Powiat sochaczewski

Powiat sochaczewski
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1428
Siedziba	Sochaczew
Starosta	Jolanta Gonta
Powierzchnia	734,8 km²
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności	; 84 804
• gęstość	115,7 os./km²
Urbanizacja	45,76%
Tablice rejestracyjne	WSC
	Adres urzędu:ul. M. J. Piłsudskiego 65; 96-500 Sochaczew
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	1
Liczba gmin wiejskich	7
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat sochaczewski – powiat w Polsce (zachodnia część województwa mazowieckiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Sochaczew.

W skład powiatu wchodzą:

Gmina	Typ	Powierzchnia (km²)	Ludność (2006)	Siedziba
Sochaczew	miejska	26.1	37,925	Sochaczew
Gmina Teresin	wiejska	88.0	11,028	Teresin
Gmina Sochaczew	wiejska	91.4	8,764	Sochaczew *
Gmina Iłów	wiejska	128.5	6,342	Iłów
Gmina Nowa Sucha	wiejska	90.3	5,966	Nowa Sucha
Gmina Młodzieszyn	wiejska	117.1	5,541	Młodzieszyn
Gmina Brochów	wiejska	116.8	4,258	Brochów
Gmina Rybno	wiejska	72.8	3,494	Rybno
* siedziba nie jest częścią gminy

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 85 045 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 85 001 osób^[3].

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	83 467	100	42 864	51,35	40 603	48,65
Miasto	38 126	45,68	19 998	23,96	18 128	21,72
Wieś	45 341	54,32	22 866	27,40	22 475	26,93

Piramida wieku mieszkańców powiatu sochaczewskiego w 2014 roku^[4]:

Położenie geograficzne

Powiat sochaczewski leży środkowej w Polsce w zachodniej części województwa mazowieckiego na Równinie Łowicko-Błońskiej. Swoistą oś symetrii stanowi rzeka Bzura przecinająca powiat z południa na północ. Północną granicę tworzy Wisła, a od wschodu powiat opiera się o Puszczę Kampinoską.

Na terenie województwa mazowieckiego graniczy z powiatami: gostynińskim, płockim, płońskim, nowodworskim, warszawskim zachodnim, grodziskim i żyrardowskim.

Od strony południowo-zachodniej powiat sochaczewski graniczy z powiatem skierniewickim oraz powiatem łowickim w województwie łódzkim.

Stolicą powiatu jest Sochaczew.

Rzeźba terenu

Krajobraz powiatu sochaczewskiego ukształtował się podczas środkowopolskiego i bałtyckiego zlodowacenia. Ich pozostałością są doliny rzeczne i pradoliny z wydmami śródlądowymi (w pasie od Młodzieszyna do Warszawy) oraz płaskie równiny denudacyjne (patrz: denudacja).

Na terenie powiatu występują gleby średniej jakości: płowe, bielicowe i brunatne.

Jedynym liczącym się surowcem mineralnym są iły warowe, szare i szaro brązowe (gminy Iłów i Brochów) wykorzystywane do produkcji ceramiki budowlanej.

Klimat

Teren powiatu leży w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego i jest kształtowany przez powietrze polarno-morskie, zwrotnikowo-morskie, polarno-kontynentalne i zwrotnikowo-kontynentalne. Średnia temperatura roczna wynosi +8 °C, w lato ponad +20 °C, w zimę poniżej 0 °C.

Przeciętne opady wahają się między 450 a 600 mm, a więc w porównaniu z innymi rejonami kraju jest to rejon dosyć suchy.

Wody

Główną rzeka płynącą przez teren powiatu sochaczewskiego jest rzeka Bzura wraz z dopływami: Utratą, Pisią, Lutowią, Suchą oraz Łasicą.

Północną granicę powiatu stanowi rzeka Wisła wraz z malowniczymi łachami i kępami.

Na czystość rzek znacząco wpłynęło wybudowanie w 1998 roku oczyszczalni ścieków w Sochaczewie.

Na terenie powiatu sochaczewskiego znajdują się także źródła termalne.

We wsi Nowe Mostki koło Żelazowej Woli dokonano odwiertu badawczego.

