[go: up one dir, main page]

Belemnity

belemnity podzieliły los amonitów, dinozaurów i wielu innych mieszkańców ziemi, wymierając bezpotomnie ok. 65 milionów lat temu

Belemnity (Belemnitida, z gr. belemnon – pocisk, strzała) – wymarła gromada morskich głowonogów należący do Decabrachia (dziesięciornice). Według niektórych systemów klasyfikacyjnych belemnity wraz z pokrewnymi rzędami (np. Aulacocerida i Phragmoteuthida) mają status nadrzędu Belemnoidea.

Belemnity
Belemnitida
Okres istnienia: trias późnykreda
237/66
237/66
Ilustracja
Belemnity
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

mięczaki

Gromada

głowonogi

Podgromada

płaszczoobrosłe

Nadrząd

dziesięciornice

Rząd

belemnity

Dawniej nazywano często znajdywane skamieniałe rostra belemnitów kamieniami piorunowymi, strzałkami piorunowymi lub perunowymi, błędnie sądząc, że powstają w miejscu uderzenia pioruna.

Szkielet

edytuj
 
dobrze zachowana skamieniałość belemnita

Belemnity posiadały kalcytowy endoszkielet, złożony z wydłużonego, kolcopodobnego rostrum, w którego przedniej części w stożkowatym zagłębieniu (alweola) tkwił fragmokon – stożkowata muszla podzielona przegrodami na komory gazowe, pełniąca funkcję hydrostatyczną. Od fragmokonu odchodziła ku przodowi duża płaska płytka zwana proostrakum.

Najczęściej zachowują się jako skamieniałości rostra z alweolą lub bez niej, znacznie rzadsze są fragmokony, a incydentalne proostrakum. Odciski ciała znane są tylko z kilku stanowisk na świecie, gdzie warunki środowiskowe były wyjątkowo sprzyjające fosylizacji. Zwierzęta te przypominały współczesne kałamarnice, ale zamiast obecnych u kalmarów przyssawek, ich dziesięć odnóży było wyposażone w haczyki.

Belemnity różniły się kształtem, choć generalnie miały wydłużone, opływowe ciało. Długość ciała wynosiła od kilku centymetrów do ok. 6 m[1].

Zasięg i tryb życia

edytuj
 
Skamieniałe rostra belemnitów
 
Hibolites hastatus

Belemnity żyły od późnego triasu[2] do późnej kredy (około 200-65 mln lat temu) i wymarły w czasie masowego wymierania kredowego. Pokrewne im formy, ale zaliczane do innych rzędów pojawiają się już w karbonie. Również najmłodsze formy „belemnitowe” znane z paleogenu zaliczane są przez większość badaczy do pokrewnych rzędów, a nie do belemnitów. Belemnity wywodzą się z któregoś ze starszych rzędów Belemnoidea, a te z kolei od łodzikowatych.

Belemnity były drapieżnikami; chwytały małe morskie zwierzęta, m.in. ryby, i pożerały je za pomocą podobnych do dzioba szczęk. Świetnie przystosowane do drapieżnictwa, poruszały się szybko i zręcznie, często w grupach składających się z kilkunastu osobników. Uważa się, że były najsprawniejszymi pływakami wśród głowonogów. Padały ofiarą wielkich gadów morskich, zwłaszcza ichtiozaurów.

Rząd Belemnitida można podzielić na podrzędy:

Przypisy

edytuj
  1. Belemnity w encyklopedii Wiem. [dostęp 2012-05-19].
  2. Yasuhiro Iba, Shin-ichi Sano, Jörg Mutterlose i Yasuo Kondo. Belemnites originated in the Triassic—A new look at an old group. „Geology”. 40 (10), s. 911-914, 2012. DOI: 10.1130/G33402.1. (ang.). 

Bibliografia

edytuj
  • U. Lehmann & G. Hillmer, 1991: Bezkręgowce kopalne. Wyd. Geologiczne, Warszawa.