Cytrynian sodu
Cytrynian sodu (łac. natrii citras) – organiczny związek chemiczny z grupy cytrynianów, sól sodowa kwasu cytrynowego. Stosowany jako smakowy i konserwujący dodatek do żywności (E331). „Cytrynian sodu” jest nazwą niejednoznaczną, zazwyczaj odnosi się do cytrynianu trisodowego, może jednak dotyczyć soli disodowej lub monosodowej. Cytrynian trisodowy krystalizuje z roztworów jako sól 2- lub 5,5-wodna[5].
| |||||||||||||||||||||||||||
 Kryształy cytrynianu sodu | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C6H5Na3O7 | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory |
C3H4(OH)(COONa)3 | ||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa |
258,07 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
białe kryształy[1] | ||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Cytrynian sodu można otrzymać w reakcji kwasu cytrynowego z wodorotlenkiem, węglanem lub wodorowęglanem sodu.
Zastosowanie
edytujW przemyśle spożywczym cytrynian sodu używany jest jako sekwestrant[6] oraz jako dodatek smakowy do napojów gazowanych o smaku cytrynowym np. 7 Up czy Sprite. Ponadto jest czynnikiem antykoagulacyjnym przy produkcji jadalnych produktów z krwi[7].
Wykorzystywany jest jako składnik kąpieli elektrolitycznych chroniący przed utlenianiem[8], a także jako reduktor do otrzymywania wolnych metali w formie nanocząstek z ich soli[9].
W chemii i biochemii stosowany jest m.in. jako składnik buforów, m.in. tzw. SSC (z ang. saline sodium citrate: NaCl–cytrynian sodu)[10]. Jest też składnikiem odczynnika Benedicta[11] służącego do wykrywania cukrów redukujących i aldehydów.
W medycynie stosowany jako składnik roztworów do wypełniania cewników do hemodializ poza zabiegami w celu zapobiegania powstawania skrzepów. Jego obecność pozwala na stosowanie niższych stężeń heparyny, dzięki czemu po przedostaniu się roztworu do krwiobiegu obniżone jest ryzyko związane z układowym zaburzeniem krzepliwości[12].
Spożycie roztworu cytrynianu sodowego przed wysiłkiem fizycznym może wpłynąć korzystnie na wynik. Efekt taki stwierdzono po spożyciu przez wytrenowanych sportowców 1 litra roztworu 0,5 g cytrynianu sodowego/kg masy ciała na 2 godziny przed biegiem na 5 km. Przyjęcie takiej ilości związku często powoduje jednak dolegliwości ze strony układu pokarmowego[13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-542, 4-85, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b Trisodium citrate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491203 [dostęp 2024-03-09] (niem. • ang.).
- ↑ a b Trisodium citrate dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 24 marca 2022, numer katalogowy: S1804 [dostęp 2024-03-09]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Sodium Citrate Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Fisher Scientific Company, 13 października 2023, numer katalogowy: BP327-1 [dostęp 2024-03-09] (ang.).
- ↑ Frank H. Verhoff, Citric Acid, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 3, DOI: 10.1002/14356007.a07_103 (ang.).
- ↑ Alphons C.J. Voragen i inni, Polysaccharides, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2003, s. 23, DOI: 10.1002/14356007.a21_a25.pub2 (ang.).
- ↑ Henning Klostermeyer i inni, Proteins, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 36, DOI: 10.1002/14356007.a22_289 (ang.).
- ↑ Lawrence J. Durney, Electrochemical and Chemical Deposition, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 44–48, DOI: 10.1002/14356007.a09_125 (ang.).
- ↑ Natalie Clark, Karen Faulds, Duncan Graham, Nucleic Acid–Nanoparticle Conjugate Sensors for Use with Surface Enhanced Resonance Raman Scattering (SERRS), [w:] DNA Conjugates and Sensors, Keith R. Fox (red.), Tom Brown (red.), Royal Society of Chemistry, 2012, s. 261, DOI: 10.1039/9781849734936-00258, ISBN 978-1-84973-427-1 (ang.).
- ↑ S.J. Harper i inni, A comparative study of digoxigenin, 2,4-dinitrophenyl, and alkaline phosphatase as deoxyoligonucleotide labels in non-radioisotopic in situ hybridisation, „Journal of Clinical Pathology”, 50 (8), 1997, s. 686–690, DOI: 10.1136/jcp.50.8.686, PMID: 9301555, PMCID: PMC500121 (ang.).
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 8-1, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
- ↑ John E. Moran, Stephen R. Ash, Locking Solutions for Hemodialysis Catheters; Heparin and Citrate – A Position Paper by ASDIN, „Seminars in Dialysis”, 21 (5), 2008, s. 490–492, DOI: 10.1111/j.1525-139X.2008.00466.x, PMID: 18764795 (ang.).
- ↑ V. Oöpik i inni, Effects of sodium citrate ingestion before exercise on endurance performance in well trained college runners, „British Journal of Sports Medicine”, 37 (6), 2003, s. 485–489, DOI: 10.1136/bjsm.37.6.485, PMID: 14665584, PMCID: PMC1724692 (ang.).