Monaster Krka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m usunięcie powiadomienia o propozycji CzyWiesza (Wikiprojekt:Czy wiesz/ekspozycje/2022-04-29) |
|||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
|współrzędne = |
|współrzędne = |
||
|commons = Category:Krka monastery |
|commons = Category:Krka monastery |
||
|kod mapy = żupania szybenicko-knińska |
|||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
'''Monaster Krka''' ([[język chorwacki|chorw.]] ''Manastir Krka'', [[język serbski|serb.]] Манастир Крка, ''Manastir Krka'') – [[Prawosławie|prawosławny]] [[klasztor]] męski położony w dolinie rzeki [[Krka (rzeka w Chorwacji)|Krka]], w odległości 3 km na wschód od [[Kistanje|Kistanja]] w [[Chorwacja|Chorwacji]], w jurysdykcji [[Eparchia dalmatyńska|eparchii dalmatyńskiej]] [[Serbski Kościół Prawosławny|Serbskiego Kościoła Prawosławnego]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Novosti |data dostępu = 2022-04-06 |opublikowany = Eparhija dalmatinska |url = http://www.eparhija-dalmatinska.hr/Frames-L.htm|język=hr}}</ref>. Najbardziej znaczący ośrodek życia religijnego prawosławnych Serbów w Chorwacji, obiekt o szczególnym znaczeniu dla kultury serbskiej w [[Dalmacja|Dalmacji]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Манастир Крка, светионик православља у Далмацији |data = 2019-05-25 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Савез Срба из региона |url = https://ssr.org.rs/manastir-krka-svetionik-pravoslavlja-u-dalmaciji/ |język = sr}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Четири века богословије манастира Крка |data = 2015-08-19 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Управа за сарадњу с дијаспором и Србима у региону |url = https://www.dijaspora.gov.rs/cetiri-veka-bogoslovije-manastira-krka/ |język = sr}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Vaska Radulović |tytuł = Manastir Krka: Ukras i ponos pravoslavne Dalmacije |data = 2018-10-05 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = srbi hr |url = https://srbi.hr/manastir-krka-ukras-i-ponos-pravoslavne-dalmacije/ |język = sr}}</ref>. Znajduje się w obrębie [[Park Narodowy Krka|Parku Narodowego Krka]] w środkowej części |
'''Monaster Krka''' ([[język chorwacki|chorw.]] ''Manastir Krka'', [[język serbski|serb.]] Манастир Крка, ''Manastir Krka'') – [[Prawosławie|prawosławny]] [[klasztor]] męski położony w dolinie rzeki [[Krka (rzeka w Chorwacji)|Krka]], w odległości 3 km na wschód od [[Kistanje|Kistanja]] w [[Chorwacja|Chorwacji]], w jurysdykcji [[Eparchia dalmatyńska|eparchii dalmatyńskiej]] [[Serbski Kościół Prawosławny|Serbskiego Kościoła Prawosławnego]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Novosti |data dostępu = 2022-04-06 |opublikowany = Eparhija dalmatinska |url = http://www.eparhija-dalmatinska.hr/Frames-L.htm |język = hr}}</ref>. Najbardziej znaczący ośrodek życia religijnego prawosławnych Serbów w Chorwacji, obiekt o szczególnym znaczeniu dla kultury serbskiej w [[Dalmacja|Dalmacji]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Манастир Крка, светионик православља у Далмацији |data = 2019-05-25 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Савез Срба из региона |url = https://ssr.org.rs/manastir-krka-svetionik-pravoslavlja-u-dalmaciji/ |język = sr}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Четири века богословије манастира Крка |data = 2015-08-19 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Управа за сарадњу с дијаспором и Србима у региону |url = https://www.dijaspora.gov.rs/cetiri-veka-bogoslovije-manastira-krka/ |język = sr}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Vaska Radulović |tytuł = Manastir Krka: Ukras i ponos pravoslavne Dalmacije |data = 2018-10-05 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = srbi hr |url = https://srbi.hr/manastir-krka-ukras-i-ponos-pravoslavne-dalmacije/ |język = sr}}</ref>. Znajduje się w obrębie [[Park Narodowy Krka|Parku Narodowego Krka]] w środkowej części Dalmacji. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Według serbskich publikacji prawosławnych monaster został ufundowany przez Helenę, córkę [[Stefan Urosz III Deczański|Stefana Urosza III]] i małżonkę chorwackiego księcia Mladena III Šubicia, a miało to miejsce w 1345 r.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Духовна обнова манастира Крке |
Według serbskich publikacji prawosławnych monaster został ufundowany przez Helenę, córkę [[Stefan Urosz III Deczański|Stefana Urosza III]] i małżonkę chorwackiego księcia Mladena III Šubicia, a miało to miejsce w 1345 r.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Духовна обнова манастира Крке – Православље |autor = Марко Н. Вујичић |język = sr |data = 2009-02-26 |data dostępu = 2022-04-06 |opublikowany = Новине Српске Патријаршије |url = https://web.archive.org/web/20090226004429/http://pravoslavlje.spc.rs/broj/934/tekst/duhovna-obnova-manastira-krke/}}</ref> Inskrypcja o „odnowieniu” murów monasteru i znajdującego się w nim domu gościnnego przez protopopa Lazę Lazarevicia, w 1402 r., w czasie, gdy przełożonym wspólnoty był ihumen Mojżesz, widnieje nad wejściem do klasztoru. Jej autentyczność budzi jednak zasadnicze wątpliwości historyków, tak chorwackich, jak i serbskich<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = „Manastir Krka” je još jedan mit s kojima su opjednuti srpski povjesničari, političari i vjerski velikodostojnici |data = 2015-08-31 |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = slobodnadalmacija.hr |url = https://slobodnadalmacija.hr/vijesti/hrvatska/manastir-krka-je-jos-jedan-mit-s-kojima-su-opjednuti-srpski-povjesnicari-politicari-i-vjerski-velikodostojnici-284792 |język = hr}}</ref>; istnieje poważne prawdopodobieństwo, że inskrypcja została sfałszowana w II poł. XIX w. przez przełożonego monasteru ihumena Hieroteusza. Miał on polecić zniszczenie inskrypcji z 1702 r., umieszczonej na kamieniu na terenie klasztoru po renowacji jego budynków i umieszczenie jej nad wejściem do monasteru ze zmienioną datą 1402<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Milenko Pekić |tytuł = Dva kamena natpisa manastira Krke |data = |url = https://hrcak.srce.hr/file/86934 |język = hr |opublikowany = Institut za hrvatsku povijest |data dostępu = 2022-04-23}}</ref>. Jeszcze w 1873 r. w schematyzmie serbskiej eparchii dalmatyńskiej zapisano, że czas i dokładne okoliczności powstania klasztoru są nieznane. Nie wspominano o fundacji Heleny, natomiast za początek historii prawosławnego klasztoru uważano r. 1402<ref name=":2" />. |
||
Na miejscu, gdzie znajduje się klasztor prawosławny, pierwotnie funkcjonował klasztor rzymskokatolicki (franciszkański<ref name=":3" />). Jak pisał historyk Luka Jelić, przemawia za tym fakt, że jeszcze w 1598 r. wspominał o nim katolicki biskup [[Nin]]u<ref name=":2" />. Jelić pisał, iż inskrypcja na stole ofiarnym w cerkwi klasztornej zawiera datę 1577 r., jednak napis ten – którego nie widział osobiście – nie przesądza o utworzeniu w tym roku w tym miejscu męskiej prawosławnej wspólnoty mniszej. W przekonaniu Jelicia wątpliwości nie ulegało jedynie istnienie budowli sakralnych w tym miejscu w XV-XVI w., jednak nie należały one do prawosławnych. W jego ocenie dopiero między r. 1598 a r. 1648 klasztor przeszedł w ręce mnichów serbskich tego wyznania<ref name=":2" />. Według chorwackiego historyka Tihomira Rajčicia utworzenie prawosławnego monasteru Krka mogło nastąpić około 1577 r. w związku z restytucją Patriarchatu Serbskiego w Peciu<ref name=":3" />. Mimo tych ustaleń historyków Serbski Kościół Prawosławny w dalszym ciągu przedstawia monaster jako istniejący od XIV w.; w takim tonie wypowiadał się również patriarcha serbski [[Ireneusz (patriarcha Serbii)|Ireneusz]] podczas swojej wizyty w klasztorze w 2015 r.<ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Duboki koreni srpskog ostanka |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Banija Online |url = https://banija.rs/obicaji/14057-duboki-koreni-srpskog-ostanka.html |język = sr}}</ref> |
Na miejscu, gdzie znajduje się klasztor prawosławny, pierwotnie funkcjonował klasztor rzymskokatolicki (franciszkański<ref name=":3" />). Jak pisał historyk Luka Jelić, przemawia za tym fakt, że jeszcze w 1598 r. wspominał o nim katolicki biskup [[Nin]]u<ref name=":2" />. Jelić pisał, iż inskrypcja na stole ofiarnym w cerkwi klasztornej zawiera datę 1577 r., jednak napis ten – którego nie widział osobiście – nie przesądza o utworzeniu w tym roku w tym miejscu męskiej prawosławnej wspólnoty mniszej. W przekonaniu Jelicia wątpliwości nie ulegało jedynie istnienie budowli sakralnych w tym miejscu w XV-XVI w., jednak nie należały one do prawosławnych. W jego ocenie dopiero między r. 1598 a r. 1648 klasztor przeszedł w ręce mnichów serbskich tego wyznania<ref name=":2" />. Według chorwackiego historyka Tihomira Rajčicia utworzenie prawosławnego monasteru Krka mogło nastąpić około 1577 r. w związku z restytucją Patriarchatu Serbskiego w Peciu<ref name=":3" />. Mimo tych ustaleń historyków Serbski Kościół Prawosławny w dalszym ciągu przedstawia monaster jako istniejący od XIV w.; w takim tonie wypowiadał się również patriarcha serbski [[Ireneusz (patriarcha Serbii)|Ireneusz]] podczas swojej wizyty w klasztorze w 2015 r.<ref name=":3" /><ref>{{Cytuj |tytuł = Duboki koreni srpskog ostanka |data dostępu = 2022-04-22 |opublikowany = Banija Online |url = https://banija.rs/obicaji/14057-duboki-koreni-srpskog-ostanka.html |język = sr}}</ref> |
||
Według źródeł prawosławnych, w latach 1615–1647 działało przy nim seminarium duchowne, pierwsza tego typu szkoła w historii Serbskiej Cerkwi Prawosławnej<ref name=":1" />. W wymienionym roku mnisi uciekli z klasztoru przed najazdem tureckim, chroniąc się w [[Zadar]]ze i w [[Sremski Karlovci|Sremskich Karlovcach]]<ref name=":0" />. Z pewnością byli to już mnisi prawosławni; tak stwierdzono w dokumencie z 25 sierpnia 1648 r. potwierdzającym czasowe przyznanie im prawa do korzystania z jednego z kościołów pod |
Według źródeł prawosławnych, w latach 1615–1647 działało przy nim seminarium duchowne, pierwsza tego typu szkoła w historii Serbskiej Cerkwi Prawosławnej<ref name=":1" />. W wymienionym roku mnisi uciekli z klasztoru przed najazdem tureckim, chroniąc się w [[Zadar]]ze i w [[Sremski Karlovci|Sremskich Karlovcach]]<ref name=":0" />. Z pewnością byli to już mnisi prawosławni; tak stwierdzono w dokumencie z 25 sierpnia 1648 r. potwierdzającym czasowe przyznanie im prawa do korzystania z jednego z kościołów pod Zadarem<ref name=":2" /><ref name=":3" />. Jest to najstarszy dokument, który w sposób niepozostawiający wątpliwości wskazuje, że monasteru Krka należał do Serbskiego Kościoła Prawosławnego<ref name=":2" /><ref name=":3" />. Monaster został spalony; mnisi wrócili do niego w 1650 r. i w kolejnych latach odbudowali cerkiew i klasztor<ref name=":1" />. Cerkiew była jeszcze przebudowywana w w<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->. XVIII i w takiej postaci się zachowała<ref name=":1" />. W XIX w. w jej sąsiedztwie wzniesiono kaplicę św. Sawy, którą ufundował biskup dalmatyński Stefan z przeznaczeniem na własny grobowiec<ref name=":1" />. |
