Aleksandr Apuchtin

Aleksandr Lwowicz Apuchtin (ros. Александр Львович Апухтин, ur. 4 listopada 1822 w Petersburgu, zm. 2 listopada 1903 tamże) – rosyjski oficer w stopniu generała-majora, kurator warszawskiego okręgu szkolnego (ros. попечитель Варшавского учебного округа) w latach 1879–1897, od 1896 tajny radca dworu, od 1897 senator. Twórca zrusyfikowanego systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim, opartego na reformie programów szkolnych, wprowadzeniu nowych podręczników (m.in. osławiony podręcznik do historii Dmitrija Iłowajskiego), systemu donosów i szpiclowania uczniów, będącego podstawą systemu policyjnego w szkołach.

Aleksandr Apuchtin

Aleksandr Apuchtin
Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1822 Petersburg
Data i miejsce śmierci	3 listopada 1903 Petersburg
Kurator warszawskiego okręgu szkolnego
Okres	od 1879 do 1897
Następca	Piotr Ligin
Cytaty w Wikicytatach

Apuchtinowski system oświatowy miał stworzyć człowieka lękliwego wobec władzy i identyfikującego się z carską Rosją i jej kulturą. Od 1885 w języku polskim wykładana była wyłącznie religia. Apuchtin przyczynił się do spadku liczby szkół, upadku kultury polskiej w Kongresówce i wzrostu analfabetyzmu. Do jego ulubionych powiedzeń należało zdanie, że dzięki jego rządom szkolnym „matka Polka zawodzić będzie nad kołyską dziecka rosyjską piosenką”^[1]. Od jego nazwiska wywodzi się określenie noc apuchtinowska^[2].

Najsłynniejszy protest przeciwko polityce Apuchtina wyrażony został przez rosyjskiego studenta Uniwersytetu Warszawskiego Jewgienija Żukowicza. 16 kwietnia 1883 roku Żukowicz wszedł do gabinetu Apuchtina i spoliczkował kuratora. Żukowicza aresztowano, ale stał się bohaterem Warszawy i wywołał demonstracje na uczelni, tzw. schodki Apuchtinowskie. Wkrótce jednak zamieszki studenckie stłumiono, a Żukowicza skazano na 6 miesięcy więzienia^[3].

Wrogi stosunek Polaków do osoby Apuchtina wyraził m.in. Stefan Żeromski w swoich Dziennikach; pod datą 11 listopada 1887 młody pisarz, pisząc o swojej wyobrażonej „tęgiej awanturze narodowej”, zanotował m.in. „Apuchtina powiesiłbym na pomniku Paskiewicza”.