Stanisław Polak

Stanisław Polak

Sygnet drukarski Stanisława Polaka (1505)
Data urodzenia	XV w.
Data śmierci	po 14 kwietnia 1514
Zawód, zajęcie	drukarz
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Polak, także Stanislaus Polonus, Estanislao Polono^[1][2], Stanislao de Polonia^[1] (ur. w XV w., zm. po 1514) – drukarz pochodzenia polskiego działający w Sewilli.

Jego nazwisko, jak i data urodzin, nie zachowały się^[2][3]. Możliwe, że pochodził ze Śląska; prawdopodobnie kształcił się w Krakowie^[1].

Po 1477 roku przebywał we Włoszech^[2]. Jako drukarz rozpoczął pracę w Neapolu, w oficynie Macieja z Ołomuńca zwanego Morawianinem^[1]. W 1489 lub 1490 roku, otrzymawszy zaproszenie, wyruszył wraz z innym pracownikiem oficyny, Niemcem Mainardem Ungutem, do Sewilli, gdzie obaj w 1490 roku założyli własną drukarnię^[1]. Biorąc pod uwagę, iż nazwisko Unguta częściej pojawiało się na dokumentach związanych z płatnościami, możliwe, iż Stanisław zajmował się aspektami technicznymi pracy warsztatu, a Ungut skupiał się na administracji^[3]. Pierwszą wspólną publikacją Stanisława i Unguta był traktat dominikanina Diego de Dezy pt. Defensiones Sancti Thomae ab impugnationibus Nicolai de Lyra magistrique Mathiae Doering propugnatoris sui, który ukazał się z datą 4 lutego 1491 roku^[3]. Dzięki odwołaniu się do królowej Izabeli I i króla Ferdynanda Aragońskiego, drukarnia nie przerwała działalności nawet podczas powołań do wojska w związku z walkami z Emiratem Grenady^[1].

Nakładem warsztatu ukazało się razem, w zależności od źródeł, siedemdziesiąt^[3] lub osiemdziesiąt prac^[2][1], w tym utwory takich autorów, jak Arystoteles, Jorge Manrique, Boecjusz czy Aegidius Colonna Romanus^[1]. Publikowano je w języku hiszpańskim i łacińskim, a także katalońskim^[1]. W 1495 roku wprowadzono ilustracyjne drzeworyty; ozdobione nimi publikacje były wysoko cenione^[1]. Tego samego roku wydano słownik łacińsko-hiszpański Antonia de Nebrijy, a następnie m.in. Dekameron Giovanniego Boccaccia^[1]. Stanisław podjął się pionierskich działań na polu druku nut; jako jedyny polski typograf XV w. dołączał partie wokalne do ksiąg liturgicznych^[1].

Po śmierci Unguta, w drugiej połowie 1499 roku, Stanisław sam zarządzał drukarnią^[1], wydając w pojedynkę 29 publikacji^[3]. W 1502 roku, na prośbę arcybiskupa Francisca Jiméneza de Cisneros, przeniósł się do Alcalá de Henares, by tam założyć drukarnię^[1][3]. Na miejscu wydał m.in. Vita Christi Ludolphusa de Saxonia, którą przełożono na polecenie królowej Izabeli I^[1]. W pierwszej połowie 1503 roku osiadł na nowo w Sewilli, gdzie zaczął publikować wraz ze swoim wcześniejszym czeladnikiem, Jakubem Crombergerem, któremu rok później odstąpił drukarnię^[1].

Śmierć Stanisława datuje się na okres po 14 kwietnia 1514 roku, w Sewilli^[3].

W Sewilli znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Stanisławowi^[1].