Bronisław Wojciech Linke
Bronisław Wojciech Linke (ur. 23 kwietnia 1906 w Dorpacie, zm. 6 października 1962 w Warszawie) – polski malarz, rysownik i grafik, tworzący kompozycje o tematykach politycznej i społecznej; członek ugrupowania artystycznego Loża Wolnomalarska.
Bronisław Wojciech Linke (1939) | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 kwietnia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 października 1962 |
| Narodowość | |
| Alma Mater |
Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Autobus | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie notariusza Juliusza Ferdynanda i Marii ze Starorypińskich. Uczył się w polskim gimnazjum w Rydze. W 1919 rodzina Linkego została repatriowana do kraju i zamieszkała w Kaliszu, gdzie ukończył gimnazjum. Podjął pracę zarobkową w Toruniu jako robotnik w fabryce mebli „Polameryka”, później w tartaku Teuffla oraz jako przyuczający się praktykant w Toruńskich Zakładach Graficznych „Sztuka”. W latach 1922–1923 odbył studia rysunkowe w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Bydgoszczy. Następnie studiował w latach 1924–1926 w Szkole Przemysłu Artystycznego w Krakowie, a w 1926–1931 w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, pod kierownictwem cenionego malarza Tadeusza Pruszkowskiego. Należał do Loży Wolnomalarskiej i po wojnie do grupy „Powiśle”.
Jako grafik debiutował na łamach „Szpilek” w 1936 r., ponadto współpracował jako rysownik z „Czarno na Białem”, „Dziennikiem Ludowym”, „Nowym Życiem”, „Sygnałami”, „Tygodnikiem Robotnika”, a po II wojnie światowej z „Polityką” i „Trybuną Ludu”.
Był artystą pracującym cyklami. Jego najwcześniejszy cykl rysunków nosi tytuł „Wojna” (z lat 1931–1932), a następny „Miasto” (z lat 1931–1935).
Przyjaźnił się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem, z którym odbył podróż na Śląsk. Efektem podróży był cykl trzydziestu prac zatytułowany Śląsk. W maju 1938 roku wystawa tego cyklu w Instytucie Propagandy Sztuki została zamknięta przez władze z powodu jej potencjalnej szkodliwości społecznej[1].
Po wybuchu II wojny światowej zmuszony był do wyjazdu z drugą żoną Anną i jej rodzicami do Lwowa, w obawie przed represjami Niemców za karykatury Adolfa Hitlera, które rysował do prasy. W 1942 roku został zesłany do Orska na Uralu, skąd do Polski udało mu się wrócić w 1946 r.
Po powrocie do Warszawy namalował swój najsłynniejszy cykl obrazów „Kamienie krzyczą” (1946–1956). Była to przerażająca wizja ruin stolicy po powstaniu w getcie warszawskim i po powstaniu warszawskim[2]. Reprodukcje prac z tego cyklu zostały w 1959 r. wydane w albumie Kamienie krzyczą ze wstępem Marii Dąbrowskiej.
W okresie powojennym rzadko wystawiał swoje dzieła, ponieważ jego sztuka nie odpowiadała kanonom socrealizmu.
Dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy (od 1928) z Haliną Marią ze Skarżyńskich[3], drugą żoną była Anna Maria z Zajdenmanów (1916–1989)[4].
Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A4-2-3)[4].
Twórczość
edytujTwórczość Linkego bywa określana jako realizm metaforyczny. Istotą jego sztuki jest wizualizacja, czyli obrazowanie metafor literackich. Kompozycja jego obrazów, a także sposób konstruowania cyklów, mają wybitnie narracyjny charakter.
Większość jego prac to prace na papierze. Artysta łączył akwarelę, gwasz, kredki, ołówek i tusz, często drapał i wycierał powierzchnię papieru, stosował collage.
Najbardziej znanym (zarazem jednym z ostatnich) dziełem artysty jest obraz Autobus[5], nawiązujący w swej wymowie do dramatu Stanisława Wyspiańskiego Wesele. Podobnie jak bohaterowie Wesela tak i osoby z obrazu są niewolnikami stojącymi na przeszkodzie do własnego wyzwolenia. Obrazowi poświęcił piosenkę Czerwony autobus[6] w 1981 r. poeta Jacek Kaczmarski (inspirowany obrazem Linkego jest także inny wiersz Kaczmarskiego, Kanapka z człowiekiem[7]). Innym znanym obrazem Linkego jest Modlitwa zamordowanych z 1942 r.
W 1991 r. ukazał się film dokumentalny Bronisława Linkego opisywanie świata w reżyserii Grzegorza Dubowskiego.
Sztuka artysty wywarła wpływ m.in. na twórczość Zdzisława Beksińskiego[8].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ Magdalena Wróblewska, Bronisław Wojciech Linke, grudzień 2010.
- ↑ Bronisław Linke: Kamienie krzyczą. Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa” 1959.
- ↑ Twórczość Bronisława Linke [online], www.weranda.pl, 1 sierpnia 2016 [dostęp 2023-10-25] (pol.).
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-10-25].
- ↑ Bronisław Wojciech Linke, „Autobus”. [w:] Culture.pl Dzieła [on-line]. [dostęp 2020-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-08)]. (pol.).
- ↑ Jacek Kaczmarski, Czerwony autobus, [w:] Ale źródło wciąż bije, Warszawa 2002, s. 87 (nagranie na płycie Muzeum).
- ↑ Jacek Kaczmarski, Kanapka z człowiekiem, [w:] Ale źródło wciąż bije, Warszawa 2002, s. 88 (nagranie na płycie Muzeum).
- ↑ Piotr Sarzyński, Bronisław Wojciech Linke: artysta osobny [online], polityka.pl, 2021 [dostęp 2022-03-22] (pol.).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
Linki zewnętrzne
edytuj- http://artyzm.com/artysta.php?id=559
- https://web.archive.org/web/20101121054318/http://webart.omikron.com.pl/paint/authors/link_br/index.htm
- https://web.archive.org/web/20160305051805/http://www.muzeumkarykatury.pl/artysci/artysci_xx_windows/linke.html
- Obraz Autobus oraz piosenka Czerwony autobus Jacka Kaczmarskiego. poema.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-22)].
- Obraz Modlitwa zamordowanych. zwoje-scrolls.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- Bronisława Linkego opisanie świata w bazie filmpolski.pl – film dokumentalny