Wikipedysta:Kroton/brudnopis 10

Rynek

Osiedle Kościuszki
Rynek w Mielcu
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Mielec
Poprzednie nazwy	Victoria Platz, plac gen. Karola Świerczewskiego
Położenie na mapie Mielca Rynek
Położenie na mapie Polski Rynek
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Rynek
Położenie na mapie powiatu mieleckiego Rynek
50°17′09,9″N 21°25′10,6″E/50,286081 21,419625
Multimedia w Wikimedia Commons

Rynek znajduje się na osiedlu Kościuszki^[1]. Z rynku wychodzą ulice (po dwie z każdego narożnika): Adama Mickiewicza, Tadeusza Kościuszki, Krakowska, Legionów, Jana Kilińskiego, 3 Maja, Krótka^[2].

W swojej historii rynek nosił następujące nazwy:

• Rynek – do 1939
• Victoria Platz – w czasie okupacji niemieckiej
• plac generała Karola Świerczewskiego – w latach 1948-1990
• Rynek – od 1990^[3].

23.12.2014 w rynku postawiono rzeźbę Gryfa, której autorami są Agnieszka Świerzowicz-Maślaniec i Marek Maślaniec^[4]. Gryf nawiązuje do herbu Mieleckich, założycieli Mielca oraz do herbu powiatu mieleckiego. Obok rzeźby umieszczono tablicę informującą czym jest gryf i jaki jest jego związek z Mielcem. Po naciśnięciu przyscisku znajdującego się w cokole rzeźby można usłyszeć historię Mielca^[5].

W 1915 w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego spłonęła cała północna pierzaja rynku^[6].

W 1927 na rynku odbył się przedwyborczy wiec z udziałem przywódcy PSL „Piast” Wincenta Witosa^[7]. Starciami z policją zakończył się zorganizowany 27 października 1932 na rynku wiec w proteście przeciwko aresztowaniu członków Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego^[7]. Podczas wiecu chłopskiego, który miał miejsce 15 sierpnia 1937 ogłoszono dziesięciodniowy strajk^[7].

W 1941 w lokalu gastronomicznym, w kamienicy pod numerem 21, koncertował Mordechaj Gebirtig^[8]. 9 marca 1942 Niemcy w ramach akcji Reinhardt rozpoczęli deportację mieleckich Żydów, pomimo zapłacenia przez Judenrat zażądanego za odstąpienie od wysiedlenia okupu^[9]. Po zgromadzeniu Żydów na rynku i wstępnej selekcji, mężczyzn zdolnych do pracy wywiezieniu do obozów pracy w Pustkowie i Cyrance^[9]. Pozostałych popędzono w kierunku Berdechowa, mordując po drodze tych, którzy nie mogli iść lub próbowali uciec^[9]. Kilkuset Żydów więzionych w Berdechowie rozstrzelano w Borku^[9], resztę wywieziono do gett na Lubelszczyźnie i Podlasiu^[10]. Ofiary akcji Reinhardt upamiętnia tablica na ścianie Łojczykówki^[11].

W sierpniu 1944 wzdłuż północno-wchodniej pierzei rynku zostal utworzony cmentarz, na którym pochowano poległych żołnierzy Armii Czerwonej^[3]. Na cmentarzu znajdowalo się 39 otoczonych drewnianymi płotkami grobów, z obeliskami, na których umieszczono czerwone gwiazdy^[12]. W 1948 cmentarz został zlikwidowany, a ciała żołnierzy przeniesiono na nowy cmentarz przy ulicy Wolności^[12].

