Aquilaria

*Aquilaria*
	; Liście i owoce Aquilaria sinensis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	wawrzynkowate
Rodzaj	Aquilaria
	Nazwa systematyczna
	Aquilaria Lamarck; Encycl. Meth., Bot. 1: 49. 2 Dec 1783 (nom. cons.)
Synonimy
	Agallochum Lamarck; Ophispermum Loureiro;
	Agallochum Lamarck; Ophispermum Loureiro;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aquilaria – rodzaj należący do rodziny wawrzynkowatych, obejmujący co najmniej 22 gatunki drzew tropikalnych występujących w Azji południowej i południowo-wschodniej. Mają duże znaczenie gospodarcze i z powodu znacznej eksploatacji są zagrożone i wszystkie gatunki chronione są Konwencją CITES^[3].

Morfologia

Pokrój: Drzewa o wysokości 6–20 m.
Liście: Naprzemienne, o długości 5–11 cm.
Kwiaty: Skupione w szczytowych lub kątowych kwiatostanach baldacho- lub wiechokształtnych, krótkoszypułkowe. Kwiaty obupłciowe, zwykle 5-krotne. Trwała rurka kielicha żółta lub żółtozielona, dzwonkowata, z 5 ząbkami odgiętymi lub wyprostowanymi. Po wewnętrznej stronie działek kielicha 10 łuskowatych, gęsto owłosionych lub omszonych przydatków. Pręcików 10 o krótkich nitkach lub siedzące. Zalążnia dwukomorowa, omszona. Szyjka słupka bardzo krótka, zakończona główkowatym znamieniem^[3].
Owoce: Otwierające się dwiema klapami, jajowate torebki, bocznie ścieśnione. U nasady tkwiące w trwałym kielichu. Zawierają jedno lub dwa nasiona^[3].

Biologia i ekologia

Gatunki rodzaju Aquilaria przystosowały się do życia w różnych środowiskach, w tym na podłożu skalistym, wapiennym lub piaszczystym. Rosną również na łatwo przepuszczalnych stokach i grzbietach oraz na stanowiskach w pobliżu bagien. Zazwyczaj spotykane są na wysokości pomiędzy 0-850 m, rzadziej do 1000 m. Występują w klimacie o średnich dziennych temperaturach 20-22 °C^[4].

Zastosowanie

Wiele gatunków, zwłaszcza Aquilaria malaccensis i Aquilaria sinensis, szeroko wykorzystywanych jest do pozyskiwania aromatycznego drewna zwanego agarem, co doprowadziło do zagrożenia tych gatunków^[5]. Wykorzystywane są także w tradycyjnej medycynie indyjskiej i chińskiej oraz do produkcji kosmetyków.

Znaczenie w hinduizmie

Korzeń drzewa Aquilaria malaccensis jest surowcem do produkcji pachnidła o nazwie aguru (nieciężki), które jest stosowane w rytuałach hinduistycznych^[6].

Systematyka

Synonimy^[7]

Gyrinopsis Decne., Ophiospermum Lour.

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do plemienia Aquilarieae, podrodziny Thymelaeoideae Burnett, rodziny wawrzynkowatych (Rutaceae), rzędu ślazowców (Sapindales), kladu różowych (rosids)^[2]^[8].

Wykaz gatunków

Według The Plant List w obrębie tego rodzaju sklasyfikowane są co najmniej 22 gatunki^[9]:

Aquilaria apiculata Merr.
Aquilaria baillonii Pierre ex Lecomte
Aquilaria banaense P.H.Hô
Aquilaria banaensis P.H. Hô
Aquilaria beccariana Tiegh.
Aquilaria brachyantha (Merr.) Hallier f.
Aquilaria citrinicarpa (Elmer) Hallier f.
Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte
Aquilaria cumingiana (Decne.) Ridl.
Aquilaria decemcostata Hallier f.
Aquilaria filaria (Oken) Merr.
Aquilaria hirta Ridl.
Aquilaria khasiana Hallier f.
Aquilaria malaccensis Lam.
Aquilaria microcarpa Baill.
Aquilaria parvifolia (Quisumb.) Ding Hou
Aquilaria rostrata Ridl.
Aquilaria rugosa K.Le-Cong & Kessler
Aquilaria sinensis (Lour.) Spreng.
Aquilaria subintegra Ding Hou
Aquilaria urdanetensis (Elmer) Hallier f.
Aquilaria yunnanensis S.C.Huang

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Yinzheng Wang, Lorin I. Nevling & Michael G. Gilbert: Aquilaria. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-09].
↑ Untitled. cites.org. [dostęp 2014-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 września 2013)]. (ang.).
↑ Agarwood – saving a precious and threatened resource. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-12)].
↑ Aguru (tł. Barbara Mękarska). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo "Książnica", 1998, s. 34, seria: Słowniki Encyklopedyczne "Książnicy". ISBN 83-7132-369-7.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ B.E. Herber. "Thymelaeaceae" In: The Families and Genera of Vascular Plants vol.V (Klaus Kubitzki and Clemens Bayer, volume editors). Springer-Verlag: Berlin,Heidelberg. (2003)
↑ Aquilaria. The Plant List. [dostęp 2014-01-18]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-23] (ang.).

[china-3] Yinzheng Wang, Lorin I. Nevling & Michael G. Gilbert: Aquilaria. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-09].

[4] Untitled. cites.org. [dostęp 2014-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 września 2013)]. (ang.).

[5] Agarwood – saving a precious and threatened resource. [dostęp 2010-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-12)].

[6] Aguru (tł. Barbara Mękarska). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo "Książnica", 1998, s. 34, seria: Słowniki Encyklopedyczne "Książnicy". ISBN 83-7132-369-7.

[7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[herber-8] B.E. Herber. "Thymelaeaceae" In: The Families and Genera of Vascular Plants vol.V (Klaus Kubitzki and Clemens Bayer, volume editors). Springer-Verlag: Berlin,Heidelberg. (2003)

[9] Aquilaria. The Plant List. [dostęp 2014-01-18]. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]