Kirysowate
Kirysowate[2], kirysy[3] (Doradidae) – rodzina słodkowodnych ryb sumokształtnych. Pomimo dużego podobieństwa nazwy do kiryskowatych (kirysków) jest to odrębna rodzina. Dawniej nazywane były doradowatymi (od Doradidae). Mniejsze i średnie gatunki są hodowane w akwariach, większe poławiane jako ryby konsumpcyjne.
| Doradidae[1] | |
| Bleeker, 1858 | |
 Przedstawiciel rodziny – Anadoras weddellii | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
kirysowate |
Zasięg występowania
edytujTropikalna i subtropikalna Ameryka Południowa, na wschód od Andów – głównie w Brazylii, Peru i regionie Gujana. Występują w rzekach, potokach o umiarkowanym nurcie oraz w jeziorach. Preferują kryjówki wśród zatopionych korzeni lub odpoczywają zakopując się w piasku.
Najstarsze niewątpliwe skamieliny kirysowatych to częściowe czaszki Oxydoras z miocenu Wenezueli, Peru i Argentyny[4].
Cechy charakterystyczne
edytuj- ciało pokryte płytkami kostnymi tworzącymi rodzaj pancerza (kirys), z wyjątkiem części brzusznej, u Liosomadoras morrowi nie występują boczne płytki kostne, a Doraops zuloagai ma je tylko w tylnej części ciała[4]
- otwór gębowy zaopatrzony w trzy pary wąsików, wąsiki nosowe nie występują, u niektórych gatunków wąsiki żuchwowe są rozgałęzione,
- u większości występuje płetwa tłuszczowa,
- mają zdolność oddychania powietrzem atmosferycznym, nabierają powietrza z powierzchni wody i wtłaczają je do silnie ukrwionego jelita,
- pierwszy promień w płetwach piersiowych i grzbietowej tworzy twardy, ostry kolec, którym ryba może zadawać bolesne rany,
- niektóre gatunki wytwarzają toksyczną wydzielinę,
- potrafią wydawać dźwięki – wytwarzane ruchami kolca płetwy piersiowej lub wibracjami pęcherza pławnego,
- prowadzą głównie nocny tryb życia,
- osiągają od ok. 4 cm (Physopyxis lyra) do ok. 100 cm długości (Lithodoras dorsalis i Oxydoras niger).
Klasyfikacja
edytujRodzaje zaliczane do tej rodziny[5]:
Acanthodoras — Agamyxis — Amblydoras — Anadoras — Anduzedoras — Astrodoras — Centrochir — Centrodoras — Doraops — Doras — Franciscodoras — Hassar — Hemidoras — Hypodoras — Kalyptodoras — Leptodoras — Lithodoras — Megalodoras — Merodoras — Nemadoras — Opsodoras — Orinocodoras — Ossancora — Oxydoras — Physopyxis — Platydoras — Pterodoras — Rhinodoras — Rhynchodoras — Scorpiodoras — Trachydoras — Wertheimeria
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Doradidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Kahl, Kahl i Vogt 2000 ↓, s. 130.
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ a b J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
- ↑ Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-08-04] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Froese, R. & D. Pauly: Family Doradidae - Thorny catfishes. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, 2009. [dostęp 2009-07-27]. (ang.).
- Wally Kahl, Burkard Kahl, Dieter Vogt: Atlas ryb akwariowych. Przekład: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Delta W-Z, 2000. ISBN 83-7175-260-1.