Araucaria columnaris

*Araucaria columnaris*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	araukariowce
Rodzina	araukariowate
Rodzaj	araukaria
Gatunek	Araucaria columnaris
	Nazwa systematyczna
	Araucaria columnaris (G.Forst.) Hook.; Bot. Mag. 78: t. 4635 1852
Synonimy
	Araucaria cookii R.Br. ex Endl.; Araucaria excelsa (Lamb.) R.Br.; Araucaria intermedia R.Br. ex Vieill.; Columbea excelsa (Lamb.) Spreng.; Cupressus columnaris G.Forst.; Dombeya excelsa Lamb.; Eutacta cookii Carrière; Eutacta excelsa (Lamb.) Link; Eutacta humilis Carrière; Eutacta minor Carrière; Eutassa columnaris (G.Forst.) de Laub.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Araucaria columnaris – gatunek drzewa iglastego z rodziny araukariowatych. Endemit wyspy Nowa Kaledonia, gdzie występuje naturalnie na południowym i południowo-wschodnim wybrzeżu głównej wyspy (Grande Terre). Jeszcze przed przybyciem Europejczyków gatunek został przeniesiony przez rdzenną ludność na sąsiednie Wyspy Lojalności i Île des Pins oraz dalej położone jak Anatom i Chesterfield^[5]. Rośnie w lasach wzdłuż wybrzeży nie przekraczając bariery wysokości 100 m n.p.m. Jako jedyny gatunek araukarii utrzymuje się na podłożu wapiennym^[5]. Ma status gatunku najmniejszej troski (LC) w czerwonej liście IUCN^[4]. Są to drzewa tradycyjnie szanowane przez ludność miejscową i nie są ścinane^[4]. W strefie międzyzwrotnikowej gatunek należy do najpopularniej uprawianych araukarii. Drzewa te charakterystycznie pochylają się w kierunku równika, tym bardziej, im dalej od niego rosną^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewo o pokroju wąskokolumnowym osiągające do 60 m wysokości. Kora na pniu szara, łuszcząca się cienkimi pasmami. Odgałęzienia pędów w jednej płaszczyźnie zwisają po bokach głównych konarów^[6]^[5]. Drzewa na całej swojej długości rosną pochylone w stronę równika – uprawiane na północnej półkuli skierowane są na południe, a te z południowej – ku północy. Im dalej od równika drzewa rosną, tym bardziej są pochylone. Mechanizm tego zjawiska nie został do końca wyjaśniony^[7].
Liście: Młodociane igły wąskolancetowate, zagięte ku wierzchołkowi pędu, osiągają do 7 mm długości i do 3 mm szerokości. Dorosłe liście łuskowate, trójkątne z niewyraźną żyłką centralną, osiągające długość do 7 mm i szerokość do 5 mm, na wierzchołku zagięte, zaostrzone lub tępe^[6]^[5].
Szyszki: Z kwiatami męskimi walcowate, o długości 5–10 cm i średnicy do ok. 2 cm. Łuski wyraźnie ząbkowane. Na mikrosporofilach rozwija się po 10 pylników (mikrosporangiów). Szyszki z kwiatami żeńskimi kulistawe, osiągają do 15 cm długości i 11 cm średnicy. Łuski wspierające krótkie, do 7 mm długości. Nasiona to jajowate orzeszki z zaokrąglonymi skrzydełkami osiągające do 3,5 cm długości^[6]^[5].

Systematyka

Gatunek najbliżej spokrewniony jest z innymi nadbrzeżnymi araukariami z Nowej Kaledonii: A. luxurians i A. nemorosa^[5]^[8]. Gatunek wraz z innymi araukariami z Nowej Kaledonii tworzy sekcję Eutacta w obrębie rodzaju araukaria Araucaria. Nowokaledońska grupa araukarii ostatniego wspólnego przodka miała ok. 7–9 milionów lat temu, ostatniego wspólnego przodka z należącą do tej samej sekcji araukarią wyniosłą Araucaria heterophylla z wyspy Norfolk – ok. 14–16 milionów lat temu, a ze wszystkimi współczesnymi araukariami 81–94 milionów lat temu^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-14] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b Araucaria columnaris (G.Forst.) Hook.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-10-24]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c P.P. Thomas P.P., Araucaria columnaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-10-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christopher J. Earle: Araucaria columnaris. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2020-10-25].
↑ ^a ^b ^c John Silba: Encyclopedia Coniferae. Corvallis, Oregon: Phytologia Memoirs, 1986, s. 40.
↑ Ritter Matt, Johns Jason, Yost Jenn, Nicolle Dean, Igic Boris. Worldwide hemisphere-dependentlean in Cook pines. „Ecology”, s. 1-3, 2017.
↑ ^a ^b Mai Lan Kranitz, Edward Biffin, Alexandra Clark, Michelle L. Hollingsworth, Markus Ruhsam, Martin F. Gardner, Philip Thomas, Robert R. Mill, Richard A. Ennos, Myriam Gaudeul, Andrew J. Lowe, Peter M. Hollingsworth. Evolutionary Diversification of New Caledonian Araucaria. „PlosOne”. 9(10):e110308, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0110308.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-14] (ang.).

[Christenhusz-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[tpl-3] Araucaria columnaris (G.Forst.) Hook.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2020-10-24]. (ang.).

[iucn-4] P.P. Thomas P.P., Araucaria columnaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-10-24] (ang.).

[earle-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christopher J. Earle: Araucaria columnaris. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2020-10-25].

[silba-6] John Silba: Encyclopedia Coniferae. Corvallis, Oregon: Phytologia Memoirs, 1986, s. 40.

[7] Ritter Matt, Johns Jason, Yost Jenn, Nicolle Dean, Igic Boris. Worldwide hemisphere-dependentlean in Cook pines. „Ecology”, s. 1-3, 2017.

[mai-8] Mai Lan Kranitz, Edward Biffin, Alexandra Clark, Michelle L. Hollingsworth, Markus Ruhsam, Martin F. Gardner, Philip Thomas, Robert R. Mill, Richard A. Ennos, Myriam Gaudeul, Andrew J. Lowe, Peter M. Hollingsworth. Evolutionary Diversification of New Caledonian Araucaria. „PlosOne”. 9(10):e110308, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0110308.

[5]

[4]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]