Stanisław Maciątek

Stanisław Paweł Maciątek^[1] (ur. 11 grudnia 1889 we Siennicy, zm. 27 czerwca 1940 w Sachsenhausen) – polski duchowny katolicki, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych w czasie II wojny światowej, działacz społeczny.

Urodził się w wielodzietnej rodzinie Jana i Eleonory z Brzezińskich^[2], we wsi Siennica należącej do parafii Nasielsk, diecezji płockiej. Rodzice byli rolnikami.

Uczęszczał do szkoły wiejskiej we Wronowie. Tam również przystąpił do I Komunii św. Naukę kontynuował w gimnazjum w Warszawie. Po ukończeniu piątej klasy tejże szkoły, w 1906 r., wstąpił do płockiego Seminarium Duchownego. We wrześniu 1907 r. przyjęto go do zakonu Jezuitów. W 1913 r. ukończył gimnazjum klasyczne w Chyrowie. Studia filozoficzno-teologiczne zakończył tytułem licencjata.

8 lutego 1920 r. (w Starej Wsi) przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Karola Fischera. Pracował w Krakowie, Dziedzicach i Chyrowie. Zakon opuścił w 1923 r. Wrócił do pracy w diecezji. Został wikariuszem w kościele farnym w Płocku, a pod koniec czerwca 1924 r. otrzymał nominację na wykładowcę literatury polskiej w tamtejszym liceum diecezjalnym^[3]. Pełnił posługę kapłańską w Baranowie i Czerwińsku. Następnie był wikarym w parafiach w Kobylinie, Małym Płocku, Suwałkach i w Bargłowie (diecezja łomżyńska). Administrował w parafii w Mikaszówce (od 1934 r.), a od 1 września 1937 r. został proboszczem w Wiżajnach^[4] Andrzej Jaśkiewicz w monografii „Dzieje Wiżajn” pisał, iż: Ksiądz Maciątek jeszcze przed wojną znany był w okolicy z tego, iż jawnie i w sposób bezpośredni wypowiadał się o Niemcach i ich przywódcy Adolfie Hitlerze. Porównywał faszystów do barbarzyńców. Widział wielkie zagrożenie w tworzących się bojówkach na terenie Wiżajn i kierował petycje do władz, aby podjęły stanowcze działania zmierzające do ich zlikwidowania^[5].

Po wybuchu II wojny światowej, już w październiku 1939 r., ks. Maciątek został aresztowany i osadzony najpierw w areszcie w Domu Parafialnym (Wiżajny), potem zaś przewieziony do Suwałk, gdzie przebywał do 14 listopada 1939 r. Kolejne aresztowanie miało miejsce w marcu 1940 r. Kapłan pod eskortą ponownie trafił do suwalskiego więzienia.Wkrótce zwolniony, musiał na stałe opuścić probostwo w Wiżajnach. Udał się do Mikaszówki, gdzie 6 kwietnia 1940 r. aresztowano go razem z tamtejszym proboszczem Stanisławem Konstantynowiczem (aresztowania odbywały się w ramach operacji „Intelligenzaktion”). Z suwalskiego więzienia, w dniu 17 kwietnia 1940 r., wywieziono go do obozu koncentracyjnego KL Soldau (Działdowo), skąd w maju 1940 r. razem z innymi osadzonymi trafił do KL Sachsenhausen (Austria).

Zmarł 27 czerwca 1940 r. w Sachsenhausen – bezpośrednią przyczyną śmierci było zapalenie płuc. Został pochowany w grobie zbiorowym U2, nr urny 0072^[6]. Numer obozowy ks. Stanisława Maciątka to 23604.

Ks. Stanisław Maciątek w latach 1922–1923 redagował „Kalendarz Serca Jezusowego” będący rocznikiem Apostolstwa Modlitwy. Lekkość pióra i zdolności literackie sprawiły, iż jego artykuły teologiczno-literackie publikowano na łamach „Przeglądu Katolickiego”. Pisał również nowele, opowiadania i poezję religijną. Tłumaczył teksty z języka francuskiego i włoskiego. Używał pseudonimu Jan Czar, a także kryptonimów: Ks. S. P. M., M. S., M. S. P., St. M., X. S. P. M., A. B.

• Biją dzwony…: rozważania religijno-moralne, Łomża [1937].
• Dzieje kobiety, Katowice 1935.
• Na Sobór Watykański: list otwarty do całego Kościoła, Warszawa [1924].
• Oblubienica Chrystusowa, Kraków 1924.
• Program ubogich, Ostrołęka; Małkinia [1926].
• Rwijmy, rwijmy śliczne róże: poezje, Katowice 1932.
• Uwielbia dusza moja Pana: poezje religijne, Płock 1923.
• W ręce Ojca, Warszawa 1930.
• Wanda Malczewska, Warszawa 1934.
• Wesołych świąt: Królowa Polski – W złotym rydwanie i inne opowieści z życia św. Stanisława Kostki, Włocławek 1924.
• Z księgi pielgrzyma, Warszawa 1931.
• Za mało żniwiarzy, Warszawa 1932.
• Żywot ks. Bronisława Markiewicza założyciela zakładów wychowawczych dla sierot i opuszczonej młodzieży, Kraków 1934.

• Ks. Stanisław Maciątek pełnił posługę jako spowiednik błogosławionej Anieli Salawy. Po latach kapłan tak wspominał: Wziąłem do ręki jej notatnik, na każdej stronicy po prostu pełen Boga… Naprawdę, że ja – smarkaty wówczas ksiądz, świeżo po święceniach, nie umiałem docenić należycie jak wielką łaskę rozlewała na życie moje Anielka. Ja bym powinien był jej stopy całować, bom grzesznik, a ona była świętą. Anielciu! wspomnij na mnie i módl się za niegodnym ojcem duszy, świętej duszy Twojej^[7].
• Andrzej Jaśkiewicz w swoim artykule poświęconym pamięci ks. Maciątka pisał, iż kapłan był autorem polskich słów pieśni „Po górach, dolinach…”. Według Jaśkiewicza została ona specjalnie napisana na uroczystość związaną z przybyciem (maj 1939 r.) do Wiżajn kopii obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej^[8].

• Borawski I., Ks. Stanisław Maciątek, „Głos Katolicki” 2010, nr 26.
• Guzewicz W., Wspomnienia o księdzu Stanisławie Maciątku, proboszczu parafii w Wiżajnach, spisane przez ks. Kazimierza Hamerszmita, „Studia Ełckie” 2007, nr 9.
• Guzewicz W., Moszczyński L., Aresztowanie ks. Stanisława Maciątka, „Studia Ełckie” 2018, nr 1.
• Guzewicz W., Moszczyński L., Aresztowania księży w parafii Wiżajny w 1939 roku jako następstwo lokalnego konfliktu wyznaniowo-narodowościowego, „Civitas et Lex” 2014, nr 4.
• Jaśkiewicz A., Dzieje Wiżajn, Białystok 2002. ISBN 83-88771-23-X.
• Jaśkiewicz A., Ksiądz Stanisław Maciątek, „Jaćwież” 2002, nr 20.
• Kapłani wydobyci z mroku zapomnienia, „Martyria” 2017, nr 1.
• Na kapłańskiej drodze II: Ks. Kazimierz Hamerszmit – numer obozowy w Dachau 22575 : wspomnienia, oprac. E. Anuszkiewicz, Ełk 2002. ISBN 83-913200-1-4.