Chrzęsne
Chrzęsne – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, w gminie Tłuszcz[4][5].
| wieś | |
 Chrzęsne (przystanek kolejowy) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1167[2] |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
05-240[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WWL |
| SIMC |
0521466[4] |
Położenie na mapie gminy Tłuszcz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu wołomińskiego  | |
 52°26′45″N 21°28′53″E/52,445833 21,481389[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0521472 | Kolonia Chrzęsne | część wsi |
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.
W roku 1525 przywilej na wieś Chrzęsne otrzymuje od księcia Janusza Mazowieckiego ksiądz Jan Wojsławski za zasługi i pieniądze pożyczone na potrzeby kraju[7]. W roku 1533 Chrzęsne staje się wsią królewską. W 1623 r. nabył te dobra Stefan Dobrogost Grzybowski, starosta kamieńczykowski[7][8].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława w Postoliskach[9].
Zabytki
edytujW Chrzęsnem znajduje się wczesnobarokowy pałac zbudowany w 1635 roku dla Stefana Dobrogosta Grzybowskiego herbu Prus II, starosty warszawskiego i kamieńczykowskiego oraz kasztelana lubelskiego[7][10]. Pałac powstał w miejscu drewnianego dworu z XVI wieku zbudowanego przez Jana Wojsławskiego. Obecnie istniejący pałac wzniesiono w 1635 r.[10] Jest to piętrowa, murowana budowla na planie prostokąta. Po bokach środkowej części elewacji pn.-zach. znajdują się dwa ryzality z artykulacją szczytów w nurcie lokalnego warszawskiego wczesnego baroku[10]. Płaszczyznowo potraktowana fasada podzielona została pilastrami. Naroża ujęto w boniowane lizeny. Prostokątne okna ujęto w uszakowate obramienia. Fryz podokapowy zdobi motyw roślinny. Ściany szczytowe poddasza podzielono toskańskimi pilasterkami. Naczółkowy dach z dymnikami kryty jest dachówką. Wewnątrz na parterze na sklepieniach zachowała się skromna lubelska sztukateria, a na piętrze bogato belkowane stropy[10]. Zachowały się też rokokowe kominki z XVIII wieku. W pobliżu pałacu znajdują się pozostałości parku krajobrazowego z 1. poł. XIX w.[11] W XVIII wieku właścicielem pałacu był m.in. wojewoda płocki Teodor Szydłowski, a później Józef Kazimierz Kossakowski. W 1859 roku pałac kupił Wincenty Koskowski. Później właścicielką pałacu została jego córka Wincentyna Karska. Zapraszała do siebie artystów z Warszawy, między innymi jednego z największych polskich impresjonistów Władysława Podkowińskiego. W kobiecie przedstawionej na jego obrazie Szał uniesień dopatrywano się Ewy Kotarbińskiej poznanej przez niego podczas pobytu w Chrzęsnem, a jego niespełniona miłość była rzekomo powodem zniszczenia dzieła przez artystę[12]. Inne powstałe w pałacu dzieła Podkowińskiego to Portret Wincentyny Karskiej, Mokra Wieś, Sad w Chrzęsnem, W ogrodzie.
Osoby związane z Chrzęsnem
edytuj- Wincentyna Karska z d. Koskowska (ur. 1865, zm. 1957) – polska ziemianka, ostatnia właścicielka majątku Chrzęsne.
- Zygmunt Karski (ur. 1898, zm. 1967) – polski prawnik, tłumacz i poeta, syn Wincentyny.
- Stanisław Kielak (ur. 25 listopada 1885 w Jasienicy, zm. 30 listopada 1940 w Auschwitz-Birkenau) – polski polityk doby międzywojennej, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz II i IV kadencji w II RP, wicemarszałek Sejmu IV kadencji.
- Jan Kielak (1877-1917) – działacz społeczny i chłopski, redaktor dwutygodnika Siewba.
- Władysław Podkowiński – polski malarz.
Transport
edytujPrzez wieś przebiega droga powiatowa nr 4328W[13] oraz linia kolejowa nr 6 Zielonka – Kuźnica Białostocka.
Szlaki rowerowe
edytujPrzez wieś przebiegają szlaki rowerowe:
Jarzębia Łąka – Dobczyn PKP, 39,3 km[14]
Mokra Wieś – Międzyleś, 16,9 km[15]
szlak Wschód-Zachód przez Jadów, 35,4 km[16]
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 16805
- ↑ Wieś Chrzęsne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
- ↑ a b c Chrzęsne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 653.
- ↑ l, Stefan Dobrogost Grzybowski [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2017-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-11] (pol.).
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji.
- ↑ a b c d Adam Miłobędzki, Architektura Polska XVII wieku, tom I, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1980, s. 260, ISBN 83-01-01363-X.
- ↑ Zabytki powiatu wołomińskiego.
- ↑ Sławni ludzie związani z powiatem wołomińskim.
- ↑ PRZEBIEG DRÓG POWIATOWYCH. WEDŁUG STANU NA. DZIEŃ 01-01-2016, Powiat Wołomiński [dostęp 2017-12-08].
- ↑ Jarzębia Łąka – Dobczyn PKP [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21] (pol.).
- ↑ Mokra Wieś – Międzyleś [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21] (pol.).
- ↑ szlak Wschód-Zachód przez Jadów [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-21] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Chrzęsne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 653.
- http://www.palacwchrzesnem.pl/
- Chrzęsne na portalu dawny.pl