Lasy

Ponad 15% powierzchni powiatu (11153 ha) zajmują lasy.

Najważniejszym kompleksem leśnym jest Puszcza Kampinoska, na terenie której w 1959 roku powołano do życia Kampinoski Park Narodowy. Z ogólnej powierzchni 38544 ha tylko 10% pozostaje w granicach powiatu sochaczewskiego, w tym dwa rezerwaty ścisłe: Czapliniec oraz Czerwińskie Góry.

Pozostałe większe kompleksy leśne znajdują się w gminach Młodzieszyn i Iłów.

Rezerwaty przyrody

Inne ciekawe tereny

Olszowieckie i Famułkowskie Błota na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego
dolina Wisły

Pomniki przyrody

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w powiecie sochaczewskim.

Powiat sochaczewski może pochwalić się ponad setką drzew będącymi pomnikami przyrody i czterema zabytkowymi alejami.

Pomniki przyrody w poszczególnych gminach:

Gmina Brochów – 21 pomnikowych drzew
Gmina Iłów – 10 pomnikowych drzew
Gmina Młodzieszyn – 5 pomnikowych drzew
Gmina Rybno – 6 pomnikowych drzew i 1 zabytkowa aleja
Gmina Sochaczew – 30 pomnikowych drzew i 1 zabytkowa aleja
Gmina Teresin – 41 pomnikowych drzew i 2 zabytkowe aleje

Kalendarz wydarzeń

Dzień Ziemi w Iłowie – kwiecień
Międzynarodowy Festiwal Filmów Katolickich i Multimediów w Niepokalanowie – maj
Świętojański Rajd Motocykli Zabytkowych – maj
Zawody Motocrossowe w Sochaczewie – maj i czerwiec
Dni Sochaczewa – czerwiec
Rodzinny Rajd Rowerowy po Powiecie Sochaczewskim im.Tadeusza Krawczyka – czerwiec
Biegi Przełajowe Młodych Olimpijczyków – czerwiec
Pożegnanie Lata w Iłowie – sierpień
Powiatowy Jarmark Pozarządowy – sierpień
Mazowiecki Rajd Szlakami Walk nad Bzurą – wrzesień
Mazowieckie Mistrzostwa Mikrolotów w Sochaczewie – wrzesień
Dożynki Wojewódzkie w Sochaczewie – wrzesień
Zawody Motocrossowe o Puchar Burmistrza Miasta Sochaczewa – listopad
Mazowieckie Przesłuchania Chopinowskie w Sochaczewie – grudzień
Walny Zjazd Organizacji Pozarządowych Powiatu Sochaczewskiego – grudzień
Patrol Świętego Mikołaja – grudzień

Najważniejsze zabytki

Zabudowa miejska Sochaczewa

ruiny Zamku Książąt Mazowieckich
Ratusz Miejski w Sochaczewie siedziba Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą
Kramnice miejskie z lat 1828–1833
dworzec kolejowy z końca XIX wieku

Kościoły

Kościół w Giżycach, gotycki, z 1439 roku
Kościół w Kozłowie Biskupim, gotycki, wzniesiony w 1443 r.
Kościół w Kozłowie Szlacheckim, gotycki, wzniesiony w 1470 r.
Bazylika św.Rocha i św.Jana Chrzciciela w Brochowie, gotycko-renesansowy wzniesiony w latach 1551–1561
Kościół w Kurdwanowie, modrzewiowy z 1676 r.
Kościół w Szymanowie, barokowy, wzniesiony w 1667 r.
Kościół w Rybnie, 1804–06
Kościół pw.Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Trojanowie, późnobarokowy, z 1783 roku
Kościół w Iłowie, późnobarokowy z 1781 r.
Kościół parafialny w Mikołajewie, gotycko-klasycystyczny, wzniesiony w latach 1815–1821
Kościół w Pawłowicach, klasycystyczny, wzniesiony w latach 1802–1805
Bazylika Najświętszej Maryi Panny Pośredniczki Łask w Niepokalanowie, modernistyczny z lat 1948–1950
Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Młodzieszynie, odbudowany w zmienionej formie w latach 1947–1951
Kościół św.Józefa Robotnika w Chodakowie, modernistyczny, pobudowany w latach 1957–1959
Kościół pw.Matki Bożej Różańcowej w Sochaczewie, modernistyczny z lat 1960–1964
Kościół pw.Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Boryszewie, z lat 1985–1996

