Uistiti czarnoucha
| Callithrix kuhlii | |
| Coimbra-Filho, 1985[1] | |
 Uistiti czarnoucha w Blank Park Zoo w Des Moines | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Parvordo | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
uistiti czarnoucha |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Uistiti czarnoucha[3] (Callithrix kuhlii) – gatunek małpy szerokonosej z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae), występującej w tropikalnych i subtropikalnych lasach wschodniej Brazylii. Jest narażony na wyginięcie.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1985 roku brazylijski prymatolog Adelmar F. Coimbra-Filho nadając mu nazwę Callithrix kuhlii[1]. Miejsce typowe to rzeka Jequitinhonha, południowa Bahia, Brazylia[4][5].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy, nie rozpoznają podgatunków[6].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Callithrix: gr. καλλιθριξ kallithrix ‘z pięknymi włosami’, od καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włos’[7].
- kuhlii: Heinrich Kuhl (1797–1821), niemiecki zoolog[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Uistiti czarnoucha występuje we wschodniej Brazylii pomiędzy rzekami De Contas i Jequitinhonha w południowej części stanu Bahia, tuż przy północno-wschodnim krańcu stanu Minas Gerais[9][6][10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 20–23 cm, długość ogona 29–33 cm; masa ciała 350–400 g[9][10]. Gatunek jest ubarwiony w większości na czarno, z białymi oznaczeniami na policzkach i czole. Ma pierścienie na ogonie i czarne kępki na futrze, wychodzące od uszu.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak inne gatunki z rodzaju Callithrix żyją w grupach składających się z 4 lub 5 samic i 2 lub 3 samców (nie licząc potomstwa) w społecznościach matriarchalnych. Jedynie dominująca samica może się rozmnażać. Potomstwo zawsze rodzi się w parach.
Głównym składnikiem diety jest sok mleczny drzew, małpy te mają wyspecjalizowane zęby do żłobienia otworów w korze. Ponadto żywią się owocami, kwiatami, nektarem i nasionami, a także pająkami i owadami. Ze względu na występowanie tych składników pożywienia już od środkowych i niskich partii lasu, uistiti czarnouche często wędrują i odżywiają się w towarzystwie marmozet złotogłowych (Leontopithecus chrysomelas), które stołują się w koronach drzew[11].
Na uistiti czarnouchą polują głównie ptaki drapieżne (harpia wielka (Harpia harpyja), myszołowik prążkowany (Buteo nitidis), myszołowczyk (Rupornis magnirostris) i aguja białosterna (Geranoaetus albicaudatus)), kotowate (jaguar amerykański (Panthera onca), jaguarundi amerykański (Herpailurus yagouaroundi) i ocelot wielki (Leopardus pardalis)) oraz węże[11].
Uistiti czarnoucha jest zwierzęciem silnie socjalnym, spędza dużo czasu na iskaniu. Ma indywidualny, charakterystyczny głos. Komunikuje się za pomocą gestów i sygnałów zapachowych[11].
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b A.F. Coimbra-Filho. Sagüi-de-Wied Callithrix kuhli (Weid, 1826). „Boletim Informativo de Fundação Brasileira para Conservação da Natureza”. 9 (4), s. 5, 1985. (port.).
- ↑ a b Callithrix kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Callithrix) kuhlii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-11].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Callithrix kuhlii Coimbra-Filho, 1985. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 176. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 152, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 231. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 319. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 114. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c T. Keeley, Callithrix kuhlii, [w:] Animal Diversity Web [online], 2004 [dostęp 2023-09-11] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini). W: Rylands AB and Mittermeier RA: South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Bahavior, Ecology, and Conservation. Wyd. Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB. Springer, 2009, s. 23–54. ISBN 978-0-387-78704-6.