Ayşe Hafsa
Ayşe Hafsa[2], pełne imię: Devletlu İsmetlu Ayşe Hafsa Valide Sultan Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri; osm. عائشه حفصه سلطان; ur. 5 grudnia 1479, zm. 19 marca 1534 – była pierwszą Valide Sultan Imperium Osmańskiego, żoną Selima I i matką Sulejmana Wspaniałego. W okresie między wstąpieniem na tron jej syna Sulejmana w 1520 roku, a swoją śmiercią w 1534 roku, była jedną z najbardziej wpływowych osobistości w imperium i de facto koregentką swojego syna. W ciągu tych 14 lat była drugą osobą tylko w stosunku do władcy, co było zauważane również przez ambasadorów państw europejskich na dworze osmańskim[3].
 Popiersie Ayşe Hafsy w Manisie | |
| Valide Sultan | |
| Okres |
od 30 września 1520 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka |
nie było, nowy tytuł |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
Przyczyny naturalne |
| Miejsce spoczynku |
meczet Yavuz Selim |
| Ojciec |
Mengli I Girej lub Abd'ûl-Muin[1] |
| Matka |
nieznana |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Pochodzenie
edytujChociaż data urodzenia sułtanki Ayşe Hafsy jest znana, to historycy dyskutują, czy była córką Mengli Gireja[4][5][6][7][8][9][10][11][12][13].
Zgodnie z alternatywną teorią córka Mengli Gireja, chana krymskiego, była pierwszą żoną Selima I, znaną jako Ayşe Hatun, a więc macochą Sulejmana Wspaniałego. Ayşe Hafsa bywa mylona z nią i Ayeshą Begum, żoną Mehmeda, brata Selima I. W 1511 roku znalazła się w haremie sułtana Selima I, kiedy był jeszcze gubernatorem Amasyi, zapewniając mu, w osobie swojego potężnego ojca, cennego sprzymierzeńca w walce o tron[14][15][16].
Życiorys
edytujPrzebywając w Manisie, mieście w zachodniej Turcji będącym tradycyjną rezydencją osmańskich następców tronu (şehzade), gdzie odbywali rodzaj stażu przed przyszłym panowaniem, wraz z synem, który zarządzał regionem w latach 1513–1520, Ayşe Hafsa zainicjowała w Manisie tzw. „Mesir Festival”, miejscową tradycję kontynuowaną do dnia dzisiejszego. Wybudowała również wielki kompleks składający się z meczetu, szkoły podstawowej, szkoły wyższej i hospicjum.
Była również pierwszą kobietą z dworu sułtańskiego, w stosunku do której używano tytułu „sultan” po imieniu własnym, zastępując nim tytuł „hatun”. Jego użycie podkreślało osmańską koncepcję suwerennej władzy jako „przywileju rodziny”[17]. Dlatego też tytuł valide hatun (tytuł żyjącej matki panującego sułtana osmańskiego przed XVI wiekiem) zmieniono na valide sultan, tak więc Ayşe Hafsa została pierwszą Valide Sultan. Jej czasy zapowiadały rosnące znaczenie matki sułtana i wzrost jej udziału we władzy[18]. Po urodzeniu syna Sulejmana w dniu 6.11.1494 w Trabzonie, urodziła jeszcze trzy córki: Hatice, Fatmę i Hafsę.
Miejsce pochówku
edytujAyşe Hafsa Sultan zmarła w marcu 1534 roku i została pochowana niedaleko swojego męża w mauzoleum za ścianą kibli meczetu Yavuz Selim w stambulskiej dzielnicy Fatih. Mauzoleum zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi w 1884 roku, a prace rekonstrukcyjne rozpoczęte w pierwszych latach XX wieku, zostały przerwane i jej grobowiec wygląda teraz zdecydowanie prościej od pierwotnej wersji.
W kulturze
edytujAyşe Hafsa jest jedną z postaci w tureckim serialu Wspaniałe stulecie. Zagrała ją Nebahat Çehre.
Przypisy
edytuj- ↑ The Imperial House of Osman – 4. 4dw.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-02)]..