Dwory i pałace

Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej-Woli
dwór w Czerwonce
dwór w Kuznocinie
dwór w Rozlazłowie
dwór w Gawłowie
dwór w Chodakowie
pałac w Szymanowie
dwór w Szymanowie
pałac w Teresinie
dwór w Nowych-Piaskach
dwór w Pawłowicach
pałac w Kożuszkach
pałac w Piasecznicy
dwór w Brochowie
dwór w Tułowicach
dwór w Gradowie
dwór w Skotnikach
dwór w Jeżówce
dwór w Strugach
dwór w Kawęczynie
dwór w Rokotowie
dwór w Zakrzewie
pałac w Rybnie
dwór we wsi Złota
dwór w Żdżarowie
dwór w Ruszkach
dwór w Żukowie
dwór w Kątach
dwór w Giżycach

Parki zabytkowe

gmina Brochów

Tułowice – park pochodzący z XIX w.
Brochów – park pochodzący z XIX w.

gmina Iłów

Brzozów Nowy – park pochodzi z XIX w.
Giżyce – park założony w I połowie XVIII w. i częściowo przekształcony w krajobrazowy w I połowie XIX w.
Ostrowce – park pochodzi z XIX w.
Wszeliwy – park pochodzi z XIX w.
Załusków – park pochodzi z XIX w.

gmina Młodzieszyn

Młodzieszyn – park krajobrazowy z II połowy XVIII w.
Ruszki – park krajobrazowy z I połowy XIX w.
Witkowice – park krajobrazowy w XIX w.

gmina Nowa Sucha

Gradów – park krajobrazowy z I połowy XIX w.
Rokotów – park krajobrazowy założony w końcu XVIII w. lub na początku XIX w.
Zakrzew – pozostałości parku krajobrazowego z XIX w.

gmina Rybno

Ćmiszew Rybnowski – resztki parku krajobrazowego
Rybno – park krajobrazowy z XIX w.
Złota – park krajobrazowy z około połowy XIX w.

gmina Teresin

Kawęczyn – resztki parku krajobrazowego z około 1930 r.
Nowa Piasecznica – resztki parku krajobrazowego z około połowy XIX w.
Nowe-Paski – resztki parku krajobrazowego z około 1880 r.
Pawłowice – park krajobrazowy założony w II połowie XIX w.
Seroki-Parcela – park krajobrazowy z końca XIX w.
Skotniki – park z przełomu XVIII/XIX w., przekomponowany w latach 1860 i 1900
Strugi – park krajobrazowy z połowy XIX w.
Szymanów – park z początku XX w.
Teresin – park założony około połowy XIX w.

gmina Sochaczew

Bielice – pozostałości parku krajobrazowego z XIX w.
Jeżówka – resztki parku krajobrazowego z XIX w.
Kąty – resztki parku krajobrazowego z XIX w.
Kożuszki-Parcel – park krajobrazowy założony w 1870 r. Po 1945 r. zdewastowany, później przekształcony
Kuznocin – resztki parku krajobrazowego z początku XX w.
Żdżarów – resztki parku krajobrazowego z około 1900 r.
Żelazowa-Wola – park powstały w latach trzydziestych XX w. na miejscu dawnego parku krajobrazowego pochodzącego z przełomu XVIII/XIX w., zdewastowanego w XIX w.
Żuków – pozostałości parku krajobrazowego z około 1900 r.

