Stajki Dwór
54°28′43″N 27°25′58″E/54,478611 27,432778 Stajki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
Położenie na mapie obwodu mińskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
| 54°28′43″N 27°25′58″E/54,478611 27,432778
| |
Stajki Dwór – dawny majątek. Tereny, na których był położony leżą obecnie na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wilejskim, w sielsowiecie Ilia.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o majątku pochodzi z roku 1794[potrzebny przypis]. Już w pierwszej połowie XVIII wieku Stajki i kilka okolicznych majątków były własnością rodziny Bohdanowiczów herbu Bogoria. Pierwszym znanym właścicielem tych dóbr był Seweryn Bohdanowicz, jego synem był Ignacy, a wnukami – Henryk, Otton i Tadeusz. W połowie XIX wieku właścicielem majątku był Seweryn (1821–?), a na przełomie XIX i XX wieku – Jan (1870–1909) żonaty z Marią z Cywińskich.
W czasach zaborów folwark w okręgu wiejskim Stajki, w gminie Krajsk, w powiecie wilejskim, w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1866 roku liczył 26 mieszkańców w 1 domu[1].
W latach 1921–1945 folwark a następnie majątek leżał w Polsce, w województwie wileńskim[a], w powiecie wilejskim, w gminie Olkowicze, od 1 stycznia 1926 w gminie Ilia[2].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 78 osób, 71 było wyznania rzymskokatolickiego a 7 prawosławnego. Jednocześnie 59 mieszkańców zadeklarowało polską a 19 białoruską przynależność narodową. Było tu 8 budynków mieszkalnych[3]. W 1931 w 4 domach zamieszkiwały 43 osoby[4].
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Olkowiczach i prawosławnej w Ilii. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Ilii i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Olkowiczach[5].
Ostatnim właścicielem Stajek do 1939 roku był ich syn, Michał Bohdanowicz (1903–1948)[potrzebny przypis].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR[6][7]. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do Białoruskiej SRR[8].
Nieistniejący dwór
[edytuj | edytuj kod]Tadeusz Bohdanowicz zbudował tu w drugiej połowie XIX wieku lub na początku XX wieku dwór o architekturze nawiązującej do klasycyzmu. Był to dziewięcioosiowy dom wzniesiony na planie czworokąta. Był przykryty czterospadowym dachem gontowym. Był parterowy, stał na wysokiej podmurówce. W części środkowej od strony podjazu był portyk o czterech kolumnach podtrzymujących trójkątny szczyt z herbem rodzinnym. Portyk stał na większym tarasie, na który mieszkańcy i goście wchodzili po kilku schodach. Od strony ogrodowej za domem też był taras. W XX wieku do budynku dobudowano dodatkowe skrzydło. Dwór miał układ dwutraktowy.
Tradycja rodzinna mówi, że Napoleon zatrzymał się tu w 1812 roku, wracając spod Moskwy. Na biurku, które zachowało się do XX wieku, pisał rozkaz datowany na 2 grudnia, później odpoczywał na jesionowej kanapce, która również zachowała się do XX wieku[potrzebny przypis].
Dom był otoczony z trzech stron dość dużym parkiem krajobrazowym z wieloma XVIII-wiecznymi drzewami. Przed domem rozciągał się duży gazon, przy którym stała kiedyś oficyna[potrzebny przypis].
Dwór nie zachował się, został zniszczony po 1939 roku[potrzebny przypis]. Zachowała się duża gorzelnia z początku XX wieku. Jest to duży kamienny budynek na planie czworokąta z centralną częścią piętrową i parterowymi skrzydłami. Narożniki ozdobione są boniowanymi pilastrami z czerwonej cegły. Po 2012 roku budynek gorzelni został starannie odrestaurowany z przeznaczeniem na obiekt turystyczno-konferencyjny[potrzebny przypis]. W 2015 roku planowana była również budowa centrum koncertowo-wystawowego[potrzebny przypis].
Zachowały się również ruiny zbudowanej z kamienia polnego stajni oraz fragment zdziczałego parku ze stawem, wąska alejka świerkowa oraz rzędy drzew wzdłuż byłej granicy terenu dworskiego[potrzebny przypis].
Majątek Stajki został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[potrzebny przypis].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przynależność wojewódzka zmieniała się. Wieś leżała w województwie nowogródzkim (1921–1922), w Ziemi Wileńskiej (1922–1926) i w województwie wileńskim (od 1926).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stajki, folwark, powiat wilejski, gmina Krajsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 176.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 1929, poz. 928
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 83.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 57.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1598.
- ↑ https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf.
- ↑ okupacja sowiecka ziem polskich, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-03].
- ↑ Piotr Eberhardt, Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Stajki, folwark, powiat wilejski, gmina Krajsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 176.