||
Monaster był nieprzerwanie czynny w międzywojennej [[Jugosławia|Jugosławii]] i następnie po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]. W 1964 r. przy klasztorze uruchomiono dwuletnie kursy dla duchownych, w 1966 r. przekształcone w seminarium duchowne<ref name=":1" />. |
Monaster był nieprzerwanie czynny w międzywojennej [[Jugosławia|Jugosławii]] i następnie po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]. W 1964 r. przy klasztorze uruchomiono dwuletnie kursy dla duchownych, w 1966 r. przekształcone w seminarium duchowne<ref name=":1" />. |
||
W czasie [[Wojna w Chorwacji|wojny w Chorwacji]] w latach 1991–1995 monaster został tylko nieznacznie uszkodzony, jednak wskutek chorwackiej operacji „Burza”, w toku której ludność serbską wypędzono z regionu Krajiny, pozostał pusty i pozbawiony wiernych<ref name=":1" />. Pierwsi trzej mnisi powrócili do niego w 1998 r.<ref name=":1" /> Trzy lata później działalność wznowiło seminarium duchowne<ref name=":1" />. |
W czasie [[Wojna w Chorwacji|wojny w Chorwacji]] w latach 1991–1995 monaster został tylko nieznacznie uszkodzony, jednak wskutek chorwackiej operacji „Burza”, w toku której ludność serbską wypędzono z regionu Krajiny, pozostał pusty i pozbawiony wiernych<ref name=":1" />. Pierwsi trzej mnisi powrócili do niego w 1998 r.<ref name=":1" /> Trzy lata później działalność wznowiło seminarium duchowne<ref name=":1" />. |
||
Wersja z 20:19, 12 lut 2023
 Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
okolice Kistanja |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Eparchia | |
| Typ monasteru |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Cerkiew |
św. Michała Archanioła |
| Materiał budowlany | |
| Data budowy |
XIV–XV w., XVII w. (odbudowa) |
Położenie na mapie Chorwacji  | |
Położenie na mapie żupanii szybenicko-knińskiej  | |
| 43°57′44″N 15°59′24″E/43,962222 15,990000 | |
Monaster Krka (chorw. Manastir Krka, serb. Манастир Крка, Manastir Krka) – prawosławny klasztor męski położony w dolinie rzeki Krka, w odległości 3 km na wschód od Kistanja w Chorwacji, w jurysdykcji eparchii dalmatyńskiej Serbskiego Kościoła Prawosławnego[1]. Najbardziej znaczący ośrodek życia religijnego prawosławnych Serbów w Chorwacji, obiekt o szczególnym znaczeniu dla kultury serbskiej w Dalmacji[2][3][4]. Znajduje się w obrębie Parku Narodowego Krka w środkowej części Dalmacji.
Historia
Według serbskich publikacji prawosławnych monaster został ufundowany przez Helenę, córkę Stefana Urosza III i małżonkę chorwackiego księcia Mladena III Šubicia, a miało to miejsce w 1345 r.[1][5] Inskrypcja o „odnowieniu” murów monasteru i znajdującego się w nim domu gościnnego przez protopopa Lazę Lazarevicia, w 1402 r., w czasie, gdy przełożonym wspólnoty był ihumen Mojżesz, widnieje nad wejściem do klasztoru. Jej autentyczność budzi jednak zasadnicze wątpliwości historyków, tak chorwackich, jak i serbskich[6][7]; istnieje poważne prawdopodobieństwo, że inskrypcja została sfałszowana w II poł. XIX w. przez przełożonego monasteru ihumena Hieroteusza. Miał on polecić zniszczenie inskrypcji z 1702 r., umieszczonej na kamieniu na terenie klasztoru po renowacji jego budynków i umieszczenie jej nad wejściem do monasteru ze zmienioną datą 1402[6]. Jeszcze w 1873 r. w schematyzmie serbskiej eparchii dalmatyńskiej zapisano, że czas i dokładne okoliczności powstania klasztoru są nieznane. Nie wspominano o fundacji Heleny, natomiast za początek historii prawosławnego klasztoru uważano r. 1402[6].