Cmentarze o szczególnym znaczeniu

Cmentarz w Rybnie założony w 1829 r., kwatery żołnierzy z czasów II wojny światowej.
Cmentarz wojenny w Bielicach – kwatery żołnierzy rosyjskich z 1915 r.
Cmentarz wojenny w miejscowości Lubiejew z 1915 r.
Kopiec mogilny żołnierzy niemieckich z I wojny światowej w miejscowości Orły-Cesin.
Cmentarz żołnierzy niemieckich z czasów I wojny światowej we wsi Złota.
Pomnik Ku Czci Pomordowanych we wsi Śladów 18.09.1939 r.
Cmentarz wojenny we wsi Janów.
Cmentarz żołnierzy polskich w Trojanowie – największy cmentarz żołnierzy polskich poległych w Bitwie nad Bzurą we wrześniu 1939 r. Spoczywa na nim 3693 żołnierzy armii „Poznań” i „Pomorze” oraz żołnierze AK polegli 4 kwietnia 1944 r.
Cmentarz św.Wawrzyńca w Sochaczewie, na którym znajdują się kwatery żołnierzy września 1939 r. z mogiłą dowódcy obrony Sochaczewa mjra Feliksa Kozubowskiego.
Kamień z tablicą pamiątkową w Tułowicach w miejscu śmierci gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego, poległego 19 września 1939 r.
Cmentarz żydowski w Sochaczewie założony w XV w., jedna z najstarszych nekropolii żydowskich w Polsce; miejsce pochówku znanego „Cadyka z Sochaczewa” – Abrahama Bornsztajna.
Grobowiec mułły (tzw. Baszta Tatarska) w Sochaczewie, wzniesiony na skarpie Bzury w I połowie XIX w. na terenie byłego cmentarza muzułmańskiego; obecnie w ruinie.

Osoby związane z powiatem sochaczewskim

Jakub Kurdwanowski – biskup płocki (zm. 1425)
Paweł Giżycki – biskup płocki (zm. 1463)
Jędrzej Gawroński – biskup krakowski i senator Księstwa Warszawskiego (1740–1813)
Fryderyk Chopin – wybitny kompozytor i pianista (1810–1849)
Michał Kleofas Ogiński – kompozytor, działacz polityczny (1765–1833)
Henryk Sienkiewicz – pisarz (1846–1916)
Władysław Ślewiński – malarz, jeden z przedstawicieli Młodej Polski i secesji (1856–1918)
św. o. Maksymilian Maria Kolbe – duchowny (1894–1941)
Kajetan Hebdowski – generał brygady armii Księstwa Warszawskiego, Komendant Sił zbrojnych Obojga Galicji, Kawaler Orderu Virtuti Militari (1746–1834)
Czesław Klatt – obrońca Helu (1915–2006)
Krzysztof Miklas – dziennikarz i komentator sportowy (ur. 1948)
Krzysztof Rutkowski – były detektyw (ur. 1960)
Mariusz Kamiński – polityk (ur. 1965)
Robert Klatt – muzyk (ur. 1972)
Mateusz „Białas” Karaś – raper (ur. 1987)

Osoby związane z Sochaczewem (poza powiatem sochaczewskim), patrz artykuł o Sochaczewie.

Transport

Drogi

Przez teren powiatu sochaczewskiego przebiegają drogi międzynarodowe, krajowe i wojewódzkie. Do najważniejszych z nich zalicza się:

droga międzynarodowa E30 Cork (Irlandia) – Omsk (Rosja), polski odcinek to trasa A2 Świecko-Terespol
droga krajowa nr 50 Ciechanów-Ostrów Mazowiecka.
droga wojewódzka nr 580 Warszawa – Leszno (powiat warszawski zachodni) – Kampinos – Żelazowa Wola – Sochaczew
droga wojewódzka nr 705 Śladów – Sochaczew – Skierniewice – Jeżów
droga wojewódzka nr 575 Płock – Kazuń Nowy
droga wojewódzka nr 577 Sochaczew – Płock

System ten jest wspomagany przez liczną sieć dróg gminnych i powiatowych.

Kolej

Przez powiat sochaczewski przebiega linia kolejowa E 20 (Berlin – Kunowice – Poznań – Warszawa – Terespol – Moskwa) ze stacją w Sochaczewie. Stąd można dostać się pociągami osobowymi do Warszawy i Łowicza Głównego. Zatrzymuje się tutaj szereg pociągów pośpiesznych i TLK dzięki czemu można dojechać z Sochaczewa do Lublina, Zamościa, Chełma, Białegostoku, Poznania, Zielonej Góry, Szczecina i Świnoujścia. Poza tym na terenie powiatu znajdują się przystanki kolejowe w następujących miejscowościach: Seroki, Nowa Piasecznica, Kornelin, i Leonów oraz stacja kolejowa Teresin (Teresin-Niepokalanów).

Komunikacja samochodowa

Uzupełnieniem i alternatywą dla pociągów jest rozwinięty system komunikacji samochodowej. Do Warszawy można dostać się busami (przewoźnik prywatny) oraz autobusami (PKS). Kursują także autobusy rejsowe którymi można dojechać do różnych miast na terenie Mazowsza i Polski, a także europejskich – w tym na Wyspy Brytyjskie. Lokalne połączenia autobusowe obsługuje PPKS Żyrardów. Na terenie Sochaczewa i najbliższych okolic funkcjonuje komunikacja miejska (Zakład Komunikacji Miejskiej w Sochaczewie).

Transport lotniczy

Różnorodność połączeń drogowych i kolejowych z Sochaczewem oraz dysponowanie odpowiednim terenem – byłym lotniskiem wojskowym, sprawiły, że rozpatrywana jest możliwość utworzenia tu nowego portu lotniczego dla Warszawy.

Osobny artykuł: Lądowisko Sochaczew.

Przypisy

↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Powiat sochaczewski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Bibliografia

'Audyt turystyczny powiatu sochaczewskiego’
pod red.Stanisława Russockiego: Dzieje Sochaczewa i Ziemi Sochaczewskiej. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970.
Leszek Nawrocki: Kalendarium wydarzeń historycznych na ziemi sochaczewskiej. Sochaczew: 2000. ISBN 83-91-50-50-0-6.
Marian Rożej: Zabytki architektury województwa skierniewickiego. Skierniewice: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Skierniewicach.
Lechosław Herz: Puszcza Kampinoska: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 293–297. ISBN 83-89188-48-1.
Aleksander Turczyk: Z Ziemi Sochaczewskiej. Sochaczew: 2002.
Aleksander Turczyk: Historie sochaczewskie. Sochaczew: 2001.

Linki zewnętrzne

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[populacja2016-4] Powiat sochaczewski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

Miasta na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa (siedziba)
Powiaty	białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Chodaków (1967–76) Iłów (do 1870) Sochaczew
Osiedla (1954–72)	Chodaków (1954–1966)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Chodaków (1867–1954) Głusk (1867–1916 → i ← 1919–52) Iłów (1867–1954 i 1973–75) Kampinos (1867–1952 → i 1973–75) Kozłów Biskupi (1867–1954) Łazy (1867–1954) Młodzieszyn (187?–1954 i 1973–75) Nowa Sucha (1973–75) Rybno (1867–1954 i 1973–75) Seroki (1867–9?) Sochaczew (1973–75) Szymanów (1867–1954) Teresin (1973–75) Trojanów (1867–70) Tułowice (1867–1954 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Braki (1954–59) Bromierzyk (1954–59) Brzozów (1954–72) Budy Iłowskie (1954–59) Chodaków (1954) Czyste (1954–59) Dębówka (1954–59) Erminów (1954–59) Feliksów (1954–59) Iłów (1954–72) Janów (1954–59) Jeżówka (1954–61) Kamion (1954–72) Kampinos (← 1955–72) Kąty (1954–72) Kożuszki (1959–72) Krubice (1954–59) Łady (1954–59) Malesin (1954–59) Młodzieszyn (1954–72) Nowa Sucha (1969–72) Nowe Mostki (1954–59) Okopy (1954–59) Oryszew (1954 →) Rybno (1954–72) Secymin Polski (1959–61 (→)) Secyminek (1954–59) Szymanów (1954–72) Teresin (1954–72) Wężyki (1954–61) Wilcze Tułowskie (1954–72) Wólka Smolana (1954–72) Wszeliwy (1954–59) Zakrzew (1954–68) Zawady (1954–59) Żukówka (1954–61)