Charzykowy
Charzykowy (kaszub. Charzëkòwë, niem. Müskendorf[4][5]) – wieś turystyczno-letniskowa w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Chojnice nad Jeziorem Charzykowskim[6].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
najwyższe wzniesienie – Góra Wolność 206,1 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
2047 (sołectwo)[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
89-606[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GCH |
| SIMC |
0081346 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chojnickiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chojnice  | |
 53°44′01″N 17°30′39″E/53,733611 17,510833[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0081352 | Zacisze | część wsi |
W Charzykowach znajduje się siedziba Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, Zaborskiego Parku Krajobrazowego[9] oraz najstarszego w Polsce klubu żeglarskiego – Chojnicki Klub Żeglarski (ChKŻ). W jego pobliżu mieści się również Ludowy Klub Sportowy Charzykowy (LKS). Połączenie z centrum Chojnic umożliwiają autobusy komunikacji miejskiej. W skład sołectwa wchodzą także miejscowości: Łukomie, Pomoc i Wolność.
Historia
edytujGrody obronne
edytujW 1967 w poszukiwananiu dawnych grodzisk wykonano badania sondażowe na Górze Zamkowej w sąsiedztwie jeziora Charzykowskiego[10]. W okresie epoki żelaza w Charzykowach istniało grodzisko skrzynkowe[11]. W pobliżu południowo-zachodnich brzegów jeziora Charzykowskiego znajdowały się 2 grody datowane na VIII-X wiek n.e. Ich celem prawdopodobnie było strzeżenie granicy międzyplemiennej[12].
W składzie państwa krzyżackiego
edytujW okresie państwa zakonu krzżackiego Charzykowy znajdowały się w obszarze komturstwa tucholskiego[13]. 3 lipca 1350 roku komtur człuchowski Ludolf von Hake zamienił folwark zakonny na 60 ogrodów po 10 morgów[14]. W 1368 komtur tucholski Henryk von Thaba nadał Mikołajowi Rutcherinowi karczmę[15]. W rejestrze zakonnym z 1420 roku informowano o istnieniu folwarku rybackiego[16].
Okres Królestwa Polskiego i I Rzeczypospolitej
edytujW drugiej połowie XVI wieku Charzykowy były wsią królewską znajdującą się w starostwie człuchowskim w województwie pomorskim[17], w tym okresie znajdował się tam także młyn[18]. W roku 1565 Charzykowy były wsią zagrodniczą z jedną karczmą[19].
Około 1630 dzięki przywilejowi Joanny Katarzyny Radziwiłłówny Leszczyńskiej (żona podkanclerzego koronnego Bogusława Leszczyńskiego) powstała w Charzykowach papiernia chojnicka[20]. Lustracja z 1664 roku wykazała spadek liczby zagrodników z 17 (przed potopem szwedzkim) do 5[21], zniszczeniu uległa także karczma[22]. Inwentarze z lat 1676 i 1753 wskazują rybołówstwo jako podstawowe zajęcie mieszkańców. Rybacy łowili w jeziorach Charzykowskim, Cyna, Człuchowskim, Gostyńskim, Jęczniki, Koniszewo, Mąkowa i Sporacz[23]. W miejscowości odnotowano działalność kowala (1624, 1765)[24]. W 1753 Charzykowy były wsią gburską[25], a w 1765 odnotowano istnienie karczmy[26].
XX wiek
edytujPrzed wybuchem I wojny światowej Charzykowy stały się modną miejscowością letniskową z pensjonatami dla wczasowiczów oraz willami bogatych mieszkańców Chojnic. Dzięki pracy Ottona Weilanda który utworzył w 1922 Chojnicki Klub Żeglarski (uważany za początek polskiego żeglarstwa śródlądowego) w miejscowości rozwinęło się żeglarstwo wodne i lodowe na jeziorze Charzykowskim (wtedy nazywanym Łukomie), odbywały się regaty, mistrzostwa Polski w żeglarstwie w latach 1925-1927 i w 1928 w bojerach[27].
W okresie II Rzeczypospolitej stacjonowała tu placówka Straży Granicznej Inspektoratu Granicznego nr 7 „Chojnice”[28].
W 1921 miejscowość zamieszkiwało 375 mieszkańców w 60 domach[29]. W 1927 Niemcy stanowili 58,9% mieszkańców[30]. W 1926 przy szkole w Charzykowach (określonej w 1935 jako jednoklasowej[31]) powstała filia biblioteki samorządowej[32].
