Chodorów

Chodorów, dawniej Chodorostaw, nad rzeką Ług po raz pierwszy wspominany jest w dokumentach w 1394 r. Prawo magdeburskie otrzymał w 1436 r., co potwierdzono w 1524 r. Właściciel miejscowych dóbr ziemskich Jursza, którego rodzina otrzymała nazwisko Chodorowskich, założył tu w 1460 r. parafię rzymskokatolicką pw. Wszystkich Świętych. On też ufundował pierwszy drewniany kościół, który w latach 1620–1621 zniszczył najazd Turków i Tatarów. Kolejny kościół zniszczyły w 1655 r. wojska moskiewskie i szwedzkie. Odbudowano go na początku XVIII w. dzięki rodzinom Chodorowskich i Cetnerów. Obecny murowany kościół wzniesiono w latach 1777–1779 dzięki rodzinie Rzewuskich, kolejnych właścicieli Chodorowa^[2].

Do I rozbioru Polski (1772) miasto powiatowe w województwie ruskim I Rzeczypospolitej (prowincja małopolska); własność polskiej rodziny szlacheckiej Chodorowskich do roku 1694. W latach 1772–1918 miasto w powiecie bóbreckim w prowincji Galicja zaboru austriackiego. W okresie zaborów mieścił się tutaj sąd powiatowy, natomiast sąd okręgowy znajdował się w Złoczowie; prowadziła tędy linia kolejowa lwowsko-czerniowiecka.

W XIX wieku własność większościowa należała do hrabiów Lanckorońskich herbu Zadora. Spadkobierczyni majątku, Elżbieta Lanckorońska^[3] wyszła za mąż za austriackiego pułkownika Karola de Vaux. W tym czasie Chodorów stał się ważnym węzłem kolejowym. Prowadziła tędy linia kolejowa na trasie Lwów-Stanisławów – Czerniowce – Jassy, która łączyła się z liniami Chodorów – Stryj oraz Chodorów – Potutory – Berezowica-Ostrów – Tarnopol. Przyczyniło się to bardzo do rozwoju miasta^[4].

Największym zakładem w mieście była cukrownia, którą w 1912 r. założyli baron Kazimierz de Vaux, hr. Jan Zamoyski i inż. Bronisław Albinowski. Przy cukrowni powstało nowoczesne osiedle dla robotników, nazywane „Kramerówką” od nazwiska dyrektora Stanisława Kremera (1876-1935). Innym z dyrektorów cukrowni był inż. Lucjan Rydel, syn poety Lucjana Rydla^[5]. W Chodorowie działały równie fabryka sody, wytwórnia papieru i tartak^[4]. Jarmarki odbywały się 15 stycznia i 14 października, targ miejski w czwartek. Miasto pod koniec roku 1939 liczyło ok. 4500 mieszkańców.

W II Rzeczypospolitej miasto położone w powiecie bóbreckim województwa lwowskiego. W latach 1934–1939 miasto było siedzibą gminy Chodorów, ale nie należało do niej.

W latach 1943–1945 było schronieniem dla okolicznej ludności wiejskiej przed napadami z OUN-UPA. W tym czasie z rąk nacjonalistów ukraińskich zginęło 31 Polaków, mieszkańców Chodorowa, jednak poza terenem miasta^[6].

W okresie okupacji niemieckiej ogromną rolę odegrał dyrektor cukrowni, inż. Adam Korwin-Piotrowski, który ratował młodzież przed wywózkami do Niemiec^[5].

W październiku 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3000 Żydów. 5 lutego 1943 roku zostali wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu i tam zamordowani^[7]. Za pomoc Żydom medalami Sprawiedliwy wśród Narodów Świata zostali odznaczeni następujący polscy mieszkańcy Chodorowa: Leopold Piasecki, Władysław i Róża Stypułowie, Stefania Struk i jej syn Tadeusz oraz Henryk Pietrzyk^{[8][9][10][11]}.

W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu chodorowskiego.

W Chodorowie działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[12].

W 1989 liczyło 12 455 mieszkańców^[13].

W 2013 liczyło 9829 mieszkańców^[14].

• cerkiew św. Kosmy i Damiana,
• kościół rzymskokatolicki pw. Wszystkich Świętych – zbudowany w 1779 r, konsekrowany w 1903 r., rozbudowany w 1935 r^[15], zabrany przez władze radzieckie i przebudowany na sklep (później salę sportową) po II wojnie światowej, oddany katolikom w 1990 r. Jego odbudowę zakończono w 1999 r^[2].
• pałac wybudowany w 1860 r. przez Karola de Vauxa, zwieńczony wysokim dachem czterospadowym^[16]

W czasach II RP w mieście istniał klub piłkarski Chodorovia Chodorów.

• Zbigniew Abrahamowicz – polski architekt.
• Oswald Balzer – polski wybitny historyk.
• Maria Bartlowa – polska działaczka niepodległościowa, senator II RP V kadencji, żona premiera II RP Kazimierza Bartla.
• Walerian Heck (ur. 1854^[17], zm. 1913^[18]) – polski nauczyciel.
• Onufry (Łehki) – prawosławny metropolita charkowski i bohoduchowski.
• Zdzisław Trojanowski – polski hokeista, olimpijczyk.

• Roman Żurowski – radca namiestnictwa, honorowy obywatel Chodorowa

• Żydaczów
• Bóbrka
• Drohobycz
• Borysław
• Bursztyn
• Stryj

•  
  Pałac
•  
  Park
•  
  Dworzec kolejowy
•  
  Pomnik Bogdana Chmielnickiego

• Chodorów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 610 .
• Chodorów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 313 .
• Historia Żydów w Chodorowie na portalu Wirtualny Sztetl
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona