Abdus Salam

Abdus Salam
	; Abdus Salam (z lewej) i Syed Qasim Mahmood, pakistański pisarz, encyklopedysta i dziennikarz
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1926 ; Jhang
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1996 ; Oksford
	profesor
	Specjalność: fizyka teoretyczna
Alma Mater	Government College University w Lahore,; University of Cambridge
Uczelnia	Uniwersytet Stanforda,; Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley,; Uniwersytet Harvarda
	dyrektor International Centre for Theoretical Physics
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki; Medal Copleya
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Abdus Salam (ur. 29 stycznia 1926 w Jhang, zm. 21 listopada 1996 w Oksfordzie)^[1] – pakistański fizyk teoretyk, noblista, profesor fizyki teoretycznej w Imperial College London, założyciel i dyrektor International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście^[2]^[3]. Zasłynął głównie w fizyce cząstek elementarnych – jako współtwórca teorii oddziaływań elektrosłabych obok Weinberga i Glashowa, z którymi otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1979.

Grób Abdusa Salama – na nagrobku wyryto napis: „First Muslim Nobel Laureate” („Pierwszy muzułmański laureat Nagrody Nobla”), jednak fanatycy zniszczyli wyraz „Muslim”^[a].

Życiorys

Pochodzenie i wykształcenie

Ojciec Abdusa Salama był urzędnikiem w Wydziale Edukacji w ubogim rolniczym regionie. Abdus Salam jako czternastolatek przystąpił do egzaminu wstępnego na University of the Punjab i uzyskał na nim najwyższy wynik w historii uczelni. Uzyskał stypendium, które pozwoliło mu na podjęcie studiów w Government College na University of the Punjab (obecnie Government College University, Lahore). Studia ukończył w 1946, uzyskując tytuł MA. W tym samym roku wyjechał na stypendium do St John’s College, wchodzącego w skład University of Cambridge. Tam w 1949 uzyskał stopień BA w dziedzinie matematyki i fizyki^[4].

Praca naukowa

W 1950 został wyróżniony Smith's Prize, nagrodą przyznawaną przez University of Cambridge osobom przed doktoratem, za wybitny wkład w dziedzinie fizyki. Stopień doktora fizyki teoretycznej uzyskał w 1952; jego rozprawa dotyczyła elektrodynamiki kwantowej^[4].

W 1951 wrócił do Pakistanu, aby wykładać matematykę w Government College; rok później objął stanowisko kierownika Zakładu Matematyki na University of the Punjab. W 1954 opuścił Pakistan i ponownie wyjechał do Cambridge, gdzie w 1957 został profesorem fizyki teoretycznej na Imperial College London. Stanowisko to łączył z funkcją dyrektora International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście, którego był współzałożycielem^[5].

Abdus Salam za pomocą hipotetycznych równań opisał zależności pomiędzy siłą elektromagnetyczną a oddziaływaniami słabymi. Postulował istnienie cząstek elementarnych, takich jak Bozon W czy Bozon Z. Do podobnych wniosków doszli Sheldon Lee Glashow oraz Steven Weinberg, którzy stosowali inne metody badawcze. Istnienie tych bozonów zostało potwierdzone przez eksperymenty prowadzone w CERN w 1983^[5].

Od 1966 blisko współpracował z gen. Władysławem Turowiczem, komendantem pakistańskiego Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), przy rozwijaniu programu rakietowego i kosmicznego (satelity, astronauci). Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego^[6].

Nagrodę Nobla otrzymał w 1979, wraz z Sheldonem Lee Glashowem i Stevenem Weinbergiem, za niezależne prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych^[7]. Był pierwszym muzułmańskim i pakistańskim laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał również wiele innych honorowych tytułów oraz wysokich odznaczeń^[8], m.in. status członka zagranicznego PAN (1985)^[3]^[9]. Laureat Medalu Copleya.

Śmierć

Po śmierci, spowodowanej chorobą Parkinsona, jego ciało zostało przetransportowane do Rabwah w Pendżabie i tam złożone w pobliżu grobu rodziców.

Wyróżnienia

Odznaczenia

Salama odznaczyło kilka krajów Azji, Europy i Ameryki Południowej:

1959: Order Pakistanu^[8]
1979: Order Imtiaz (Pakistan)
1980: Order Niepodległości (Jordania)^[8]
1980: Order Andrésa Bella (Wenezuela)^[8]
1980: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy)^[8]
1989: Honorowy Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)^[8]
1994: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Naukowej (Brazylia)^[10]

Doktoraty honorowe

Tytuł doktora honoris causa przyznało mu ponad 40 uczelni z pięciu kontynentów – Azji, Europy, Afryki i obu Ameryk. Jego nazwisko znajduje się na liście uczelni, które przyznały ten tytuł, zamieszczonej na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego^[8]:

1957: University of the Punjab, Lahaur (Pakistan)
1971: Uniwersytet Edynburski (Wielka Brytania)
1979: Università degli Studi di Trieste (Włochy)
1979: University of Islamabad (Pakistan)
1980: Universidad Nacional de Ingeniería w Limie (Peru)
1980: Uniwersytet Świętego Marka w Limie (Peru)
1980: Universidad Nacional de San Antonio Abad del Cusco (Peru)
1980: Universidad Simón Bolívar w Caracas (Wenezuela)
1980: Yarmouk University w Irbidzie (Jordania)
1980: Uniwersytet Stambulski (Turcja)
1981: Guru Nanak Dev University w Amritsarze (Indie)
1981: Muslim University w Aligarh (Indie)
1981: Banaras Hindu University w Waranasi (Indie)
1981: University of Chittagong (Bangladesz)
1981: Uniwersytet Wrocławski (28 maja^[11])
1981: University of Bristol (Wielka Brytania)
1981: University of Maiduguri (Nigeria)
1982: Uniwersytet Filipiński
1983: Uniwersytet Chartumski (Sudan)
1983: Uniwersytet Complutense w Madrycie (Hiszpania)
1984: City College of New York (USA)
1984: University of Nairobi (Kenia)
1985: Universidad Nacional de Cuyo w Mendozie (Argentyna)
1985: Universidad Nacional de La Plata (Argentyna)
1985: University of Cambridge (Wielka Brytania)
1985: Uniwersytet w Göteborgu (Szwecja)
1986: Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy (Bułgaria)
1986: Uniwersytet w Glasgow (Wielka Brytania)
1986: University of Science and Technology w Hefei (Chiny)
1986: City, University of London (Wielka Brytania)
1987: Panjab University w Czandigarh (Indie)
1987: Medicina Alternativa Institute w Kolombo (Sri Lanka)
1987: National University of Benin w Kotonu (Benin)
1987: University of Exeter (Wielka Brytania)
1988: Uniwersytet w Gandawie (Belgia)
1990: Bendel State University w Ekpomie (Nigeria)
1990: Uniwersytet Ghany (Ghana)
1991: University of Warwick (Wielka Brytania)
1991: Université Cheikh Anta Diop w Dakarze (Senegal)
1991: Universidad Nacional de Tucumán w San Miguel de Tucumán (Argentyna)
1992: University of Lagos (Nigeria)

Uwagi

↑ Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.

Przypisy

↑ Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Salam Abdus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-29] .
↑ ^a ^b Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Abdus Salam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).
↑ The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).
↑ Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ Salam, Abdus, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01] .
↑ Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port.).
↑ Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol.).

Bibliografia

Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. (ang.).
Andrzej K. Wróblewski. Noblista heretyk. „Wiedza i Życie”, s. 63, marzec 2010. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0137-8929.

Linki zewnętrzne

[uwaga1-1] Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.

[nobelprize-2] Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[Bio-3] Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[EPWN-4] Salam Abdus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-29] .

[nobelprize_bio-5] Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang.).

[Britannica-6] Abdus Salam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).

[def-7] The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).

[NL-8] Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[CV-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[PAN-10] Salam, Abdus, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01] .

[OZN-11] Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port.).

[UWr-12] Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]