Cygnini

	Cygnini
	Vigors, 1825
	; Łabędź niemy (Cygnus olor)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	gęsi
Plemię	Cygnini
	Typ nomenklatoryczny
	Plemię: Cygnus Bechstein, 1803; Rodzaj: Anas olor J.F. Gmelin, 1789
Synonimy
	Rodzaju: Cycnus Brookes, 1828; Chenopis Wagler, 1832; Olor Wagler, 1832; Cignus Wood, 1837; Chenopsis Reichenbach, 1852; Sthenelus Stejneger, 1882; Sthenelides Stejneger, 1884; Holor Olphe-Galliard, 1885; Clangocycnus Oberholser, 1908; Euolor Mathews & Iredale, 1917;
Rodzaje i gatunki
	Cygnus Bechstein, 1803; 6 gatunków – zobacz opis w tekście
	Cygnus Bechstein, 1803; 6 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Cygnini – monotypowe plemię ptaków pływających z podrodziny gęsi (Anserinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Plemię obejmuje gatunki występujące w Eurazji, obu Amerykach i Australii^[11].

Morfologia

Długość ciała 102–180 cm, rozpiętość skrzydeł 160–260 cm; masa ciała 3500–15500 g^[12]. Długa szyja o 23 lub 24 kręgach. Dziób równo-szeroki, przy końcu płaski i zaokrąglony. Nogi krótkie z długimi palcami. Barwa łabędzi jest biała lub czarna, w młodości szaro-popielata. Pióra łabędzi są gęste i sztywne, podbite gęstym puchem, bardzo sprężystym. Ze skóry garbowanej wraz z piórami robiono kiedyś drogie futro łabędzie. Skrzydła szerokie, ogon krótki. Chód niezgrabny, lot szybki i wytrzymały.

Tryb życia

Żywią się trawą i roślinami, a także wodnymi mięczakami i innymi drobnymi zwierzętami. Pływają bardzo szybko, ustawiając pióra skrzydeł pod wiatr. Łabędzie są monogamiczne, łączą się w trwałe pary. Gniazda naziemne. W czasie wysiadywania jaj samiec ciągle strzeże samicy, bierze udział w opiece nad pisklętami. Brak dymorfizmu płciowego. Głos donośny, krzykliwy, dzięki zakrzywionej w pętlę tchawicy. Łabędź niemy wydaje dźwięki syczące i chrapliwe. Trzymają się na powierzchni wód stojących, słodkich. W czasie wędrówek nocują na brzegach morskich.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1803 roku niemiecki botanik, zoolog i leśnik Johann Matthäus Bechstein w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii Niemiec^[10]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) łabędź niemy (C. olor).

Etymologia

Cygnus (Cycnus, Cignus): łac. cygnus lub cycnus ‘łabędź’, do gr. κυκνος kuknos ‘łabędź’^[13].
Chenopis (Chenopsis): gr. χην khēn, χηνος khēnos ‘gęś’; οψις opsis ‘wygląd’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas atrata Latham, 1790.
Olor (Holor): łac. olor, oloris ‘łabędź’^[15]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[16]: Cygnus musicus Bechstein, 1809 (= Anas cygnus Linnaeus, 1758).
Sthenelus: w mitologii greckiej Sthenel (gr. Σένελος, łac. Sthenelus), był władcą Ligurii i ojcem Kyknosa (gr. Κύκνος, łac. Cycnus)^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas melancorypha G.I. Molina, 1782.
Sthenelides: rodzaj Sthenelus Stejneger, 1882; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[18].
Clangocycnus: gr. κλαγγη klangē ‘hałas, brzęczenie’; κυκνος kuknos ‘łabędź’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cygnus buccinator J. Richardson, 1831.
Euolor: gr. ευ eu ‘ładny’; rodzaj Olor Wagler, 1832^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas olor J.F. Gmelin, 1789

Podział systematyczny

Do plemienia należy jeden rodzaj, który obejmuje następujące, występujące współcześnie gatunki^[21]:

Cygnus melancoryphus (G.I. Molina, 1782) – łabędź czarnoszyi
Cygnus atratus (Latham, 1790) – łabędź czarny
Cygnus olor (J.F. Gmelin, 1789) – łabędź niemy
Cygnus columbianus (Ord, 1815) – łabędź czarnodzioby
Cygnus buccinator J. Richardson, 1831 – łabędź trąbiący
Cygnus cygnus (Linnaeus, 1758) – łabędź krzykliwy

oraz wymarłe:

Cygnus falconeri Parker, 1865 - wymarły, plejstoceński gatunek olbrzymiego łabędzia z Malty i Sycylii
Cygnus sumnerensis (Forbes, 1890) – wymarły gatunek z Nowej Zelandii, dawniej uważany za podgatunek łabędzia czarnego^[22]

Fragment kladogramu z uwzględnieniem żyjących współcześnie członków rodzaju Cygnus^[23]:

Cygnus

C. melancoryphus

C. atratus

C. olor

	C. cygnus

	C. columbianus

	?C. buccinator

Zobacz też

Brzydkie kaczątko – baśń H.Ch. Andersena
Łabędź – herb szlachty polskiej

Uwagi

↑ Młodszy homonim Sthenelus Marschall, 1873 (Coleoptera).
↑ Nowa nazwa dla Sthenelus Stejneger, 1882.

