Al-Wasik

Nowy kalif, zrodzony z Al-Mutasima i niewolnicy bizantyjskiej („rumijskiej”) o imieniu Karatis, nie był wybitną osobistością i w dodatku panował krótko. Matka jego w 842 odbyła hadżdż z jego bratem, przyszłym kalifem Al-Mutawakkilem i w tymże roku zmarła. Pochowano ją w Al-Kufie. Nowy kalif był według historyka At-Tabariego mężczyzną średniego wzrostu, przystojnym i dobrze zbudowanym. Miał blond włosy, różową karnację i pewien defekt lewego oka. Patronował artystom i uczonym. Był utalentowany muzycznie: podobno skomponował samodzielnie blisko 100 pieśni.

Tahirydzi nadal pozostali namiestnikami prowincji wschodnich oraz wojskowymi gubernatorami Bagdadu, wobec tego, że kalif rezydował w Samarra. Kalif uznawał dziedziczność Tahirydów: po śmierci Abd Allaha Ibn Tahira w 844 sukcesję przejął bez przeszkód jego syn, Tahir Ibn Abd Allah. Stanowisko wezyra pełnił nadal Muhammad Ibn Abd al-Malik az-Zajjat.

W roku 844-845 doszło do wymiany jeńców z Bizantyjczykami. Według At-Tabariego wróciło wówczas do domów aż 4362 muzułmanów. Była to pierwsza tak duża wymiana jeńców od czasów kalifa Al-Amina (809-813).

Przypisuje mu się faworyzowanie formacji wojskowej asz-szakirijja, gwardii kalifa w Samarra. Odpowiedzialność za obronę rubieży kalifatu powierzył dwóm wielkorządcom tureckim: na zachodzie Al-Asznasowi a na wschodzie Itachowi^[1]. W 844-845 i w 846-847 kalif wyprawiał jednego ze swych wodzów tureckich, Bughę al-Kabira („Bughę Starszego”), na czele ekspedycji karnych do Arabii. Turek miał karać Arabów za bezprawie na terenie kalifatu. Zbuntowały się wówczas m.in. słynne, bitne plemiona Banu Hilal i Banu Sulajm, które w przyszłości, w poszukiwaniu nowych siedzib, spustoszą kraje Maghrebu^[2]. Oprócz tego doszło do zamieszek w kilku miejscach kalifatu, z których najgroźniejsza wydarzyła się w Palestynie i Syrii. Powodem był antagonizm między miejscowymi Arabami a skoszarowanymi tam do obrony pogranicza Turkami. Za Al-Wasika doszło do niebezpiecznego precedensu w dziejach kalifatu abbasydzkiego: władca tak dalece lekceważył politykę, iż usunął się w domowe zacisze, a zawiadywanie sprawami państwa oraz kontrolę nad wojskiem i policją wraz z zaszczytnym tytułem „sułtana” (arab. as-sultan) powierzył w 845 Al-Asznasowi. W 846 doszło do włamania do skarbca kalifa w Samarra, z którego skradziono 42 tysiące dinarów; sprawców udało się jednak ująć. Owi Turcy w źródłach arabskich nie zawsze oznaczają ludy etnicznie tureckie, lecz są raczej synonimem tego, co starożytni określali mianem barbarzyńców.

Wobec faworyzowania Turków zawiązała się opozycja kierowana przez Ahmada Ibn Nasr Ibn Malik al-Chuza’iego^[3], przedstawiciela abna ad-dawla, stronników Abbasydów o rodowodzie dłuższym niż obecni „Turcy”, z udziałem zwolenników mazhabu Ibn Hanbala. Był to więc ruch zmierzający do wyeliminowania Turków od kluczowych stanowisk w rządzie oraz zastąpienia mutazylizmu „ortodoksyjnym” sunnizmem. Spisek odkryto w porę i w kwietniu 846 Ahmad Ibn Nasr odmówiwszy uznania mutazylickiego credo został jako buntownik i bałwochwalca stracony; jego wspólników stracono lub ukarano aresztem.

Al-Wasik zmarł 10 sierpnia 847, w sile wieku, zupełnie niespodziewanie.

Postać kalifa Al-Wasika stała się inspiracją dla Williama Thomasa Beckforda do napisania powieści gotyckiej „Vathek, an Arabian Tale” (znanej również pod tytułem „The History of the Caliph Vathek”).

• Hauziński J.: Burzliwe dzieje kalifatu bagdadzkiego, Warszawa-Kraków 1993
• Ibn Jarir al-Tabari: The history of the Prophets and Kings, vol. 34 ISBN 978-0-7914-7249-1 محمد بن جرير الطبري تاريخ الرسل والملوك