Według stanu na 30 czerwca 2024 roku do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są cztery domy^[13]:

• Rynek 3 (numer w rejestrze zabytków: A-1077 z 24.06.1981)^[13] – dom zbudowany został pod koniec XIX wieku^[14]. Jest to murowany i otynkowany budynek dwukondygnacyjny z płaskim dwuspadowym dachem, zbudowany na planie litery L. Elewacja frontowa jest jednoosiowa. Drzwi wejściowe umieszczone są pomiędzy dwoma oknami tworzą witrynę sklepową. Nad drzwiami znajduję się żelbetowy balkon z balustradą wykonaną z prętów. Ścianka kolankowa udekorowana jest girlandami, pomiędzy którymi znajdują się okienka poddasza. Dom był remontowany w 1931, 1950. 1976 i latach 1982-1985^[15].
• Rynek 22 (numer w rejestrze zabytków: A-1078 z 28.02.1983)^[13] – dom zbudowany został w 1875 roku. Jest to budynek dwukondygnacyjny, murowany, otynkowany. Posiada mansardowy dach z blachy. Elewacja frontowa jest trójosiowa^[16]. Fasada budynku jest bogato zdobiona motywami roślinnymi. Po obu stronach wejścia znajdują się szerokie witryny sklepowe. Nad wejściem znajduje się balkon z balustradą z kutych prętów o ornamencie geometryczno-roślinnym^[16]. W sieni i na klatce schodowej znajdują się ładne dekoracje^[17]. Na piętrze zachowały się dwa secesyjne piece kaflowe^[16].
• Rynek 23 (numer w rejestrze zabytków:A-1079 z 24.06.1981)^[13] – dom zbudowany pod koniec XIX w. Dwukondygnacyjny dom jest murowany i otynkowany z dwuspadowym dachem z blachy. Elewacja frontowa jest dwuosiowa^[18].
• Rynek 25 (numer w rejestrze zabytków:A-1122 z 21.11.1988)^[13] – dom zbudowany został na przełomie XIX i XX wieku. Dwukondygnacyjny, murowany i otynkowany dom jest przykryty jednospadowym dachem^[19].
• Legionów 1 (numer w rejestrze zabytków: A-1062 z 5.10.1998)^[13] – dom z frontową elewacją przy ulicy Legionów i boczną od strony Rynku. Został zbudowany w 1902^[20]. Jest to budynek dwukondygnacyjny, murowany i otynkowany. Elewacja od strony Rynku jest dwuosiowa, a od strony ulicy Legionów ośmioosiowa, z płytkim dwuosiowym ryzalitem zwieńczonym szczytem z dwoma okienkami i owalną tarczą pomiędzy nimi, na której umieszczono datę wybudowania domu (1902)^[20]. Zbudowany został na planie nieregularnej litery C z wewnętrznym podwórkiem^[20].
• Mickiewicza 2, Łojczykówka (numer w rejestrze zabytków: A-986 z 10.10.1991^[13]) – zbudowana w 1904 we wschodnim narożniku rynku. Dłuższy bok kamienicy przylega do ulicy Adama Mickiewicza, a krótszy do ulicy Tadeusza Kościuszki. Dwukondygnacyjna kamienica jest zbudowana z cegły, otynkowana, boniowana^[21]. Przykryta jest dwuspadowym blaszanym dachem^[22]. Główne wejście jest w ściętym narożniku zwięczonym kopułą wspartą na ośmiokątnym tamburze^[21]. Przed II wojną światową mieściły się w budynku sklepy i magistrat, a w czasie okupacji niemieckiej Zarząd Miasta (Stadtverwaltung). Po II wojnie światowej był siedzibą Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, Ligi Kobiet oraz innych instytucji. Mieściły się tu także liczne sklepy i zakłady usługowe. Od 2012 jest siedzibą miejskiej biblioteki^[23].

• 
  Rynek 3
• 
  Rynek 22
• 
  Rynek 23
• 
  Rynek 25
• 
  Legionów 1
• 
  Mickiewicza 2

"Przecinająca rynek, ruchliwa trasa Dębica - Tarnów tworzy z placu męczący "kocioł" wypełniony szumem aut i ciężkim odorem spalin".^[24] Na rynku znajdują się 2 przystanki MKS: Rynek 01 i Rynek 02^[25] oraz Punkt Obsługi Klienta POK1 pod adresem Rynek 6^[26]. Pierwszą linię autobusową łączącą Rynek z Osiedlem i WSK Miejska Komunikacja Samochodowa uruchomiła w 1961^[27].