęcona tylko Ewie Maleczyńskiej) – obok ulic poświęconych innym wrocławskim naukowcom, z których część mieszkała na tym osiedlu^[4] (np. Tadeusz Mikulski, Władysław Czapliński, Jan Trzynadlowski).

• Książęce lenno mazowieckie, 1351–1526, Lwów 1929
• Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV wieku wobec zagadnień zachodnich; studia nad dynastyczną polityką Jagiellonów, Wrocław 1947
• Ruch husycki w Czechach i w Polsce, Warszawa 1959
• Życie codzienne Śląska w dobie Odrodzenia, Warszawa 1973
• Wrocławskie panie piastowskie i ich partnerzy, Wrocław 1966^[5]

• Polski Słownik Biograficzny