Władcy Inków

Chronologiczna lista władców Imperium Inków, początkowo władających niewielkim królestwem w dolinie Cuzco, z czasem, na drodze podbojów, przekształconym w imperium sięgające od dzisiejszej Kolumbii do północnego Chile i Argentyny.

Zgodnie z legendą pierwszy król Inków i założyciel dynastii Manco Inca, syn boga słońca Inti i bogini księżyca Mamy Qulli zrodzony został nad jeziorem Titicaca i poślubił swoją siostrę, Mamę Ocllo, co stało się w inkaskiej rodzinie królewskiej tradycją. Mama Ocllo stała się w ten sposób pierwszą coyą, najważniejszą małżonką Manco i królową Inków.

Królowie Inków uważani byli więc za Synów Słońca, oddawano im cześć boską. Każdemu kolejnemu władcy przysługiwał tytuł Capac Inca (kecz. „Wspaniały Pan”) oraz Sapa Inca (kecz. „Jedyny Pan”). Używano również wobec osoby króla określenia Apu, co można przetłumaczyć jako „boski”.

Wstępując na tron, po otrzymaniu od bogów sprzyjających znaków wieszczych, odbywała się w świątyni Coricancha w Cuzco uroczysta koronacja nowego władcy. Najważniejszym symbolem jego władzy była opaska Mascapaicha. Po śmierci ciało władcy Inków było mumifikowane i osadzane na złotym tronie w sanktuarium boga Inti w świątyni Coricancha.

Historię inkaskiej dynastii panującej dzieli się na cztery okresy. Pierwszy okres panowania legendarnej dynastii Húrin, starszej linii królewskiego rodu zakończony powstaniem dynastii Hanan i przejęciem władzy przez młodszą linię rodu. Drugi okres to panowanie legendarnych władców dynastii Hanan. Kolejny to okres imperialny, gdy Królestwo Inków osiągnęło szczyt swojej potęgi, zakończony hiszpańskim podbojem. Ostatni okres, nazywany od nazwy stolicy Królestwem Vilcabamba to okres walk ostatnich potomków królewskiego rodu z Hiszpanami.

Informacje dotyczące małżonek, matek oraz niektórych dat są niepełne.

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Coya Pierwsza małżonka	Rodzice
1	Manco Capac		II poł. XII wieku nad jez. Titicaca	ok. 1230, Cuzco	do ok. 1230	Mama Ocllo, Mama Huaco (?)	według mitologii inkaskiej syn boga słońca Inti i bogini księżyca Mamy Quilli
2	Sinchi Roca		XII- XIII wiek, Cuzco	ok. 1260, Cuzco	ok. 1230–ok. 1260	Mama Coca	Manco Capac, Mama Ocllo
3	Lloque Yupanqui		I poł. XIII wieku, Cuzco	ok. 1290, Cuzco	ok. 1260–ok. 1290	Mama Cahua (Mama Cora Ocllo)	Sinchi Roca, ?
4	Mayta Capac		II poł. XIII wieku, Cuzco	ok. 1320, Cuzco	ok. 1290–ok. 1320	Mama Tankariy Yachiy	Lloque Yupanqui, Mama Cahua (Mama Cora Ocllo)
5	Capac Yupanqui		XIII- XIV wiek, Cuzco	ok. 1350, Cuzco	ok. 1320–ok. 1350	Mama Cusi Hilpay	Mayta Capac, Mama Tankariy Yachiy

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Coya Pierwsza małżonka	Rodzice
6	Inca Roca		I poł. XIV wieku, Cuzco	ok. 1380, Cuzco	ok. 1350–ok. 1390	Mama Micay	Capac Yupanqui, Cusi Chimbo
7	Yahuar Huacac		poł. XIV wiek, Cuzco	prawdop. po 1410	ok. 1390–ok. 1410 (usunięty)	Mama Chikya, Mama Ipaucoma	Inca Roca, Mama Micay
8	Viracocha		II poł. XIII wieku, Cuzco	1438, Cuzco	ok. 1410–ok. 1438	?	Yahuar Huacac (?), Ipaucoma

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Coya Pierwsza małżonka	Rodzice
9	Pachacutec		I poł. XV wieku, Cuzco	1471, Cuzco	1438–1471	Mama Anawarkhi	Viracocha, ?
10	Tupac Yupanqui		I poł. XV wiek, Cuzco	1493, Chinchero	1471–1493	Mama Ocllo II	Pachacutec, Mama Anawarkhi
11	Huayna Capac		ok. 1476, Tumibamba	1527, na terenie Kolumbii	1493–1527	Cusi Rimay, Raura Ocllo	Tupac Yupanqui, Mama Ocllo II
12	Ninan Cuyochi		XV- XVI wiek	1527, na terenie Kolumbii	1527	?	Huayna Capac, Cusi Rimay
13	Huascar		1503	1532, Cuzco	1527–1532	Mama Chuqi Huylpa Chuqipa	Huayna Capac, Raura Ocllo
14	Atahualpa		1502, Quito	26 lipca 1533, Cajamarca	1532–1533	?	Huayna Capac, Tocto Coca
15	Tupac Huallpa		pocz. XVI wieku	październik 1533, dolina Jauja	1533	?	Huayna Capac, Raura Ocllo

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Coya Pierwsza małżonka	Rodzice
16	Manco Inca		1516, Cuzco	1544, Vilcabamba	1533–1544	Cura Ocllo	Huayna Capac, Raura Ocllo
17	Sayri Tupac		1535	1561, Cuzco	1544–1558	Cusi Huarcay	Manco Inca, Cura Ocllo
18	Titu Cusi Yupanqui		1529	1571, Vilcabamba	1558–1571	?	Manco Inca, ?
19	Tupac Amaru		1545	24 września 1572, Cuzco	1571–1572 (usunięty)	?	Manco Inca, Mama Cura

• Maria Rostworowska „Historia państwa Inków” Państwowy Instytut Wydawniczy, 2007
• Jan Szemiński i Mariusz Ziółkowski „Mity, rytuały i polityka Inków” Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2014
• Miloslav Stingl „Indianie bez tomahawków”, 1987, ISBN 83-216-0313-0.