Aleksander Newski

Syn księcia Jarosława II, wnuk Wsiewołoda III Wielkie Gniazdo. W 1236 został wybrany księciem Nowogrodu. W tym czasie ze wschodu nadciągały ordy tatarskie, na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzali niemieccy kawalerowie mieczowi, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Tych ostatnich pokonał w 1240 nad Newą, stąd wziął się jego przydomek. W 1242 zwyciężył Niemców i wyzwolił miasto Psków oraz odniósł słynne zwycięstwo nad wojskami inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego na zamarzniętym jeziorze Pejpus (Czudzkim; tzw. bitwa na lodzie), co zapobiegło ich ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Ruś wojska litewskie.

Będąc doskonałym dyplomatą i jednocześnie typowym feudałem, dobrze rozumiał, że jest w swych działaniach całkowicie zależny od tatarskiej Złotej Ordy. Dlatego też prowadził bezwzględną i powolną jej politykę^[5]. W 1249 przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 – wielkiego księcia włodzimierskiego (jarłyk Batu-chana). W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowogrodu, powstrzymującego się z wypłatą danin.

W 1263 złożył śluby zakonne i przyjął imię Aleksy. 14 listopada tego samego roku zmarł, a jego ciało spoczęło we Włodzimierzu nad Klaźmą, w soborze Narodzenia Matki Bożej na terenie monasteru pod tym samym wezwaniem^[6].

W 1547 został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną. Relikwie Aleksandra Newskiego w 1724 przewieziono do Ławry Aleksandra Newskiego w Petersburgu, gdzie były wystawione dla kultu początkowo w cerkwi Zwiastowania, następnie w latach 1790–1922 w soborze Trójcy Świętej. W czasie akcji otwarcia relikwiarzy przeprowadzonej przez rząd bolszewicki szczątki Aleksandra Newskiego zostały odebrane wiernym i przeniesione do Muzeum Historii Religii i Ateizmu w Piotrogrodzie, gdzie pozostawały do 1989. Wówczas ponownie trafiły do soboru Trójcy Świętej, jednak bez oryginalnego srebrnego sarkofagu, który pozostaje częścią ekspozycji Ermitażu^[7].

Był ojcem Dymitra, Andrzeja i Daniela.

Aleksandrowi Newskiemu poświęcił kantatę Siergiej Prokofjew^[8]. Książę jest również bohaterem nakręconego w 1938 filmu Aleksander Newski Siergieja Eisensteina z wykorzystaniem muzyki Prokofjewa, a także filmu z 2008 r. Aleksander: Bitwa newska w reż. Igora Kalenowa.

W grudniu 2008 postać średniowiecznego księcia zajęła pierwsze miejsce w trwającym ponad pół roku konkursie Imię Rosji na największe postacie w rosyjskiej historii, w którym przez Internet i telefon oddano w sumie 5 mln głosów^[9]. Na Aleksandra Newskiego oddano 524 575 głosów^[10].

• Order św. Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
• Order Aleksandra Newskiego (ZSRR)
• Order Aleksandra Newskiego (Federacja Rosyjska)
• Order Świętego Aleksandra (Bułgaria)
• Sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie

• Michał Kozłowski, Aleksander Newski – wódz, kolaborant, bohater, Portal Histmag