Na miejscu, gdzie znajduje się klasztor prawosławny, pierwotnie funkcjonował klasztor rzymskokatolicki (franciszkański[7]). Jak pisał historyk Luka Jelić, przemawia za tym fakt, że jeszcze w 1598 r. wspominał o nim katolicki biskup Ninu[6]. Jelić pisał, iż inskrypcja na stole ofiarnym w cerkwi klasztornej zawiera datę 1577 r., jednak napis ten – którego nie widział osobiście – nie przesądza o utworzeniu w tym roku w tym miejscu męskiej prawosławnej wspólnoty mniszej. W przekonaniu Jelicia wątpliwości nie ulegało jedynie istnienie budowli sakralnych w tym miejscu w XV-XVI w., jednak nie należały one do prawosławnych. W jego ocenie dopiero między r. 1598 a r. 1648 klasztor przeszedł w ręce mnichów serbskich tego wyznania[6]. Według chorwackiego historyka Tihomira Rajčicia utworzenie prawosławnego monasteru Krka mogło nastąpić około 1577 r. w związku z restytucją Patriarchatu Serbskiego w Peciu[7]. Mimo tych ustaleń historyków Serbski Kościół Prawosławny w dalszym ciągu przedstawia monaster jako istniejący od XIV w.; w takim tonie wypowiadał się również patriarcha serbski Ireneusz podczas swojej wizyty w klasztorze w 2015 r.[7][8]
Według źródeł prawosławnych, w latach 1615–1647 działało przy nim seminarium duchowne, pierwsza tego typu szkoła w historii Serbskiej Cerkwi Prawosławnej[5]. W wymienionym roku mnisi uciekli z klasztoru przed najazdem tureckim, chroniąc się w Zadarze i w Sremskich Karlovcach[1]. Z pewnością byli to już mnisi prawosławni; tak stwierdzono w dokumencie z 25 sierpnia 1648 r. potwierdzającym czasowe przyznanie im prawa do korzystania z jednego z kościołów pod Zadarem[6][7]. Jest to najstarszy dokument, który w sposób niepozostawiający wątpliwości wskazuje, że monasteru Krka należał do Serbskiego Kościoła Prawosławnego[6][7]. Monaster został spalony; mnisi wrócili do niego w 1650 r. i w kolejnych latach odbudowali cerkiew i klasztor[5]. Cerkiew była jeszcze przebudowywana w w. XVIII i w takiej postaci się zachowała[5]. W XIX w. w jej sąsiedztwie wzniesiono kaplicę św. Sawy, którą ufundował biskup dalmatyński Stefan z przeznaczeniem na własny grobowiec[5].
Monaster był nieprzerwanie czynny w międzywojennej Jugosławii i następnie po II wojnie światowej. W 1964 r. przy klasztorze uruchomiono dwuletnie kursy dla duchownych, w 1966 r. przekształcone w seminarium duchowne[5].
W czasie wojny w Chorwacji w latach 1991–1995 monaster został tylko nieznacznie uszkodzony, jednak wskutek chorwackiej operacji „Burza”, w toku której ludność serbską wypędzono z regionu Krajiny, pozostał pusty i pozbawiony wiernych[5]. Pierwsi trzej mnisi powrócili do niego w 1998 r.[5] Trzy lata później działalność wznowiło seminarium duchowne[5].
W monasterskiej cerkwi znajduje się ikonostas złożony z kilku części: górny rząd ikon uzupełniony został wizerunkami pochodzenia rosyjskiego, pozyskanymi w XVIII w.[5] W klasztornej zakrystii znajduje się epitrachelion św. Sawy, wykonany za życia świętego, średniowieczne księgi, w tym Pateryk z 1346 r., wydania prac Dositeja Obradovicia i Vuka Karadžicia dedykowane monasterowi[5].
Przypisy
- ↑ a b c Novosti [online], Eparhija dalmatinska [dostęp 2022-04-06] (chorw.).
- ↑ Манастир Крка, светионик православља у Далмацији [online], Савез Срба из региона, 25 maja 2019 [dostęp 2022-04-22] (serb.).
- ↑ Четири века богословије манастира Крка [online], Управа за сарадњу с дијаспором и Србима у региону, 19 sierpnia 2015 [dostęp 2022-04-22] (serb.).
- ↑ Vaska Radulović, Manastir Krka: Ukras i ponos pravoslavne Dalmacije [online], srbi hr, 5 października 2018 [dostęp 2022-04-22] (serb.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Марко Н. Вујичић, Духовна обнова манастира Крке – Православље [online], Новине Српске Патријаршије, 26 lutego 2009 [dostęp 2022-04-06] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-26] (serb.).
- ↑ a b c d e f g Milenko Pekić, Dva kamena natpisa manastira Krke [online], Institut za hrvatsku povijest [dostęp 2022-04-23] (chorw.).
- ↑ a b c d e f „Manastir Krka” je još jedan mit s kojima su opjednuti srpski povjesničari, političari i vjerski velikodostojnici [online], slobodnadalmacija.hr, 31 sierpnia 2015 [dostęp 2022-04-22] (chorw.).
- ↑ Duboki koreni srpskog ostanka [online], Banija Online [dostęp 2022-04-22] (serb.).