Przypisy

↑ J. Brookes: A prodromus of a synopsis animalium, comprising a catalogue raisonne, of the zootomical collection of Joshua Brookes. London: Printed by Gold and Walton, 1828, s. 102. (ang.).
↑ ^a ^b J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Säugetiere und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1234, 1832. (niem.).
↑ Ch.T. Wood: The ornithological guide: in which are discussed several interesting points in ornithology. London: Whittaker, 1837, s. 207. (ang.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. x. (niem.).
↑ L.H. Stejneger. Outlines of a monograph of the Cygninae. „Proceedings of the United States National Museum”. 5, s. 185, 1882. (ang.).
↑ L.H. Stejneger. Analecta Ornithologica. Second Series. X. On Old and New Generic Names. „The Auk”. 1 (3), s. 235, 1884. (ang.).
↑ V.A.L. Olphe-Galliard: Contributions à la faune ornithologique de l’Europe occidentale: recueil comprenant les espèces d’oiseaux que se reproduisent dans cette région ou qui s’y montrent régulièrement de passage, augmenté de la description des principales espèces exotiques les plus voisines des indigènes ou susceptibles d’ètre confondues avec elles, ainsi que l’énumération des races domestiques. Cz. zesz. 5. Bayonne: L. Lasserre, 1885, s. 2. (fr.).
↑ H. C. Oberholser. A Synopsis of the Genera and Species of Cygninae. „The Emu”. 8, s. 3, 1908. (ang.).
↑ G.M. Mathews & T. Iredale. Avian Nomenclatorial Notes. „Austral Avian Record”. 3, s. 117, 1915-19. (ang.).
↑ ^a ^b J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 404 (przypis). (niem.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-10-30]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Cygnus, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2024-10-30] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cygnus [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Chenopis [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Olor [dostęp 2021-12-25] .
↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 93. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Sthenelus [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Sthenelides [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Clangocycnus [dostęp 2021-12-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Euolor [dostęp 2021-12-25] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Cygnini Vigors, 1825 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-30].
↑ N.J. Rawlence, A. Kardamaki, L.J. Easton, A.J.D. Tennyson, R.P. Scofield & J.M. Waters. Ancient DNA and morphometric analysis reveal extinction and replacement of New Zealand's unique black swans. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 284 (1859): 20170876, 2017. DOI: 10.1098/rspb.2017.0876. (ang.).
↑ J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[5] Młodszy homonim Sthenelus Marschall, 1873 (Coleoptera).

[7] Nowa nazwa dla Sthenelus Stejneger, 1882.

[Brookes-1] J. Brookes: A prodromus of a synopsis animalium, comprising a catalogue raisonne, of the zootomical collection of Joshua Brookes. London: Printed by Gold and Walton, 1828, s. 102. (ang.).

[Wagler-2] J.G. Wagler. Neue Sippen und Gattungen der Säugetiere und Vögel. „Isis von Oken”. 25, s. kol. 1234, 1832. (niem.).

[Wood-3] Ch.T. Wood: The ornithological guide: in which are discussed several interesting points in ornithology. London: Whittaker, 1837, s. 207. (ang.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. x. (niem.).

[Stejneger1-6] L.H. Stejneger. Outlines of a monograph of the Cygninae. „Proceedings of the United States National Museum”. 5, s. 185, 1882. (ang.).

[Stejneger2-8] L.H. Stejneger. Analecta Ornithologica. Second Series. X. On Old and New Generic Names. „The Auk”. 1 (3), s. 235, 1884. (ang.).

[Olphe-Galliard-9] V.A.L. Olphe-Galliard: Contributions à la faune ornithologique de l’Europe occidentale: recueil comprenant les espèces d’oiseaux que se reproduisent dans cette région ou qui s’y montrent régulièrement de passage, augmenté de la description des principales espèces exotiques les plus voisines des indigènes ou susceptibles d’ètre confondues avec elles, ainsi que l’énumération des races domestiques. Cz. zesz. 5. Bayonne: L. Lasserre, 1885, s. 2. (fr.).

[Oberholser-10] H. C. Oberholser. A Synopsis of the Genera and Species of Cygninae. „The Emu”. 8, s. 3, 1908. (ang.).

[Mathews&Iredale-11] G.M. Mathews & T. Iredale. Avian Nomenclatorial Notes. „Austral Avian Record”. 3, s. 117, 1915-19. (ang.).

[Bechstein-12] J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 404 (przypis). (niem.).

[Gill&Donsker-13] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-10-30]. (ang.).

[botw-14] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Cygnus, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2024-10-30] (ang.).

[15] The Key to Scientific Names ↓, Cygnus [dostęp 2021-12-25] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Chenopis [dostęp 2021-12-25] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Olor [dostęp 2021-12-25] .

[gray-18] G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 93. (ang.).

[19] The Key to Scientific Names ↓, Sthenelus [dostęp 2021-12-25] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Sthenelides [dostęp 2021-12-25] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Clangocycnus [dostęp 2021-12-25] .

[22] The Key to Scientific Names ↓, Euolor [dostęp 2021-12-25] .

[Mielczarek&Kuziemko-23] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Cygnini Vigors, 1825 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-30].

[sumnerensis-24] N.J. Rawlence, A. Kardamaki, L.J. Easton, A.J.D. Tennyson, R.P. Scofield & J.M. Waters. Ancient DNA and morphometric analysis reveal extinction and replacement of New Zealand's unique black swans. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 284 (1859): 20170876, 2017. DOI: 10.1098/rspb.2017.0876. (ang.).

[tif-25] J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]