Od grudnia 1940 istniał Obwód Urzędowy Charzykowy (Müskendorf) obejmujący 2661 mieszkańców (327 w Charzykowach) którym zarządzał komisarza Max Kroening. Wiosną 1944 cały teren przywrócono do gminy Chojnice-wieś. Miejscowość pozostała znacznym ośrodkiem sportów wodnych[33]. 22 lutego 1945 (lub 25 lutego[34]) 2 Front Białoruski zajął Charzykowy[35].
Po wojnie odżył Klub Żeglarski Chojnice, jego pierwszym prezesem został w kwietniu 1945 Otton Weiland. Wskutek ówczesnych wymogów politycznych klub rozwiązano w 1950, sprzęt i nieruchomości przejął Kolejowy Klub Sportowy Kolejarz[36]. W latach 50. żeglarstwo uprawiał Ludowy Zespół Sportowy w Charzykowach, w 1958 na jego bazie powstał Ludowy Klub Sportowy[37]. W 1970 powstał Chojnicki Klub Żeglarski w wyniku czego w Charzykowach powstał jeden z najsilniejszych ośrodków żeglarskich w kraju[38].
W II połowie lat 40 Miejska Rada Narodowa w Chojnicach rozpoczęła starania o przyłączenie Charzyków do Chojnic w celu poprawy warunków wypoczynkowych. W lutym 1950 zapadła decyzja o przyłączeniu Charzyków wraz Zaciszem w granice Chojnic jako osiedle[39][40][41]. W 1954 w wyniku reformy administracji terenowej (zastąpienie gmin gromadami) wieś została odłączona od Chojnic. Kolejna nieudana próba połączenia nastąpiła w 1961. Mimo tej sytuacji doszło do szybkiej zmiany charakteru wsi z rolniczo-rybackiej na wczasową[41].
|W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady Charzykowy. 2 wrześnie 1959 rozwiązano gromady Angowice, Zbeniny i Pawłowo włączając je do gromady charzykowskiej oraz zadecydowano o przeniesieniu siedziby gromady z Charzyków do Chojnic. W 1962 dołączono do gromady Moszczenicę[42]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.[potrzebny przypis]
W 1959 powstała w Chojnicach pierwsza stała linia autobusowa numer 1 która wkrótce został wydłużona do Charzyków. 2 lutego 1964 otworzono siedmioklasową szkołę podstawową, jako trzeci pomnik 1000-lecia. 14 I 1967 nadano szkole imię Aleksandra Zawadzkiego otworzono przy szkole internat. 22 lipca 1967 otwarto wiejski ośrodek zdrowia. W 1979 ustanowiono parafię w Charzykowach[43][44].
W miejscowości działał Zakład Rybacki Charzykowy[45], wcześniej jako Państwowe Gospodarstwo Rybackie Charzykowy[46].
III Rzeczpospolita
edytujW 1992 sołectwo Charzykowy posiadało 982 mieszkańców[47]. W trakcie V kadencji władz gminy Chojnice (2006-2010) oddano do użytku promenadę spacerowo-rowerową wraz z przystanią dla jachtów[48]. W miejscowości działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[48].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15122
- ↑ AKTUALNOŚCI Z GMINY CHOJNICE 2021/2022 [online], gminachojnice.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 139 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Gemeinde- und Wohnplatzlexikon des Reichsgaus Danzig-Westpreussen, 1944
- ↑ Meyers Orts- und Verkehrs-lexikon des deutschen Reichs
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Strona Zaborskiego Parku Krajobrazowego
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 193-194.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 20.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 32.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 82.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 40.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 47.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 56.
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 81.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 186.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 150,184.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 73.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 119.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 185.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 188.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 187.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 150.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 184.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 415.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 19. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 139.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 248.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 404.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 407.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 467-468.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 162.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 463.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 540.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 579.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 608.
- ↑ Dz.U. 1950 nr 3 poz. 25
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63
- ↑ a b Knopek 2013 ↓, s. 606-607.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 178,184,187.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 588,611.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 189,193.
- ↑ M.P. z 1977 r. nr 19, poz. 107
- ↑ M.P. z 1974 r. nr 32, poz. 194
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 634.
- ↑ a b Knopek 2013 ↓, s. 638.
Bibliografia
edytuj- Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. I: Przeszłość i teraźniejszość ziemi chojnickiej. Chojnice: 2013. ISBN 978-83-62097-56-2. [dostęp 2024-04-18].
- Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. II: Kalendarium ziemi chojnickiej. Chojnice: 2010. ISBN 978-83-62097-25-8. [dostęp 2024-04-18].
Linki zewnętrzne
edytuj- Charzykowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 549.