William Whewell

William Whewell

Data i miejsce urodzenia	24 maja 1794 Lancaster
Data i miejsce śmierci	6 marca 1866 Cambridge
Przyczyna śmierci	upadek z konia
Alma Mater	Trinity College, University of Cambridge
Uczelnia	Trinity College, University of Cambridge
Stanowisko	rektor (ang. Master)
Małżeństwo	Cordelia Marshall (1841-55) Evelina Frances Ellis (1858)
Multimedia w Wikimedia Commons

William Whewell (ur. 24 maja 1794 w Lancaster, zm. 6 marca 1866 w Cambridge^[1]) – angielski polihistor: filozof, logik, historyk nauki i przedstawiciel kilku innych dziedzin, jak: geologia z mineralogią, fizyka, astronomia, teologia, prawo międzynarodowe, ekonomia polityczna i architektura.

Zajmował się głównie teorią, historią oraz metodologią nauk przyrodniczych. Był absolwentem, profesorem i wreszcie przewodniczącym (ang. Master) Trinity College na Uniwersytecie Cambridge^[2]  oraz członkiem Royal Society w Londynie. W latach 1837–1839 pełnił funkcję przewodniczącego Londyńskiego Towarzystwa Geologicznego (Geological Society of London)^[3]. W 1837 roku otrzymał nagrodę Royal Medal przyznawaną przez Royal Society w Londynie za osiągnięcia w dziedzinie fizyki^[4].

Whewell był jedną z najważniejszych i najbardziej wpływowych osób w XIX-wiecznej Wielkiej Brytanii^[5] . Posiadał wszechstronną wiedzę w wielu dziedzinach nauki.

Po porady w sprawach nauki i filozofii zwracali się do niego najwybitniejsi uczeni brytyjscy. Wywarł istotny wpływ na Johna Stuarta Milla, z którym dyskutował. Ze względu na swoją erudycję i zdolności językowe stworzył on wiele terminów naukowych. Przykładowo dla Michaela Faradaya stworzył pojęcia: anoda, katoda, jon. Whewell stworzył angielskie słowo scientist (naukowiec), które zastąpiło dotychczas używane w języku angielskim natural philosopher (filozof przyrody) czy man of science (człowiek nauki).

Był jednym ze współzałożycieli British Association for the Advancement of Science.

Prace Whewella z zakresu nauk ścisłych:

• 1819: An Elementary Treatise on Mechanics,
• 1823: A Treatise on Dynamics,
• 1837: The Mechanical Euclid, containing the Elements of Mechanics and Hydrostatics demonstrated after the Manner of the Elements of Geometry,
• 1828: Essay on Mineralogical Classification and Nomenclature,
• 1833: Astronomy and General Physics.

Prace Whewella z zakresu filozofii i historii nauki:

• 1837: History of the Inductive Sciences (3 vols.),
• 1840: The Philosophy of the Inductive Sciences (2 vols.).

Whewell napisał również pracę z dziedziny architektury: Architectural Notes on German Churches, with Remarks on the Origin of Gothic Architecture (1830)

• Laura J.L.J. Snyder Laura J.L.J., William Whewell, Edward N.E.N. Zalta (red.), [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 22 września 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-17] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-21]  (ang.).???
• Whewell, William. A Cambridge Alumni Database. [dostęp 2016-11-08].
• Encyklopedia PWN, Tom 3, Warszawa 1991, s. 751.
• Zamecki S., Komentarze do naukoznawczych poglądów Williama Whewella (1794--1866), Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, Tom CLXII, Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Warszawa 2012, (bibliografia s. 721-739, indeks s. 745-756)

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: William Whewell w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].