- ↑ There were many notable female figures in Ottoman history who were named „Ayşe” or „Hafsa”. Among these, it is Ayşe Hafsa Sultan who is referred to as „Hafsa Sultan” in short. The title „Sultan” used in an ungendered manner to encompass the whole imperial family, men and women, reflected the Ottoman conception of sovereign power as a „family prerogative”.
- ↑ Pietro Bragadin, Venetian Republic’s ambassador in the early years of Suleiman the Magnificent’s reign notes „a very beautiful woman of 48, for whom the sultan bears great reverence and love...” Leslie Peirce: The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire p. 62 ISBN 0-19-508677-5. Oxford University Press, 1993.
- ↑ Wander Stories: Istanbul Tour Guide Top 10: a travel guide and tour as with the best local guide. WanderStories, 30 Dec 2013. ISBN 978-9-949-51624-7. Cytat: Hafsa Sultan was most likely the daughter of Mengli Giray.
- ↑ Reşat Kasaba: A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of.Washington Press, 1 Dec 2009, s. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Cytat: Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan..
- ↑ Peter G. Bietenholz, Thomas Brian Deutscher: Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press, 2003, s. 298. ISBN 978-0-802-08577-1. Cytat: Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray.
- ↑ Brian Glyn Williams: The Crimean Tatars: The Diaspora Experience and the Forging of a Nation. BRILL, 1 Jan 2001, s. 56. ISBN 978-9-004-12122-5. Cytat: Selim I (who married Mengli Giray Khan’s daughter, Hafsa Hatum).
- ↑ Janusz Duzinkiewicz: Derzhavi, Suspilʹstva, Kulʹtury: Skhid i Zakhid: Zbirnik Na Poshanu I︠A︡roslava Pelensʹkogo. Ross Pub., 2004. ISBN 978-0-883-54181-4.
- ↑ Halil İnalcık, Cemal Kafadar: Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press, 1993. Cytat: she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray.
- ↑ André Clot, Matthew Reisz: Suleiman the Magnificent. Saqi, 2005, s. 26. ISBN 978-0-863-56510-6. Cytat: His mother, Hafsa Hatun, is believed to have been the daughter of Mengli Giray, the khan of the Crimean Tartars..
- ↑ John Freely: Inside the Seraglio: private lives of the sultans in Istanbul. Penguin, 1 Jul 2001. Cytat: Suleyman’s mother, Hafsa Hatun, who was seventeen at the time of his birth, may have been a daughter of Mengli Giray, khan of the Crimean Tartars..
- ↑ Carolus Bovillus: Lettres et poèmes de Charles de Bovelles: édition critique, introduction et commentaire du ms. 1134 de la Bibliothèque de l’Université de Paris. Champion, 2002. ISBN 978-2-745-30658-6.
- ↑ Henk Boom: De Grote Turk: in het voetspoor van Süleyman de Prachtlievende (1494-1566). Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2010. ISBN 978-9-025-36764-0.
- ↑ Family tree of Giray dynasty. members.iinet.net.au. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-17)]..
- ↑ Gillian Long, Uradyn Erden Bulag, Michael Gervers: History and society in central and inner Asia: papers presented at the Central and Inner Asia Seminar, University of Toronto, 16-17 April 2004. Asian Institute, University of Toronto, 2005. ISBN 978-0-772-77601-3.
- ↑ Elena Vladimirovna Boĭkova, R. B. Rybakov, Kinship in the Altaic World: Proceedings of the 48th Permanent International Altaistic Conference, Moscow 10–15 July 2005, pg.341.
- ↑ Leslie P. Peirce: The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press, 1993. ISBN 0-19-508677-5.
- ↑ Amy Singer: Constructing Ottoman beneficence: An imperial soup kitchen in Jerusalem p. 90 ISBN 0-7914-5351-0. State University of New York Press, 2002.
Bibliografia
edytuj- Leslie Peirce|Peirce, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignity in the Ottoman Empire, Oxford University Press, 1993, ISBN 0-19-508677-5 (paperback).
- Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, ISBN 978-975-269-299-2 (Hardcover).